KİŞMİŞ OYUNU (CELİL MEMMEDGULUZADE)
piyes
Celil Memmedguluzade / Mirze Celil / Molla Nasreddin (d. 22 Şubat 1869 - ö. 4 Ocak 1932)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Celil Memmedguluzade’nin 1892’de Nehrem köyünde görevliyken yazdığı tek perdelik piyes. Kişmiş Oyunu’ndaki olaylar, 1891’de Gence’nin Bergüşad köyünde geçmektedir. Eserdeki olayların akışı şöyledir: Nureli, Şireli, Cafer, Heseneli, Hüseyngulu ve Mustafa, bir kış günü köy aksakalı Velisultan’ın odasında oturmakta ve kendi aralarında sohbet etmektedirler. Daha sonra odaya giren Kerim, Tezekent’ten Karapet ve Serkiz adlı iki Ermeni’nin geldiğini ve Velisultan’ı görmek istediklerini söyler. Velisultan, Ermenilerden bir öküz satın almış ve parasını ödememiştir. Ermeniler de buldukları her fırsatta köye gelip öküzün parasını istemektedirler. Bu sorunu çözmek için Nureli’nin aklına hileli bir oyun gelir ve dâhil olması için Velisultan’ı da ikna eder. Ermenilerin odaya girmesiyle Nureli, iki deve yükünde çok kaliteli kişmiş taşıyan bir kervanın köylerine yaklaştığını, kervanda devecilerden başka kimse olmadığını ve bu kervandan alınacak bir çuval kişmişin kendilerine bir kış yeteceğini odadakileri meraklandıracak biçimde anlatır. Velisultan’dan kervanı basmak için izin alan Nureli ve arkadaşları, silahlarını kuşandıktan sonra atlara binip giderler. Durumdan endişelenen Ermeniler, oradan ayrılmak istemektedirler ancak Velisultan buna izin vermez. Bir süre sonra silah sesleri duyulur ve ardından Nureli ve arkadaşları, kervandakilerden birinin ölüsünü odaya getirirler. Nureli, işlerinin ters gittiğini ve adamı öldürdüklerini odadakilere anlatır. Nureli, Ermenilerin kendilerini ele vereceğini düşünmektedir ve bu konuda ısrarcıdır. Ermeniler, Velisultan’a yalvarıp yakarırlar ve arkalarına bakmadan köyden kaçarlar. Akabinde ölü kalkar, Nureli alkışlanır ve perde kapanır.

Oyun içinde oyun biçiminde kurgulanan Kişmiş Oyunu’nda başkasının emeğini ve malını zorla sahiplenmeye çalışan Velisultan ve Nureli gibi tembel ve düzenbaz insanlar eleştirilmiştir. Sade bir dille kaleme alınan eser, müellifin çağdaş yazarlardan biri olarak tanınmasına katkı sağlamıştır (Hebibbeyli 2002:13).

Yazarın biyografisi için bk. "Memmedguluzade Celil". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/memmedguluzade-celil

Eserden Örnekler


Әhvalat vaqe olur 1891-ci ildә Gәncә qubernyasında, Bәrgüşad kәndindә. Kәndin ağsaqqalı vә mötәbәr sakini Vәlisoltanın töylә otağında. Qış günü idi. Bir sәmtdәn oturub Vәlisoltan papiros çәkir. O biri tәrәfdәn oturublar altı kәndli.

...

Vәlisoltan— Ay allah saxlasın. Xoş gәldiniz, buyurun әylәşin.

Karapet— Eh, nә әylәşәk, Soltan ağa. Bәrgüşada yol döymәkdәn çarıqlarımız yırtıldı.

Soltanağa— Ә kişi, hәlә bir әylәşin, dincәlin, sonra gileyinizi başlayın.

Sәrkiz— Nә әylәşinbazlıqdı? Quru-quru әylәşmәkdәn bizә bir qәpik nәf var?

Vәlisoltan— Hәlә bir oturun, görәk nә var, nә yox? Bilirәm, siz öküzün pulundan ötrü gәlmisiniz. O barәdә xatircәm olun. Öküzün pulun tamam-kamal vermәmiş mәn sizi, inşallah, boş yola salmaram.

...

Kәndlilәr başlayır pıçıldaşmağa.

Karapet (yavaşca)— Soltan ağa, aman günüdür, bizә bir çarә elә, o uşaqların fikri özgәdir. Bizi çövür balalarının başına.

Vәlisoltan— Dostum, qaçmaqdan savay bir әlacı yoxdur. Görün bir tәhәr qaça bilәrsiz. Ermәnilәr qaçırlar, kәndlilәr "Әdә qoyma!" deyib ermәnilәrin dalısınca, ermәnilәri bir az qovub qayıdırlar otağa. Ölü qalxır.

Nurәli— Soltan ağa, mәn ölüm, bu ermәnilәr bir dә bu kәndә ayaq basallar?

Vәlisoltan— Bәli, o hörmәti ki, biz bulara qoyduq, tez gәlәllәr. Afәrin! Kәndlilәr hamı birdәn. Sağ ol, Nurәli! (Memmedguluzade 2004: 371-381)

Kaynakça


Hebibbeyli, İsa (2019). Celil Memmedguluzade: Bibliyografya. Bakü: Azerbaycan Millî Kütüphanesi.

Hebibbeyli, İsa (2002). Celil Memmedguluzade. Bakü: Çınar.

Memmedguluzade, Celil (2004). Eserleri: C 1. Bakü: Önder Neşriyyat.

Atıf Bilgileri


ÇAM, Ahmet. "KİŞMİŞ OYUNU (CELİL MEMMEDGULUZADE)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/kismis-oyunu-celil-memmedguluzade-tees-1457. [Erişim Tarihi: 26 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DANABAŞ KENDİNİN EHVALATLARI (CELİL MEMMEDGULUZADE) Celil Memmedguluzade / Mirze Celil / Molla Nasreddin Dr. Ahmet ÇAM
Görüntüle
2 ÇAY DESGAHI / ÇAY TEZGÂHI (CELİL MEMMEDGULUZADE) Celil Memmedguluzade / Mirze Celil / Molla Nasreddin Dr. Ahmet ÇAM
Görüntüle
3 DÎVÂN (ÂCİZ) Âciz, Ali Akber Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
4 DÎVÂN / DÎVÂN-I KASÂİD Ü GAZELİYYÂT (DÎDE) Dîde, Mirza Nasrullah Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
5 KİTÂBÜN-NASÂYİH (DÎDE) Dîde, Mirza Nasrullah Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
6 KİTÂB-I MAKTEL (DÎDE) Dîde, Mirza Nasrullah Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
7 DÎVÂN (DİLSÛZ) Dilsûz, Muhammed Emîn Prof. Dr. Yakup POYRAZ
Görüntüle
8 [DÎVÂN] (ANDELÎB) Andelîb Karacadağî Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
9 GÜLŞEN-İ İRFÂN (FAKÎR) Fakîr, Hacı Ağa Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
10 SA’LEBİYE (HALHÂLÎ) Halhâlî, Muhammed Bâkir Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
11 DÎVÂN (HASAN) Hasan, Ali oğlu Karabağî Yüzbaşov Öğr. Gör. ÖZLEM KAHRAMAN
Görüntüle
12 TİLKİ İLE KURT (HASAN) Hasan, Ali oğlu Karabağî Yüzbaşov Araş. Gör. Seher Erenbaş Pehlivan
Görüntüle