KİSÂ-NÂME (ÂBİD)
dinî mesnevi
Âbid, Zeynelâbidîn (d. ?/? - ö. 19. yy./?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Âbid'in ehlibeyti konu alan küçük, manzum bir eseri. Kisâ-nâme adı, Kisâ hadisinden alınmıştır. Âbid, eseri nasıl kaleme aldığını mukaddimede anlatmaktadır: Hz. Muhammed döneminde Yemen’de yaşayan bir padişah vardır. Bu padişah, Hz. Muhammed’e bir kisâ (şal) hediye eder. Daha sonra bu ince şalı, Hz. Muhammed kızı Fâtıma’ya verir. Bu şal, “Âl-i Abâ”nın “kisâ” adıyla anılmasına sebep olmuştur. Şair, böyle bir rivayeti önceden duyduğunu ancak herhangi bir kitapta bu hadisi görmediğini söyler. Bir gün bu işin aslını arayıp sorarken Arapça bir risale olan Celâleddîn Suyûtî’ye ait fakat adı açıklanmayan bir esere rastlar. Âbid, Suyûtî’nin bir metninden tercüme olarak Kisâ-nâme’yi kaleme alır.

Eser; biri Türkçe biri Arapça iki mensur takriz, 35 beyitlik bir münacat, 18 beyitlik bir mukaddime ve “Makâle” başlığı altında beş bölüm ile 41 beyitlik hâtime, hâtime içinde yer alan 41 beyitlik “Nazm-ı Şerîf-i Seyyidinâ Hazret-i İmâm Hüseyn” başlıklı bir manzume, 35 beyitlik hâtimenin devam beyitleri, tarih manzumesi ve manzum bir takrizden ibarettir. Âbid Efendi’ye ve Seyyid Muhammed Nûrü'l-Arabî’ye ait birer mensur takriz de bulunmaktadır.

Âbid Efendi, takrizde Kisâ-nâme’yi Seyyid Muhammed Nûrü’l-Arabî’nin teşvikiyle yazdığını belirtmektedir. Seyyid Muhammed Nûrü’l-Arabî’nin Arapça takrizi ise daha geniş bilgiler verir. Suyûtî’nin eserinin güvenilir ravilere dayandığını bildiren Seyyid, Tirmizî’den alınan hadisin ravilerini açıklamakta ve kısaca rivayetleri nakletmektedir.

Makâle-i Evvel’de Hz. Fâtıma’nın kisâyı (şalı) Hz. Muhammed’in üzerine örtmesi olayına açıklık getirilmektedir. Makâle-i Sâni’de Hz. Hüseyin, Makâle-i Sâlis’te Hz. Hasan, Makâle-i Râbi’de Hz. Ali ve Makâle-i Hâmis’te Hz. Fâtıma üzerine kurulan metin, araya giren Arapça beyitlerle bölünmektedir.

Hâtimede Suyûtî’nin eserinden aktarılan ve Hz. Hüseyin’in ağzından söylenmiş, sonra çevirisi verilmiş beyitlerden oluşan “Nazm-ı Şerîf-i Seyyidinâ Hazret-i İmâm Hüseyn” başlıklı bir manzume yer almaktadır. Manzumenin sonunda Âbid’in yazdığı bir tarih kıtası bulunmaktadır.

Besîm Efendi’nin takrizi, 8 beyitlik bir kıta-i kebiredir. Şiirde eserin övgüsü bulunmakta ve Âbid hakkında bilgi verilmektedir. Âbid için dua edilmiş ve son beyitte tarih verilmiştir. Sene 1279/1862’dir.

Eser, Süleymaniye Kütüphanesi, Tercüman ve Hüdâî Efendi, Konya Mevlânâ Müzesi, Türkiyat Araştırmaları nüshalarına göre1279/1862; Milli Kütüphane nüshasına göre 25 Cemâzeyilevvel 1279 / 18 Kasım 1862; Süleymaniye Hacı Mahmud nüshasına göre Rebiülevvel 1279  / Ağustos 1862  tarihlerinde kaleme alınmıştır.

Hanife Koncu; bir bildirisinde, Âbid’in Kisâ-nâme ve Hüseyin’in Haber-i Hayriyyet-eser-i Âl-i Abâ adlı eserlerini kısaca tanıtmış ve karşılaştırmıştır. (Koncu 2016: 93-99). Eserin sekiz nüshası olup tenkitli metni yayımlanmıştır (Ercan 2018: 111-146).

Şairin biyografisi için bk. “Âbid, Zeynelâbidîn”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/abid-zeynelabidin

Eserden Örnekler


Münâcât der-Bârgâh-ı Hazret-i Kâdi’l-Hâcât

İlâhî Hâlikı celle celâlü

İlâhî Râzıkı celle celâlü 


Ehadsın şübhe yok hem lâ-misâlsin

Sana olmaz fenâ kim bî-zevâlsin 


Yaratdın vâhidiyyetden cihânı

Bu ekvânı bu ahyân ile ânı 


İderler zâtına hamd u senâyı

Yine zâtın kılur hakku’l-edâyı 


Bu mahlûkat-ı âciz neyle bilsün

Senin şânınca lâyık hamdi kılsun (Ercan 2018: 129).

[…]

Mukaddime

İşit ey âşık-ı sıdk-ı vefâ sen

Kisâ ehlin beyân idem sana ben 


Gerekdir bir mukaddime ola tâ

Ayân olsun bu dil-cû kıssa cânâ 


İdem hamse makâleyle ifâde

Ola bir hâtimeyle istifâde 


Zamân-ı Mustafâ’da vardı bir şâh

Yemen ilinde mâlikdi o âgâh 


Muhibb idi Resûl-ı kibriyâya

Dahi âşık idi âl-i abâya 


Hediyye eylemişdi bir kisâyı

Ana takdîm idüp medh ü senâyı 


Kisâ bir ince şâl nev’-i abâdır

Anı pûşîde kılmaklık sezâdır 


Resûlu’llâh dahi kılmışdı ihdâ

Temellük eylemişdi anı Zehrâ 


Sebeb olmış kisâ lafz-ı edâya

Ki bu tesmiyye-i âl-i abâya 


Olurdı gerçi böyle bir rivâyet

Velâkin görmemişdim bir kitâbet 


İderken cüst-cû şevkıle her dem

Sorarken herkese aslın dem-âdem 


Bulup ihvân yedinde bir risâle

Yazılmışdı ana işbu makâle 


Celâl’d-dîn Suyûtî nâmı dânâ

Arabca eylemiş tahrîr-i ra’nâ 


Anı başdan başa kıldım kırâ’at

Bana bir şevk-ı ter virdi nihâyet 


Didim bir tercüme yazam kisâya

Sığınup dergeh-i âl-i abâya 


Ki ol mazmûnile hem ola manzûm 

Bu vechile bu kıssa ola ma’lûm 


Kisâ-nâme deyü idüp anı yâd

Okındıkca muhibbân ola dil-şâd 


Murâdım yâdigâr-ı rûzigârdır

Hüner izhârı yohsa ne revâdır (Ercan 2018: 130-131).

Kaynakça


Ercan, Özlem (2018). “Kisâ Hadisine Dair Bir Eser: Âbid’in Kisâ-Nâmesi”. Journal of Turkish Studies (13): 111-146.

Koncu, Hanife (2016). “Kisâ Hadisi’ni Anlatan İki Türkçe Mesnevî Üzerine”. Azerbaycan Multikulturalizmi: Din ve Dil Siyasetinin İnkişaf Perspektifleri Adlı Beynelhalk Konferansın Materiallar Toplusu. Bakü: Beynelhalk Multikültüralizm Merkezi, 93-99.

Atıf Bilgileri


Ercan, Ozlem. "KİSÂ-NÂME (ÂBİD)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/kisa-name-abid. [Erişim Tarihi: 08 Temmuz 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂNÇE (ÂBİD) Âbid, Zeynelâbidîn Dr. Öğr. Üyesi ABUZER KALYON
Görüntüle
2 SİRÂC-I GAYB (ÂBİD) Âbid, Zeynelâbidîn Dr. Öğr. Üyesi Musa Tozlu
Görüntüle
3 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
4 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
5 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
6 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
7 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
8 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
9 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
10 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
11 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
12 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle