- Yazar Biyografisi (TEİS)
Âbid, Zeynelâbidîn - Madde Yazarı: Prof. Dr. Ozlem Ercan
- Eser Yazılış Tarihi:1279 /1862
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:19. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Mesnevi
- Yayın Tarihi:23/08/2021
KİSÂ-NÂME (ÂBİD)
dinî mesneviÂbid, Zeynelâbidîn (d. ?/? - ö. 19. yy./?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Âbid'in ehlibeyti konu alan küçük, manzum bir eseri. Kisâ-nâme adı, Kisâ hadisinden alınmıştır. Âbid, eseri nasıl kaleme aldığını mukaddimede anlatmaktadır: Hz. Muhammed döneminde Yemen’de yaşayan bir padişah vardır. Bu padişah, Hz. Muhammed’e bir kisâ (şal) hediye eder. Daha sonra bu ince şalı, Hz. Muhammed kızı Fâtıma’ya verir. Bu şal, “Âl-i Abâ”nın “kisâ” adıyla anılmasına sebep olmuştur. Şair, böyle bir rivayeti önceden duyduğunu ancak herhangi bir kitapta bu hadisi görmediğini söyler. Bir gün bu işin aslını arayıp sorarken Arapça bir risale olan Celâleddîn Suyûtî’ye ait fakat adı açıklanmayan bir esere rastlar. Âbid, Suyûtî’nin bir metninden tercüme olarak Kisâ-nâme’yi kaleme alır.
Eser; biri Türkçe biri Arapça iki mensur takriz, 35 beyitlik bir münacat, 18 beyitlik bir mukaddime ve “Makâle” başlığı altında beş bölüm ile 41 beyitlik hâtime, hâtime içinde yer alan 41 beyitlik “Nazm-ı Şerîf-i Seyyidinâ Hazret-i İmâm Hüseyn” başlıklı bir manzume, 35 beyitlik hâtimenin devam beyitleri, tarih manzumesi ve manzum bir takrizden ibarettir. Âbid Efendi’ye ve Seyyid Muhammed Nûrü'l-Arabî’ye ait birer mensur takriz de bulunmaktadır.
Âbid Efendi, takrizde Kisâ-nâme’yi Seyyid Muhammed Nûrü’l-Arabî’nin teşvikiyle yazdığını belirtmektedir. Seyyid Muhammed Nûrü’l-Arabî’nin Arapça takrizi ise daha geniş bilgiler verir. Suyûtî’nin eserinin güvenilir ravilere dayandığını bildiren Seyyid, Tirmizî’den alınan hadisin ravilerini açıklamakta ve kısaca rivayetleri nakletmektedir.
Makâle-i Evvel’de Hz. Fâtıma’nın kisâyı (şalı) Hz. Muhammed’in üzerine örtmesi olayına açıklık getirilmektedir. Makâle-i Sâni’de Hz. Hüseyin, Makâle-i Sâlis’te Hz. Hasan, Makâle-i Râbi’de Hz. Ali ve Makâle-i Hâmis’te Hz. Fâtıma üzerine kurulan metin, araya giren Arapça beyitlerle bölünmektedir.
Hâtimede Suyûtî’nin eserinden aktarılan ve Hz. Hüseyin’in ağzından söylenmiş, sonra çevirisi verilmiş beyitlerden oluşan “Nazm-ı Şerîf-i Seyyidinâ Hazret-i İmâm Hüseyn” başlıklı bir manzume yer almaktadır. Manzumenin sonunda Âbid’in yazdığı bir tarih kıtası bulunmaktadır.
Besîm Efendi’nin takrizi, 8 beyitlik bir kıta-i kebiredir. Şiirde eserin övgüsü bulunmakta ve Âbid hakkında bilgi verilmektedir. Âbid için dua edilmiş ve son beyitte tarih verilmiştir. Sene 1279/1862’dir.
Eser, Süleymaniye Kütüphanesi, Tercüman ve Hüdâî Efendi, Konya Mevlânâ Müzesi, Türkiyat Araştırmaları nüshalarına göre1279/1862; Milli Kütüphane nüshasına göre 25 Cemâzeyilevvel 1279 / 18 Kasım 1862; Süleymaniye Hacı Mahmud nüshasına göre Rebiülevvel 1279 / Ağustos 1862 tarihlerinde kaleme alınmıştır.
Hanife Koncu; bir bildirisinde, Âbid’in Kisâ-nâme ve Hüseyin’in Haber-i Hayriyyet-eser-i Âl-i Abâ adlı eserlerini kısaca tanıtmış ve karşılaştırmıştır. (Koncu 2016: 93-99). Eserin sekiz nüshası olup tenkitli metni yayımlanmıştır (Ercan 2018: 111-146).
Şairin biyografisi için bk. “Âbid, Zeynelâbidîn”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/abid-zeynelabidin
Eserden Örnekler
Münâcât der-Bârgâh-ı Hazret-i Kâdi’l-Hâcât
İlâhî Hâlikı celle celâlü
İlâhî Râzıkı celle celâlü
Ehadsın şübhe yok hem lâ-misâlsin
Sana olmaz fenâ kim bî-zevâlsin
Yaratdın vâhidiyyetden cihânı
Bu ekvânı bu ahyân ile ânı
İderler zâtına hamd u senâyı
Yine zâtın kılur hakku’l-edâyı
Bu mahlûkat-ı âciz neyle bilsün
Senin şânınca lâyık hamdi kılsun (Ercan 2018: 129).
[…]
Mukaddime
İşit ey âşık-ı sıdk-ı vefâ sen
Kisâ ehlin beyân idem sana ben
Gerekdir bir mukaddime ola tâ
Ayân olsun bu dil-cû kıssa cânâ
İdem hamse makâleyle ifâde
Ola bir hâtimeyle istifâde
Zamân-ı Mustafâ’da vardı bir şâh
Yemen ilinde mâlikdi o âgâh
Muhibb idi Resûl-ı kibriyâya
Dahi âşık idi âl-i abâya
Hediyye eylemişdi bir kisâyı
Ana takdîm idüp medh ü senâyı
Kisâ bir ince şâl nev’-i abâdır
Anı pûşîde kılmaklık sezâdır
Resûlu’llâh dahi kılmışdı ihdâ
Temellük eylemişdi anı Zehrâ
Sebeb olmış kisâ lafz-ı edâya
Ki bu tesmiyye-i âl-i abâya
Olurdı gerçi böyle bir rivâyet
Velâkin görmemişdim bir kitâbet
İderken cüst-cû şevkıle her dem
Sorarken herkese aslın dem-âdem
Bulup ihvân yedinde bir risâle
Yazılmışdı ana işbu makâle
Celâl’d-dîn Suyûtî nâmı dânâ
Arabca eylemiş tahrîr-i ra’nâ
Anı başdan başa kıldım kırâ’at
Bana bir şevk-ı ter virdi nihâyet
Didim bir tercüme yazam kisâya
Sığınup dergeh-i âl-i abâya
Ki ol mazmûnile hem ola manzûm
Bu vechile bu kıssa ola ma’lûm
Kisâ-nâme deyü idüp anı yâd
Okındıkca muhibbân ola dil-şâd
Murâdım yâdigâr-ı rûzigârdır
Hüner izhârı yohsa ne revâdır (Ercan 2018: 130-131).
Kaynakça
Ercan, Özlem (2018). “Kisâ Hadisine Dair Bir Eser: Âbid’in Kisâ-Nâmesi”. Journal of Turkish Studies (13): 111-146.
Koncu, Hanife (2016). “Kisâ Hadisi’ni Anlatan İki Türkçe Mesnevî Üzerine”. Azerbaycan Multikulturalizmi: Din ve Dil Siyasetinin İnkişaf Perspektifleri Adlı Beynelhalk Konferansın Materiallar Toplusu. Bakü: Beynelhalk Multikültüralizm Merkezi, 93-99.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂNÇE (ÂBİD) | Âbid, Zeynelâbidîn | Dr. Öğr. Üyesi ABUZER KALYON |
Görüntüle | ||
2 | SİRÂC-I GAYB (ÂBİD) | Âbid, Zeynelâbidîn | Dr. Öğr. Üyesi Musa Tozlu |
Görüntüle | ||
3 | DİVANÇE (VÂZIH) | Mustafâ Vâzıh | Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN |
Görüntüle | ||
4 | MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) | İbrâhîm Zikrî | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
5 | ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ | Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi | Doç. Dr. Ramazan Ekinci |
Görüntüle | ||
6 | TARÎKÜ'L-İHTİSÂR | Nûrî, Osman Hanyevî | Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu |
Görüntüle | ||
7 | TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ | Mehmed Sabrî | Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz |
Görüntüle | ||
8 | RAVZ-I VERD | Şâkir, Ahmed Paşa | Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek |
Görüntüle | ||
9 | KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) | Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü | Diğer Öznur ÖZER |
Görüntüle | ||
10 | DÎVÂN (ABDÎ) | Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
11 | MEVLİD (ABDÎ) | Abdî | Doç. Dr. Hasan Kaya |
Görüntüle | ||
12 | DÎVÂN (ABDÎ) | Abdî, Şarkîkarahisarlı | Dr. Hacer SAĞLAM |
Görüntüle |