KÎMYÂ (MEŞREB, BABA RAHÎM)
tasavvufî mesnevî
Meşreb, Baba Rahîm (d. 1049-50/1640?- ö.1123/1711)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Baba Rahim Meşreb tarafından 17. yüzyılın ikinci yarısında Çağatay Türkçesiyle Türkistan’da yazılmış dinî tasavvufi mesnevi. Eserde kimya kelimesi “insanın veya tasavvuf yolunda ilerlemek isteyen müridin kâmil insan olma yolunda dönüşümünü sağlayan temel ilkeler, nefsi yenme yolları” anlamında kullanılmaktadır. Mesnevi tarzında yazılan eser 2421 beyitten oluşmaktadır. Aruzun  "mefâ’îlün mefâ’îlün fe’ûlün" kalıbıyla yazılmıştır. Eser 22 bölümden oluşmaktadır. Şair bu her bir bölüme "Kîmyâ" adını vermiştir. Yani eser 22 Kîmyâ’dan müteşekkildir. Her bir Kîmyâ’da temel bir ana düşünce bulunmaktadır ve diğer düşünceler onun etrafında geliştirilmektedir. Kîmyâlar genel olarak üç bölümden oluşmaktadır. Şair, Kîmyâ’nın başında dinî tasavvufî temel düşünceleri ifade ettikten sonra hikâyelerle konuyu daha ayrıntılı anlatmaktadır. Kîmyâ’nın sonunda ise pek çok dua beyitleri bulunmaktadır. Birinci Kîmyâ’nın ana düşüncesi “kulun âcizliğinin farkında olması”dır. Şair Kîmyâları Farsça olarak numaralandırmıştır. Eser Kîmyâ-yı Evvel (Birinci Kimya) ile başlar ve Kîmyâ-yı Bistdüvüm (Yirmi İkinci Kimyâ) ile biter (Gedik 2020: 17-26).

Kimyâ’nın bilimsel yayını Türkiye’de Sadi Gedik tarafından 2020 yılında yapılmıştır. Özbekistan’da ise pek çok el yazma ve taş baskı nüshalarının olduğu bildirilmektedir (Gedik 2020 17-26; Abdullah 1999: 11-13).

Şairin biyografisi için bk. “Meşreb, Baba Rahim”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mesreb-baba-rahim

Eserden Örnekler


Kîmyâ-yı Şeşüm (Altıncı Kimya)

Seferde bolmagin mundag perîşân

Müsâfirdür teninde azîz cân


Bu yolda harc kılgin gayretinni

Hudây bergey kemâl-i devletinni


Yörüsen her kademde neçe gam kıl

Ziyâd et tevbeni cehlinni kem kıl


Muhabbet yolıda sâbit-kadem bol

Bu ışknı bahriga dür dek adem bol


Yörüsen bî-tereddüd yörme zinhâr

Yolun üstide min bir ejdehâ bar


Mebâdâ korka-men ol nîş urgey

Sana hûn-âbe-i zehrler içürgey


Haleldin dilni pâk etkin çü Nu'mân

Heme müşkil bu yolga bolgay âsân


Ser-encâmın tapılgay ol zamânî

Açılgay sana esrâr-ı nihânî


Der-i rahmet açılgay kâlıbınga

Yetüştürgey bu himmet matlabınga


Çerâg-ı cân münevver bolgay ol dem

Kelip şâdî ketip endîşe-i gam (Gedik 2020:73-74).

Kaynakça


Gedik, Sadi (2020). Kimyâ (Çağatayca Bir Mesnevi) Baba Rahim Meşreb. İstanbul: Hiperyayın.

Abdullah, Hacı İsmetullah (1999). Боборaxим Мaшрaб Кимё. Нaмaнгaн: Нaмaнгaн Нaшрияти (Babarahim Meşreb Kimya. Nemengan: Nemengan Neşriyatı.)

Atıf Bilgileri


GEDİK, SADİ. "KÎMYÂ (MEŞREB, BABA RAHÎM)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/kimya-mesreb-baba-rahim. [Erişim Tarihi: 22 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (MEŞREB, BABA RAHÎM) Meşreb, Baba Rahîm Araş. Gör. Hasan Ali Güneş
Görüntüle
2 KİTÂB-I MEBDE-İ NÛR MESNEVİSİ (MEŞREB, BABA RAHÎM) Meşreb, Baba Rahim Doç. Dr. SADİ GEDİK
Görüntüle
3 MUHABBET-NÂME VE MİHNET-KÂM (HIRKATÎ) Hırkatî, Muhammed Emin Hocamkulu Prof. Dr. Adem Öger
Görüntüle
4 DİVÂN-I GUMNÂM (HIRKATÎ) Hırkatî, Muhammed Emin Hocamkulu Prof. Dr. Adem Öger
Görüntüle
5 GÜL Ü BÜLBÜL (SALÂHÎ, MUHAMMED EBÛ SALÂHÎ) Salâhî, Muhammed Ebû Salâhî Doç. Dr. Fatih Bakırcı
Görüntüle