- Yazar Biyografisi (TEİS)
Meşreb, Baba Rahîm - Madde Yazarı: Doç. Dr. SADİ GEDİK
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Çağatay
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:17. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Dinî-Tasavvufî-Ahlaki Eser
- Yayın Tarihi:02/04/2022
KÎMYÂ (MEŞREB, BABA RAHÎM)
tasavvufî mesnevîMeşreb, Baba Rahîm (d. 1049-50/1640?- ö.1123/1711)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Baba Rahim Meşreb tarafından 17. yüzyılın ikinci yarısında Çağatay Türkçesiyle Türkistan’da yazılmış dinî tasavvufi mesnevi. Eserde kimya kelimesi “insanın veya tasavvuf yolunda ilerlemek isteyen müridin kâmil insan olma yolunda dönüşümünü sağlayan temel ilkeler, nefsi yenme yolları” anlamında kullanılmaktadır. Mesnevi tarzında yazılan eser 2421 beyitten oluşmaktadır. Aruzun "mefâ’îlün mefâ’îlün fe’ûlün" kalıbıyla yazılmıştır. Eser 22 bölümden oluşmaktadır. Şair bu her bir bölüme "Kîmyâ" adını vermiştir. Yani eser 22 Kîmyâ’dan müteşekkildir. Her bir Kîmyâ’da temel bir ana düşünce bulunmaktadır ve diğer düşünceler onun etrafında geliştirilmektedir. Kîmyâlar genel olarak üç bölümden oluşmaktadır. Şair, Kîmyâ’nın başında dinî tasavvufî temel düşünceleri ifade ettikten sonra hikâyelerle konuyu daha ayrıntılı anlatmaktadır. Kîmyâ’nın sonunda ise pek çok dua beyitleri bulunmaktadır. Birinci Kîmyâ’nın ana düşüncesi “kulun âcizliğinin farkında olması”dır. Şair Kîmyâları Farsça olarak numaralandırmıştır. Eser Kîmyâ-yı Evvel (Birinci Kimya) ile başlar ve Kîmyâ-yı Bistdüvüm (Yirmi İkinci Kimyâ) ile biter (Gedik 2020: 17-26).
Kimyâ’nın bilimsel yayını Türkiye’de Sadi Gedik tarafından 2020 yılında yapılmıştır. Özbekistan’da ise pek çok el yazma ve taş baskı nüshalarının olduğu bildirilmektedir (Gedik 2020 17-26; Abdullah 1999: 11-13).
Şairin biyografisi için bk. “Meşreb, Baba Rahim”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mesreb-baba-rahim
Eserden Örnekler
Kîmyâ-yı Şeşüm (Altıncı Kimya)
Seferde bolmagin mundag perîşân
Müsâfirdür teninde azîz cân
Bu yolda harc kılgin gayretinni
Hudây bergey kemâl-i devletinni
Yörüsen her kademde neçe gam kıl
Ziyâd et tevbeni cehlinni kem kıl
Muhabbet yolıda sâbit-kadem bol
Bu ışknı bahriga dür dek adem bol
Yörüsen bî-tereddüd yörme zinhâr
Yolun üstide min bir ejdehâ bar
Mebâdâ korka-men ol nîş urgey
Sana hûn-âbe-i zehrler içürgey
Haleldin dilni pâk etkin çü Nu'mân
Heme müşkil bu yolga bolgay âsân
Ser-encâmın tapılgay ol zamânî
Açılgay sana esrâr-ı nihânî
Der-i rahmet açılgay kâlıbınga
Yetüştürgey bu himmet matlabınga
Çerâg-ı cân münevver bolgay ol dem
Kelip şâdî ketip endîşe-i gam (Gedik 2020:73-74).
Kaynakça
Gedik, Sadi (2020). Kimyâ (Çağatayca Bir Mesnevi) Baba Rahim Meşreb. İstanbul: Hiperyayın.
Abdullah, Hacı İsmetullah (1999). Боборaxим Мaшрaб Кимё. Нaмaнгaн: Нaмaнгaн Нaшрияти (Babarahim Meşreb Kimya. Nemengan: Nemengan Neşriyatı.)
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (MEŞREB, BABA RAHÎM) | Meşreb, Baba Rahîm | Araş. Gör. Hasan Ali Güneş |
Görüntüle | ||
2 | KİTÂB-I MEBDE-İ NÛR MESNEVİSİ (MEŞREB, BABA RAHÎM) | Meşreb, Baba Rahim | Doç. Dr. SADİ GEDİK |
Görüntüle | ||
3 | MUHABBET-NÂME VE MİHNET-KÂM (HIRKATÎ) | Hırkatî, Muhammed Emin Hocamkulu | Prof. Dr. Adem Öger |
Görüntüle | ||
4 | DİVÂN-I GUMNÂM (HIRKATÎ) | Hırkatî, Muhammed Emin Hocamkulu | Prof. Dr. Adem Öger |
Görüntüle | ||
5 | GÜL Ü BÜLBÜL (SALÂHÎ, MUHAMMED EBÛ SALÂHÎ) | Salâhî, Muhammed Ebû Salâhî | Doç. Dr. Fatih Bakırcı |
Görüntüle |