KEŞFNÂME (MUHÎTÎ)
mensur eser
Muhîtî (d. 960/1553 - ö. ?/?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


16. yüzyıl şairi Muhîtî'ye ait Hurûfilik inancının anlatıldığı mensur eser. Hurûfîlik inanışı doğrultusunda bazı ayetlerin yorumlanışı, kainatın yaratılış sebepleri, harflerin özellikleri gibi konulara değinilmiştir (Tataroğlu 1995: 6). Muhîtî Keşf-nâme'ye Fatihâ Sûresinin sırlarını anlatan bir bölümle başlamıştır. Besmelenin hemen ardından asıl konuya girmiştir. Fatiha'nın 17 ismi, 7 ayeti, 14 şeddesi, 21 çeşit harfi...ve bu sayıların  aralarındaki kombinasyonların işaret ettiği mânâlar Usluer'in ifadesiyle Hurufilik tarihinin en kapsamlı anlatımı olmuştur (2014: 239).Giriş bölümünden sonra eser 34 bölüme ayrılmıştır. Bölümlerin bir kısmının başında "Mes'ele" başlığı bulunmaktadır. Bölümün tamama erdiği gösterilmek için bölüm sonları "Ve's-selâm" ifadesiyle bitirilmiştir.

Keşf-nâme'de dikkat çeken unsurlardan birisi Muhîtî'nin seleflerinin adlarını sıklıkla dile getirmesi ve onların verdiği bilgileri olduğu gibi aktardıktan sonra "mahallinde talep oluna" diyerek kendi yorumunu aktarmasıdır (Usluer 2014: 242). Keşf-nâme'nin en önemli özelliklerinden bir diğeri Fazlullah'a mehdiyet, mesihiyet ve uluhiyetinin yanında hayatına dair pek çok özelliğin ön plana çıkarılmış olmasıdır. Bu özellik Usluer'e göre diğer Hurûfî metinlerden sayıca daha fazladır ve daha açık şekilde ifade edilmiştir (2014: 243).

Eserin 3'ü yurt içinde, 1'i yurt dışında olmak üzere 4 nüshası vardır. En eski ve en sağlam nüsha (1188/1774) tarihlidir. Eser, Fatih Usluer (2014) tarafından yayımlanmıştır. 

Şairin biyografisi için bk. “Muhîtî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/muhiti

Eserden Örnekler


Bir dahı budur ki Fâtihatu'l-kitâb yigirmi bir harfdür, gayrı mükerrer yigirmi bir hatt-ı vech-i Havvâ mukâbilinde ki ümm-i hakîkîdür. Bu yigirmi bir harfde on bir nokta gelmişdür, on bir namâz-ı sefer berâberinde ki on bir hurûf-ı müteşâbihât andan kinâyetdür. Ve yigirmi tokuz lafzdur ki yigirmi tokuz sûre berâberinde ki evâ'il-i sûrede gelmişdür ve dahı yigirmi tokuz hurûf-ı müfredât mukâbilinde ki Hazret-i Resûl 'aleyhi's-selâm... (Usluer 2014: 247)

...

Dâl Âdem'e işâretdür, dâl hesâbda dörttür, üç dahi eczâ-i dâl yidi olur, bir dahi hey'et-i mecmû'a sekiz olur ki yüz on altınun sıfırıdur. Âdem taht-ı livâda oldıgı budur (Usluer 2014:284)

Kaynakça


Tataroğlu, Abdullah (1995). Muhîtî Hayatı, Eserleri ve Edebî Kişiliği Dîvânı'nın Tenkîdli Metni. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.

Usluer, Fatih (2014). Hurufilik Metinleri-I. Ankara: Birleşik Kitabevi


Atıf Bilgileri


Özbek Arslan, Necmiye. "KEŞFNÂME (MUHÎTÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/kesfname-muhiti. [Erişim Tarihi: 11 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN-I MUHÎTÎ (MUHÎTÎ) Muhîtî Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
2 KISMETNÂME (MUHÎTÎ) Muhîtî Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
3 RİSALE-İ TEVHÎDİYYE (İLÂHÎ) İlâhî, Şeyh Ahmed İlâhî Efendi Dr. Nuriye İnci
Görüntüle
4 ÂDÂB-I MES'ÛDÎ'YE HÂŞİYE (MÜ'MİN) Mü'min Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
5 MEVÂHİBÜ’L-HALLAK FÎ MERATİBİ'L-AHLÂK (NİŞÂNÎ) Koca Nişancızâde Celâlzâde Tevkii Mustafa Çelebi Efendi (ö. 975/1567) Doç. Dr. Nuran ÇETİN
Görüntüle
6 TARİKATNÂME (SÜNBÜL) Sünbül, Şeyh Yusuf Sünbül Sinan Efendi Araş. Gör. Dr. MUHAMMET AKİF TİYEK
Görüntüle
7 ER-RIHLETÜ’S-SENİYYE VE’L-VASIYYETÜ’L-BEHİYYE Lİ’L-FUKARÂİ’L-HALVETİYYE (ŞÂH VELÎ AYINTÂBÎ) Şâh Velî Ayıntâbî, Askerî Prof. Dr. Ali ÖZTÜRK
Görüntüle
8 ETVÂR-I SEB‘A (ŞÂH VELÎ AYINTABÎ) Şâh Velî Ayıntâbî, Askerî Öğretmen Cemile Sağır
Görüntüle
9 NAKDÜ'L-HÂTIR (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî (D. 926/1520 - Ö. 1006/1597) Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle
10 MENÂKIB-I EMÎR SULTÂN/MENÂKIB-I CEVÂHİR ( YAHYÂ BİN BAHŞÎ) Yahyâ Bin Bahşî Dr. Öğr. Üyesi abdullah uğur
Görüntüle
11 MİRÂTÜ’L-ÂŞIKÎN (EROĞLU NÛRİ) Eroğlu Nûri Doç. Dr. FİDAN ÇERİKAN
Görüntüle
12 TASAVVUF Bİ’T- TARİKAT (EROĞLU NÛRİ) Eroğlu Nûri Doç. Dr. FİDAN ÇERİKAN
Görüntüle