- Yazar Biyografisi (TEİS)
Neşâtî, Ahmed Dede - Madde Yazarı: Prof. Dr. Mahmut Kaplan
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:17. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:İlmî-Ansiklopedik Edebî Eser
- Yayın Tarihi:11/12/2021
KAVÂ'İD-İ DERİYYE (NEŞÂTÎ)
dil bilgisi kitabıNeşâtî, Ahmed Dede (d. ?/? - ö. 1085/1674)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Neşâtî’nin Farsça dilbilgisi kurallarına dair kitabıdır. Şairin bazı dostlarının ısrarı ile kaleme aldığı bu eserinin varlığından Uşşâkî-zâde, Şakâyık Zeyli’nde ve Şeyhî Mehmed Efendi, “âsâr-ı aliyyelerinden Kavâ‘id-i Deriyye nâm lugatları…” diye haber verir (Özcan 1989: 569). Neşâtî, eserin başında adını açıkça belirtir ve bazı dostlarının ısrarı üzerine bu eseri kaleme aldığını ifade eder. Bir hadis-i şerifte “Cennet ehlinin lisanının Arapça ve Fârisiyü’d-Deriyye” olduğunun ifade edildiğini belirterek eserine Kavâ'id-i Deriyye adını verdiğini dile getirmiştir. Bursalı Tahir (1333: 445) ve Sicill-i Osmânî de eseri Neşâtî’ye ait göstermektedir. Eldeki yazmalardan birinin 1070/1660 yılında Edirne’de istinsah edilmiş olması da eserin Neşâtî’ye ait olduğunu göstermektedir.
Neşâtî, bu küçük risalesinin başında eseri, “İştikâk-ı ef’âl-i ez yek-dîger”, “iştikâk-ı esmâ ve hurûf-ı müsta‘mele” ve “edevât-ı mütedâvile” başlığı altında üç bölüm halinde yazdığını ifade etmiştir. Neşâtî, Mevlânâ’nın Mesnevi'sinden, Türk şairlerinden Sûdî, Kemalpaşa-zâde, Nev’î ile Fars şairlerinden Sa‘dî, Şeyh Feyzî, Firdevsî, Husrev-i Dihlevî, Hâfız-ı Şirâzî, Tâlib-i Âmulî, Urfî-i Şirâzî, Halim-i Şifâyî ve Selmân’dan aldığı örnek beyitlerle eserine edebî bir hüviyet kazandırmıştır. Kavâ'id-i Deriyye rahat anlaşılabilir bir dille kaleme alınmıştır.
Kavâ'id-i Deriyye’nin beğenildiği, birçok yazma nüshasının varlığından anlaşılmaktadır. Eserin bazı nüshaları, Kavâ'id-i Fürs adıyla kayıtlı olsa da tam adı Neşâtî tarafından açıkça belirtildiği üzere Kavâ'id-i Deriyye’dir. Metnin Topkapı Sarayı Kütüphanesi Hazine 1678, 4065/3; Milli Kütüphane, 06 Mil Yz A 3559/2, 3554/21, 06 Mil Yz A 4884/2, 06 Mil Yz A 4831/3, 06 Hk 4439/2; Atıf Efendi 34 Atıf 2050/2; 34 Ae 103/2, 34 Ae 663/2; Türk Dil Kurumu Kütüphanesi, A333/3; Köprülü Kütüphanesi Mehmed Asım Bey kısmı 439; İstanbul Üniversitesi, Nadir Eserler Kütüphanesi TY 978/2 numaraları haricinde yurt dışında da nüshaları bulunduğu kataloglardan anlaşılmaktadır.
Şairin biyografisi için bk. “Neşâtî, Ahmed Dede”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nesati-ahmed-dede
Eserden Örnekler
Bu fakîr Neşâtî-i pür-taksîrden ba’zı yârân-ı ma'ârif-unvân iltimâs eyleyüp gülberg-i recâyı dâmen-i niyâzla bu resme nisâr eylediler ki nükte-şinâsân-ı dakâ'ik-ı Fürs teliflerinde her biri münâsebetle birer mikdâr kavâ'id-i Fürs’den yazmışlar. Lâkin tertîb üzre kaleme getürmemişler. Eyle olıcak husûlini recâ iderüz diyü fart-ı hâhişle niyâzmend oldıklarında alâ-kadri’l-imkân bu vech ile tahrîre âgâz idüp üç fasıl üzere mebnî kılındı… (Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Mahmud Efendi Bölümü 6115/3, yk. 31b).
Kaynakça
Bursalı Mehmet Tahir (1333). Osmanlı Müellifleri. C. 2. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Neşâtî. Kavaid-i Deriyye. Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Mahmud Efendi Bölümü 6115/3, yk. 32-39.
Özcan, Abdülkadir (1989). Şakayık-ı Nu’maniye ve Zeyilleri. C. 3. İstanbul: Çağrı Yay.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (NEŞÂTÎ) | Neşâtî, Ahmed Dede | Prof. Dr. Mahmut Kaplan |
Görüntüle | ||
2 | ŞEHRENGÎZ (NEŞÂTÎ) | Neşâtî, Ahmed Dede | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
3 | ŞERH-İ MÜŞKİLÂT-I ÖRFÎ (NEŞÂTÎ) | Neşâtî, Ahmed Dede | Prof. Dr. Mahmut Kaplan |
Görüntüle | ||
4 | TUHFETÜ'L-UŞŞÂK (NEŞÂTÎ) | Neşâtî, Ahmed Dede | Prof. Dr. Mahmut Kaplan |
Görüntüle | ||
5 | MEKTUP (NEŞÂTÎ) | Neşâtî, Ahmed Dede | Prof. Dr. Mahmut Kaplan |
Görüntüle | ||
6 | HİLYE-İ ENBİYA (NEŞÂTÎ) | Neşâtî, Ahmed Dede | Prof. Dr. Bayram Ali Kaya |
Görüntüle | ||
7 | LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) | Mahmud Cemaleddin el-Hulvî | Diğer Özlem Şamlı |
Görüntüle | ||
8 | AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) | Za'îfî, Muhammed | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
9 | KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) | Feyzî-i Kefevî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
10 | ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) | Iyânî, Cafer Iyânî Bey | Prof. Dr. Osman Ünlü |
Görüntüle | ||
11 | RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) | Kefevî, Hüseyin | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
12 | ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafa b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
13 | HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) | Mustafâ b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
14 | HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafâ bin Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
15 | TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) | Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
16 | KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) | Şikârî | Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür |
Görüntüle |