KÂŞİFÜ'L-ESTÂR AN VECHİ'L-ESRÂR (ŞEYH HÂMİD-İ VELÎ)
dini-tasavvufi-ahlaki eser
Şeyh Hâmid-i Velî (d.750/1349-ö.815/1412)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Somuncu Baba diye tanınan Şeyh Hâmid-i Velî'nin ''Zikir Risalesi'' isimli dini, tasavvufi, ahlaki eseri (Akgündüz 2009: 79). Üçüncü nüsha diye nitelendirilen Seyyid Osman Hulusi Efendi nüshasında eser için 'Zikir Risalesi'' ismi yerine, ''Kâşifü’l-Estâr an Vechi’l-Esrâr'' adı kullanılmıştır (Akgündüz 2009: 79). Bu ismin kim tarafından hangi amaçla verildiği bilinmemektedir. Başlık, ''Sırların yüzündeki örtüleri açan'' şeklinde tercüme edilebilir. Yazılış tarihi tam olarak bilinmemektedir (Ulu 2021: 61). Eserin muhtevası incelendiği zaman ''Lâ ilâhe illallah'' cümlesine ve zikrin önemine dikkat çekilmek istendiği anlaşılmaktadır.

Eser altı ana başlıktan oluşmaktadır. Bu başlıklarda ''Lâ ilâhe illallah'' zikrinin önemi, meşâyihin muridler için ''Lâ ilâhe illallah'' kelimesini tercih sebepleri, zikrin kısımları, adabı, hangi zikir ve duaların yapılması gerektiği, taç ve hırka giymenin manası üzerinde durulmuştur (Akgündüz 2009: 79, 80). Müellif düşüncelerini âyet, hadis ve tasavvuf büyüklerinin sözleriyle temellendirmiştir. Bu bağlamda eserde âyet ve hadis zikretmenin yanında, Hz. Ali'nin sözlerine, zahid sufilerden Cüneyd-i Bağdâdî, Ebu Ali Dekkâk, Ebu’l-Hasen Harakânî, İmam Gazzâlî ve Sühreverdî gibi sufilerin görüşlerine yer verilmiştir.

Eser, Şeyh Hâmid-i Velî'nin tasavvuf ve tarikat anlayışını en geniş manada gösteren kitabıdır (Ulu 2021: 62). Eserin dili Arapça olup bu dili bilen insanların rahatlıkla anlayabileceği açık ve yalın bir üslupla yazılmıştır. Tasavvufa ilgi duyanlara hitap etmektedir.

Eserin elimizde üç  nüshası mevcuttur. Bilinen en eski nüshası 1166/1753 tarihlidir. Bir nüshası Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kütüphanesi'nde bulunmaktadır. Yaklaşık dört varaktır. İkinci nüshası 1232/1816 tarihli  olup Niğde, Bor'da Kuddûsi Baba Kitaplığındadır. Yedi varaklık bu nüsha Mustafa Asım Köksal tarafından istinsah edilmiştir. Üçüncü nüsha ise Seyyid Osman Hulusi Efendi'nin çocukları tarafından Ahmet Akgündüz'e verilmiştir. Bu nüsha diğerlerinden farklı bir yazıyla kaleme alınmış olup nüshanın nereden alındığı bilinmemektedir (Akgündüz 2009: 79).

Eserin beş çevirisi yapılmıştır. Bu çevirilerden bazıları müstakil kitap olarak, bazıları bir kitabın bölümü şeklinde, kimisi de bildiri halinde sunumu yapılmak suretiyle yayınlanmıştır (Özcan 2011: 3-63, Şimşek 2020: 29-31, Ulu 2021: 87-107, Özkes 1991: 22-18, Serinsu 2017: 18-31, Ulu 2021: 60, 61).

Müellifin  biyografisi için bk. “Somuncu Baba”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/somuncu-baba


Eserden Örnekler


Yüce Allah, insana her hâl ve durumda  ayaktayken, otururken ve yanı üzere yatarken zikretmesini emretti. Zikri emretmesi ömür boyu sürekli Rabb'inin koyduğu kanunlardan gafil olmaması için, sünnet üzere, rükû ve secdelerini yaparak, bu yoldan ayrılmayarak, huzur ve şuhûd hâlinde ilerlemeleri içindir (Ulu 2021: 205).

Hz. Allah, insanı kesif ve latif, ruh ve ceset, karanlık ve nur, suflî ve ulvî şeklinde birbirinden farklı iki nesneden yaratmıştır. Zikrin de böyle farklı iki şeyden oluşması gereklidir. Bu özellik sadece “Lâ ilâhe illâllah” da bulunur (Ulu 2021: 208).

Kalp, sultanlar için hazırlanmış dayalı döşeli, süslü bir ev gibidir. Evin bazı sebeplerle kirlerden arınmış olması mümkün değildir. Mürid, bu evi temizlemek ve sultanın orada oturmasına elverişli hâle getirmek görevi verilmiş bir kuldur. 'La ilahe illallah ''zikri, o evi süpürme vasıtası gibidir (Ulu 2021: 209). 

Kaynakça


Akgündüz, Ahmed (2009). Arşiv Belgeleri Işığında Somuncu Baba ve Neseb-i Âlîsi. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yay.

Ulu, Mahmut (2021). Somuncu Baba Hayatı, Eserleri ve Görüşleri. Ankara: Berikan Ofset Matbaa.

Özcan, Mustafa (2011). Somuncu Baba Zikir Risâlesi.  İstanbul: Pamuk Yay.

Şimşek, Selami (2020). Somuncu Baba Hazretlerinin Evrâdı ve Evrâd-ı Safeviyye. İstanbul: Buhara Yay.

Özkes, İhsan (1991). Zikrin Tanımı, Sebepleri, Kısımları ve Adabı. İstanbul: Es-Seyyid Osman Hulusi Efendi Vakfı Yay.

Serinsu, Ahmed Nedim (2017). “Somuncu Baba’nın Kelime-i Tevhid Zikri Risâlesi Hakkında”. I. Uluslararası Aksaray Sempozyumu. Aksaray.

Yusuf Hakikî Baba (2009). Dîvan. Hzl. Erdoğan Boz. Ankara: Aksaray Valiliği Yay.

Şahin, Haşim (2009). “Somuncu Baba”. İslam Ansiklopedisi. C. 37. İstanbul: TDV Yay. 377-378.

Atıf Bilgileri


OLGUN, TALAT. "KÂŞİFÜ'L-ESTÂR AN VECHİ'L-ESRÂR (ŞEYH HÂMİD-İ VELÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/kasifu-l-estar-an-vechi-l-esrar-seyh-hamid-i-veli. [Erişim Tarihi: 21 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 ŞERH-İ HADİS-İ ERBÂİN (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba Prof. Dr. Enbiya Yıldırım
Görüntüle
2 ZİKİR RİSÂLESİ/ KELİME-İ TEVHİD ZİKRİ RİSÂLESİ (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba, Hamîdüddîn-i Aksarâyî Diğer Tuğba Nurlu Ertürk
Görüntüle
3 SİLÂHU’L-MÜRÎDÎN / EVRÂD-I HAMÎDİYYE (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba Hamîdüddîn-i Aksarâyî Diğer Ahmet Kuşsan
Görüntüle
4 SOMUNCU BABA HAMÎDÜDDÎN-İ AKSARÂYÎ’NİN TÜRKÇE ŞİİRLERİ (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba, Hamîdüddîn-i Aksarâyî Diğer Ahmet Kuşsan
Görüntüle
5 HÜZB-Ü ŞEYH HÂMİD (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba Dr. mahmut ulu
Görüntüle
6 SOMUNCU BABA NUTK-İ ŞERİFİ (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba Dr. mahmut ulu
Görüntüle
7 RİSÂLE FÎ ZİKRİ KELİMETİ LA İLÂHE İLLALLAH (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba, Şeyh Hâmid-i Veli Dr. mahmut ulu
Görüntüle
8 MENÂKIBÜ’L-ÂRİFÎN (EFLÂKÎ) Eflâkî, Eflâkî Dede, Eflâkî Ahmed Ârifî, Ârifî Doç. Dr. Mehmet Ünal
Görüntüle
9 MEVHÛB-I MAHBÛB (ŞEYHOĞLU) Şeyhoğlu, Baba Yusuf Sivrihisarî Araş. Gör. Harun ALKAN
Görüntüle
10 MÜNYETÜ'L-EBRÂR VE GUNYETÜ'L-AHYÂR (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Dr. Öğr. Üyesi Abdullah Taha Orhan
Görüntüle
11 TABSİRATÜ’L-MÜBTEDİ VE TEZKİRETÜ-İ-MÜNTEHİ (KONEVÎ) Konevî, Sadreddin Doç. Dr. Mevlüt Gülmez
Görüntüle
12 KİTÂBÜ’L-MÜNTEHÂ EL-MÜŞTEHÂ ALE’L-FÜSÛS (AHMED BÎCÂN) Ahmed-i Bîcân, Ahmed Bîcân, Yazıcıoğlu Ahmed Bîcân, Şeyh Ahmed Bîcân Efendi bin Sâlih Efendi, Ahmed İbnü’l-Kâtib Dr. Mehmet Bilal Yamak
Görüntüle
13 RİSÂLE-İ ZİKRULLAH (AKŞEMSEDDİN) Akşemseddin, Şemseddin Muhammed Araş. Gör. Harun ALKAN
Görüntüle
14 MİSBÂHU’L-ÜNS BEYNE’L-MA’KÛL VE’L-MEŞHÛD FÎ-ŞERHİ MİFTÂHİ’L-GAYB (FENÂRÎ) Fenârî, Mollâ Fenârî, Şemseddîn Muhammed b. Hamza, Şemseddîn Muhammed Efendi Diğer Edibe Taş
Görüntüle
15 RİSÂLE-İ TEVHÎD (MARMARAVÎ) Marmaravî, Ahmed Şemseddin, Yiğitbaşı Velî Prof. Dr. AHMET ÖGKE
Görüntüle
16 MUKADDİMETÜ’S-SÂLİHA (MARMARAVÎ) Marmaravî, Ahmed Şemseddin, Yiğitbaşı Velî Prof. Dr. AHMET ÖGKE
Görüntüle
17 KEŞFÜ’L-ESRÂR (MARMARAVÎ) Marmaravî, Ahmed Şemseddin, Yiğitbaşı Velî Prof. Dr. AHMET ÖGKE
Görüntüle