- Yazar Biyografisi (TEİS)
Şeyh Hâmid-i Velî - Madde Yazarı: Öğretmen TALAT OLGUN
- Eser Yazılış Tarihi:?/?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Tekke Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Arapça
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Dinî-Tasavvufî-Ahlaki Eser
- Yayın Tarihi:30/03/2022
KÂŞİFÜ'L-ESTÂR AN VECHİ'L-ESRÂR (ŞEYH HÂMİD-İ VELÎ)
dini-tasavvufi-ahlaki eserŞeyh Hâmid-i Velî (d.750/1349-ö.815/1412)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Somuncu Baba diye tanınan Şeyh Hâmid-i Velî'nin ''Zikir Risalesi'' isimli dini, tasavvufi, ahlaki eseri (Akgündüz 2009: 79). Üçüncü nüsha diye nitelendirilen Seyyid Osman Hulusi Efendi nüshasında eser için 'Zikir Risalesi'' ismi yerine, ''Kâşifü’l-Estâr an Vechi’l-Esrâr'' adı kullanılmıştır (Akgündüz 2009: 79). Bu ismin kim tarafından hangi amaçla verildiği bilinmemektedir. Başlık, ''Sırların yüzündeki örtüleri açan'' şeklinde tercüme edilebilir. Yazılış tarihi tam olarak bilinmemektedir (Ulu 2021: 61). Eserin muhtevası incelendiği zaman ''Lâ ilâhe illallah'' cümlesine ve zikrin önemine dikkat çekilmek istendiği anlaşılmaktadır.
Eser altı ana başlıktan oluşmaktadır. Bu başlıklarda ''Lâ ilâhe illallah'' zikrinin önemi, meşâyihin muridler için ''Lâ ilâhe illallah'' kelimesini tercih sebepleri, zikrin kısımları, adabı, hangi zikir ve duaların yapılması gerektiği, taç ve hırka giymenin manası üzerinde durulmuştur (Akgündüz 2009: 79, 80). Müellif düşüncelerini âyet, hadis ve tasavvuf büyüklerinin sözleriyle temellendirmiştir. Bu bağlamda eserde âyet ve hadis zikretmenin yanında, Hz. Ali'nin sözlerine, zahid sufilerden Cüneyd-i Bağdâdî, Ebu Ali Dekkâk, Ebu’l-Hasen Harakânî, İmam Gazzâlî ve Sühreverdî gibi sufilerin görüşlerine yer verilmiştir.
Eser, Şeyh Hâmid-i Velî'nin tasavvuf ve tarikat anlayışını en geniş manada gösteren kitabıdır (Ulu 2021: 62). Eserin dili Arapça olup bu dili bilen insanların rahatlıkla anlayabileceği açık ve yalın bir üslupla yazılmıştır. Tasavvufa ilgi duyanlara hitap etmektedir.
Eserin elimizde üç nüshası mevcuttur. Bilinen en eski nüshası 1166/1753 tarihlidir. Bir nüshası Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kütüphanesi'nde bulunmaktadır. Yaklaşık dört varaktır. İkinci nüshası 1232/1816 tarihli olup Niğde, Bor'da Kuddûsi Baba Kitaplığındadır. Yedi varaklık bu nüsha Mustafa Asım Köksal tarafından istinsah edilmiştir. Üçüncü nüsha ise Seyyid Osman Hulusi Efendi'nin çocukları tarafından Ahmet Akgündüz'e verilmiştir. Bu nüsha diğerlerinden farklı bir yazıyla kaleme alınmış olup nüshanın nereden alındığı bilinmemektedir (Akgündüz 2009: 79).
Eserin beş çevirisi yapılmıştır. Bu çevirilerden bazıları müstakil kitap olarak, bazıları bir kitabın bölümü şeklinde, kimisi de bildiri halinde sunumu yapılmak suretiyle yayınlanmıştır (Özcan 2011: 3-63, Şimşek 2020: 29-31, Ulu 2021: 87-107, Özkes 1991: 22-18, Serinsu 2017: 18-31, Ulu 2021: 60, 61).
Müellifin biyografisi için bk. “Somuncu Baba”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/somuncu-baba
Eserden Örnekler
Yüce Allah, insana her hâl ve durumda ayaktayken, otururken ve yanı üzere yatarken zikretmesini emretti. Zikri emretmesi ömür boyu sürekli Rabb'inin koyduğu kanunlardan gafil olmaması için, sünnet üzere, rükû ve secdelerini yaparak, bu yoldan ayrılmayarak, huzur ve şuhûd hâlinde ilerlemeleri içindir (Ulu 2021: 205).
Hz. Allah, insanı kesif ve latif, ruh ve ceset, karanlık ve nur, suflî ve ulvî şeklinde birbirinden farklı iki nesneden yaratmıştır. Zikrin de böyle farklı iki şeyden oluşması gereklidir. Bu özellik sadece “Lâ ilâhe illâllah” da bulunur (Ulu 2021: 208).
Kalp, sultanlar için hazırlanmış dayalı döşeli, süslü bir ev gibidir. Evin bazı sebeplerle kirlerden arınmış olması mümkün değildir. Mürid, bu evi temizlemek ve sultanın orada oturmasına elverişli hâle getirmek görevi verilmiş bir kuldur. 'La ilahe illallah ''zikri, o evi süpürme vasıtası gibidir (Ulu 2021: 209).
Kaynakça
Akgündüz, Ahmed (2009). Arşiv Belgeleri Işığında Somuncu Baba ve Neseb-i Âlîsi. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yay.
Ulu, Mahmut (2021). Somuncu Baba Hayatı, Eserleri ve Görüşleri. Ankara: Berikan Ofset Matbaa.
Özcan, Mustafa (2011). Somuncu Baba Zikir Risâlesi. İstanbul: Pamuk Yay.
Şimşek, Selami (2020). Somuncu Baba Hazretlerinin Evrâdı ve Evrâd-ı Safeviyye. İstanbul: Buhara Yay.
Özkes, İhsan (1991). Zikrin Tanımı, Sebepleri, Kısımları ve Adabı. İstanbul: Es-Seyyid Osman Hulusi Efendi Vakfı Yay.
Serinsu, Ahmed Nedim (2017). “Somuncu Baba’nın Kelime-i Tevhid Zikri Risâlesi Hakkında”. I. Uluslararası Aksaray Sempozyumu. Aksaray.
Yusuf Hakikî Baba (2009). Dîvan. Hzl. Erdoğan Boz. Ankara: Aksaray Valiliği Yay.
Şahin, Haşim (2009). “Somuncu Baba”. İslam Ansiklopedisi. C. 37. İstanbul: TDV Yay. 377-378.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | ŞERH-İ HADİS-İ ERBÂİN (SOMUNCU BABA) | Somuncu Baba | Prof. Dr. Enbiya Yıldırım |
Görüntüle | ||
2 | ZİKİR RİSÂLESİ/ KELİME-İ TEVHİD ZİKRİ RİSÂLESİ (SOMUNCU BABA) | Somuncu Baba, Hamîdüddîn-i Aksarâyî | Diğer Tuğba Nurlu Ertürk |
Görüntüle | ||
3 | SİLÂHU’L-MÜRÎDÎN / EVRÂD-I HAMÎDİYYE (SOMUNCU BABA) | Somuncu Baba Hamîdüddîn-i Aksarâyî | Diğer Ahmet Kuşsan |
Görüntüle | ||
4 | SOMUNCU BABA HAMÎDÜDDÎN-İ AKSARÂYÎ’NİN TÜRKÇE ŞİİRLERİ (SOMUNCU BABA) | Somuncu Baba, Hamîdüddîn-i Aksarâyî | Diğer Ahmet Kuşsan |
Görüntüle | ||
5 | HÜZB-Ü ŞEYH HÂMİD (SOMUNCU BABA) | Somuncu Baba | Dr. mahmut ulu |
Görüntüle | ||
6 | SOMUNCU BABA NUTK-İ ŞERİFİ (SOMUNCU BABA) | Somuncu Baba | Dr. mahmut ulu |
Görüntüle | ||
7 | RİSÂLE FÎ ZİKRİ KELİMETİ LA İLÂHE İLLALLAH (SOMUNCU BABA) | Somuncu Baba, Şeyh Hâmid-i Veli | Dr. mahmut ulu |
Görüntüle | ||
8 | MENÂKIBÜ’L-ÂRİFÎN (EFLÂKÎ) | Eflâkî, Eflâkî Dede, Eflâkî Ahmed Ârifî, Ârifî | Doç. Dr. Mehmet Ünal |
Görüntüle | ||
9 | MEVHÛB-I MAHBÛB (ŞEYHOĞLU) | Şeyhoğlu, Baba Yusuf Sivrihisarî | Araş. Gör. Harun ALKAN |
Görüntüle | ||
10 | MÜNYETÜ'L-EBRÂR VE GUNYETÜ'L-AHYÂR (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Dr. Öğr. Üyesi Abdullah Taha Orhan |
Görüntüle | ||
11 | TABSİRATÜ’L-MÜBTEDİ VE TEZKİRETÜ-İ-MÜNTEHİ (KONEVÎ) | Konevî, Sadreddin | Doç. Dr. Mevlüt Gülmez |
Görüntüle | ||
12 | KİTÂBÜ’L-MÜNTEHÂ EL-MÜŞTEHÂ ALE’L-FÜSÛS (AHMED BÎCÂN) | Ahmed-i Bîcân, Ahmed Bîcân, Yazıcıoğlu Ahmed Bîcân, Şeyh Ahmed Bîcân Efendi bin Sâlih Efendi, Ahmed İbnü’l-Kâtib | Dr. Mehmet Bilal Yamak |
Görüntüle | ||
13 | RİSÂLE-İ ZİKRULLAH (AKŞEMSEDDİN) | Akşemseddin, Şemseddin Muhammed | Araş. Gör. Harun ALKAN |
Görüntüle | ||
14 | MİSBÂHU’L-ÜNS BEYNE’L-MA’KÛL VE’L-MEŞHÛD FÎ-ŞERHİ MİFTÂHİ’L-GAYB (FENÂRÎ) | Fenârî, Mollâ Fenârî, Şemseddîn Muhammed b. Hamza, Şemseddîn Muhammed Efendi | Diğer Edibe Taş |
Görüntüle | ||
15 | RİSÂLE-İ TEVHÎD (MARMARAVÎ) | Marmaravî, Ahmed Şemseddin, Yiğitbaşı Velî | Prof. Dr. AHMET ÖGKE |
Görüntüle | ||
16 | MUKADDİMETÜ’S-SÂLİHA (MARMARAVÎ) | Marmaravî, Ahmed Şemseddin, Yiğitbaşı Velî | Prof. Dr. AHMET ÖGKE |
Görüntüle | ||
17 | KEŞFÜ’L-ESRÂR (MARMARAVÎ) | Marmaravî, Ahmed Şemseddin, Yiğitbaşı Velî | Prof. Dr. AHMET ÖGKE |
Görüntüle |