Mehmet Ali Hilmi Dedebaba (1842-1907) tarafından Harputlu Hoca İshak Efendi’nin telif ettiği Kâşifü’l-Esrar ve Dâfiü’l-Eşrar (Sırların Keşfi ve Kötülüklerin Ortadan Kaldırılması) adlı kitabına karşı yazılan reddiye.

Eserin telif tarihi, metinde yoktur. Ancak Harputlu Hoca İshak Efendi’nin kitabını 1871 yılında bastırmasına bakarsak, Mehmet Ali Hilmi Dedebaba reddiyesini bundan sonraki bir tarihte kaleme almış olmalıdır. Mehmet Ali Hilmi Dedebaba’nın 1875 yılında kitabını matbu olarak bastırmak istemesi (Mehmet Ali Hilmi Dedebaba 2021:66) bu tarihte kitabın tamamlanmış olduğunu göstermektedir. Eserin eldeki tek nüshası Süleymaniye Kütüphanesi İzmirli İsmail Hakkı Bölümü nr. 1228’de kayıtlıdır.

1826 yılında Bektaşiliğin yasaklanıp Bektaşi tekkelerinin kapatılmasından sonra tarikat mensupları kendilerini gizlemek zorunda kalmıştır. Ancak II. Mahmut’tan sonra yasaklar bir nebze gevşemiş ve Bektaşiler de faaliyetlerine devam etmiştir. Özellikle 1836 yılından sonra Bektaşilik hakkında neşriyatlar da yapılmaya başlanmış, üst üste birçok eser yayımlanmıştır (Çift 2003:249-267; Mehmet Ali Hilmi Dedebaba 2021:62). Bu durumdan rahatsız olan Bektaşilik karşıtları tarikat aleyhinde birçok risale kaleme almaya başlamıştır. Harputlu Hoca İshak Efendi’nin telif ettiği Kâşifü’l-Esrar ve Dâfiü’l-Eşrar adlı risale de bu eserlerdendir. Bektaşilik aleyhine yazılan bu risaleye Bektaşi dedebabası Mehmet Ali Hilmi Dedebaba Kâşifü’l Esrar Reddiyesi ile cevap vermiştir.

Kâşifü’l Esrar Reddiyesi adlı esere besmele ile başlanmış, hemen sonra Allah’a hamd, Hz. Muhammed’e, Ehlibeyt’e ve ashaba salat ve selama yer verilmiştir. Bundan sonra kitabın yazılış amacını açıklayan kısa bir giriş vardır. Burada eserin kaleme alınmasındaki maksadın Harputlu Hoca İshak Efendi’nin telif ettiği Kâşifü’l-Esrar ve Dâfiü’l-Eşrar adlı risalede yer verilen iftira ve yalanlara cevap vermek olduğu bildirilmiştir (Mehmet Ali Hilmi Dedebaba 2021:76). Kâşifü’l Esrar Reddiyesi’nin ana metni, Kâşifü’l-Esrar ve Dâfiü’l-Eşrar adlı eserin bölümlerine uygun olarak üç bölüme ayrılmıştır. Mehmet Ali Hilmi Dedebaba metin boyunca Harputlu Hoca İshak Efendi’nin iddialarını “yazarın sözü”, kendi cevaplarını ise “fakirin cevabı” başlığıyla vermiştir (Mehmet Ali Hilmi Dedebaba 2021: 77-169). Nesir olarak kaleme alınan eserde basit, açık ve anlaşılır bir dil kullanılmıştır.

Harputlu Hoca İshak Efendi, Kâşifü’l-Esrar ve Dâfiü’l-Eşrar adlı risalesinde Bektaşilere birkaç açıdan hücum etmiştir. Bektaşilerin Hurufiliğe meylettiği ve Hurufiliğin propagandasını yaptıkları, mücerretliğin sünnete aykırı olduğu, tarikat mensuplarının dinsiz-imansız oldukları, türlü günahı işledikleri iddiaları Harputlu Hoca İshak Efendi’nin ön plana çıkardığı hususlardır. Mehmet Ali Hilmi Dedebaba, eserinde bütün bu iddialara kamuoyunu bilgilendirmek amacıyla cevaplar vermiş, ayetlerden, hadislerden çok sayıda alıntı yapmıştır. Özellikle Hurufilik meselesi metin içinde sık sık gündeme gelmiş ve bu iddia kesin bir dille reddedilmiştir. (Mehmet Ali Hilmi Dedebaba 2021:77-169).

Eserin matbu baskısının yapılması bazı resmi makamlarca engellenmiştir; eser sadece el yazması olarak günümüze kadar ulaşabilmiştir (Mehmet Ali Hilmi Dedebaba 2021:65-66). Mehmet Ali Hilmi Dedebaba’nın Kâşifü’l Esrar Reddiyesi adlı eseri, günümüz Türkçesine aktarılmış metin, transkript edilmiş metin ve orijinal metniyle birlikte Fahri Maden tarafından 2021 yılında kitap olarak yayımlanmıştır (Mehmet Ali Hilmi Dedebaba 2021).

Şairin biyografisi için bk. “Hilmi (Hilmi Dede), Mehmed Ali Hilmi Dedebaba”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hilmi-hilmi-dede-mehmed-ali-hilmi