KASİDE-İ PENDİYYE (FUÂDÎ)
nasihatnâme
Fuâdî, Ömer (d. 966?/1559? - ö. 1046/1636)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Şa‘bâniyye Tekkesi şeyhlerinden âlim ve edîb Ömer Fuâdi’nin nasihat-nâme türündeki kasidesi. Eserin tam adı “Kasîde-i Pendiyye Berây-ı Hasb-i Hâl İbn-i Zamân Li-’Ömerü’l-Fu’âdî Kuddise Sırruhu” şeklindedir. 133 beyitten müteşekkil olan nasihatnâme, Millî Kütüphane FB 503/12 numarada bir mecmua içinde yer almaktadır.

Ömer Fuâdî, kasidesinde monotonluğu kırmak için yer yer kıt’a, lâyiha ve beyt başlığı altında bölümlere yer vermiştir. Şair, bu başlıklar altında konuyla ilgili özet mahiyetinde ifadeler kullanmış, bu suretle metinde konu bütünlüğünü sağlama yoluna gitmiştir. Nasihat-nâmenin ilk 26 beytinde dinî, ahlaki ve sosyal konulara değinen Fuâdî, “Tavsîf-i Sultân-ı Âdil” başlığı altında dönemin padişahını öven 4 beyitlik bir bölüme yer vermiştir. Ardından güzel ahlak konusunda bir kıt’a söyleyen şair, asıl konuya giriş yapar. Eskilerin, padişahı bir ağaca benzettiğini ifade eden şair, halkın ise bu ağacın kökleri olduğunu ve eğer halk ahlaki değerleri korur ve yaşatırsa devletin de ayakta kalacağını vurgular. Fuâdî, bu tespiti yaptıktan sonra toplumun yozlaşan yönlerini ortaya koyar. Halk arasında hırsızlık, yalan, rüşvet, fitne, zulüm, israf ve hile gibi kötü vasıfların arttığını söyler.

Netîce-i Kasîde-i Pendiyye” ve “Hâtime-i Pendiyye” başlıkları altında ise bahsi geçen kötü huylara karşı yapılması gerekenleri sıralayan şair; kurtuluşun nefis terbiyesinden geçtiğini, bunun için bir mürşide bağlanılması gerektiğini belirtir. Kasidenin sonunda aynı vezinde tasavvufî bir de gazel yer almaktadır.

Fuâdî’nin pendiyyesinde dinî ve ahlaki konular dışında sosyal hayata yönelik birçok nasihat yer almaktadır. Ömer Fuâdî’nin yaşadığı zaman dilimi; Osmanlının siyasi, sosyal ve kültürel anlamda duraklama ve gerilemeye başladığı bir dönemi kapsamaktadır. Toplum meselelerine duyarlı bir şair olan Ömer Fuâdî, yaşadığı dönemdeki bozulmayı, açık yüreklilik ve samimi bir dille ifade etmiştir. Bu bakımdan Pendiyye, özellikle devlet ve halk kademesindeki değişimi göstermesi bakımından dikkate değer bir vesikadır. Ömer Fuâdî, manzumesinde; yaşadığı devrin sosyal ve ekonomik aksaklıklarından bahsetmiş, bu sorunların çözümüne ilişkin bazı öğütlerde bulunmuştur.

Manzume, nasihat verme amacıyla yazıldığı için anlaşılır ve sade bir dille kaleme alınmıştır. Fuâdî; sanatkârene söyleyişten uzak samimi bir dille ahlaki tavsiyelerde bulunmuş, konuyla ilgili hadis-i şerif ve darb-ı mesel tarzında sözlere de yer vermiştir.

Fuâdî'nin biyografisi için bk. “Fuâdî, Ömer”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/fuadi-omer 

Eserden Örnekler


Kasîde-i Pendiyye Berây-ı Hasb-i Hâl İbn-i Zamân ʻÖmerü’l-Fu’âdî Kuddise Sırruhu


Pâdişeh bir şecerdir köki durur raʻiyyet

Kökledir sebâtı her şecerin ey püser


Mülhid-i bî-dîn olan şettâm-ı bî-zebânlar

Mü’mine sögmek degil dîn ü îmâna söger


Raʻiyyetin mâlların almağa ikdâm içün

Dînlerine sögerler mızrağ ile çalarlar

Harâm olan irtişa gizlü idi ezelden

Şimdi alanlar anı âşikâre alurlar


Rüşvet ile ʻâleme geldi ziyâde fetret

Mürteşî buldı gınâ olur sonında efkar


Altun gurûş ehline mazlûmlar oldı muhtâc

Zâlimleriñ salgunı itdi anları der-be-der

Emmârenin dalâlı efʻâl u kâle geldi

Oldı fesâd ile pür-rûy-ı zemîn bahr u ber


Zulm [u] fısk u ʻisyân oldı bu dem âşikâr

Defʻine çâre ķalmadı nehy-i münker


Pend-i kelâm-ı leyyin itmedi zerre te’sîr

Zâlimlerin kulûbı oldı misl-i mermer


Ķul şedîd-i hikmete olmağla muhâlif

Defʻ-i zulm-ı ʻunf ile olmadı hîç müyesser


Zâlimlerin itdügi zulm kaldı yanına

Meger intikâmını ala Hudâ-yı ekber


Hubb-ı mâl u riyâset buldı ziyâde rağbet

Hakâretle görindi ʻârif ü ehl-i hüner


Ehl-i kibr bulmadan sadr-ı şerîʻatların

Sadr-nişîn olmaġa ʻâlî-makâmlar ister


İtdi zamâne meyli câhil ü bed-hûlara

ʻÂlim ü ehl-i hikmet söylemegi kesdiler


Baʻzı kimesne var ki fursat eline girse

Azlem olan şakîden olur idi şakî ter


Defʻ-i zulm itmege çâre sanup kendüye

Ehl-i zulm resmine girmege yüz tutdılar


Ehl-i hevâ olmağın nefs ile şeytânlar

Aldayup ol ahmağı yine yolın urdılar


Maʻârif ü ʻulûma ķalmadı hîç iʻtibâr

Şimdiki halk içinde mâl u gınâ muʻteber


Tevekkül ü kanâʻat ehli azaldı gâyet

Gaflet idüp anlamaz hâli kaza vü kader


Yorgana göre kösil dinse ana pend içün

Harîs olup ʻaceble kendüyi medyûn ider (Fuâdî yty: 54a-54b).

Kaynakça


Ömer Fuâdî (yty). Kasîde-i Pendiyye. Millî Kütüphane. No. FB 503/12. v. 53b-55a.

Yazar, İlyas (1999). Ömer Fuâdî, Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Bülbüliyye’sinin Metni. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Yekbaş, Hakan. "KASİDE-İ PENDİYYE (FUÂDÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/kaside-i-pendiyye-fuadi. [Erişim Tarihi: 22 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MENÂKIB-I ŞA'BÂN-I VELÎ (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
2 BÜLBÜLİYYE (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Doç. Dr. İlyas YAZAR
Görüntüle
3 TÜRBENÂME (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
4 RİSÂLE-İ HÂBİYYE (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Prof. Dr. Gencay Zavotçu
Görüntüle
5 HAYÂTİYYE (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Dr. Mutlu Melis Özgeriş
Görüntüle
6 MUSLİHU'N-NEFS (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Diğer Sevda Tuğçe Kahriman
Görüntüle
7 RİSÂLE-İ ASELİYYE (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Fuâdi Efendi Diğer Sevda Tuğçe Kahriman
Görüntüle
8 RİSÂLE-İ GÜLLÂBİYYE (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Dr. Mutlu Melis Özgeriş
Görüntüle
9 RİSÂLE-İ HALVET (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Diğer Sevda Tuğçe Kahriman
Görüntüle
10 RİSÂLE-İ MÜSELLESÂT (MÜSELLESÂT-I TÂSİYYE) (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Diğer Sevda Tuğçe Kahriman
Görüntüle
11 RİSÂLE-İ TEVHÎDİYYE (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Dr. Mutlu Melis Özgeriş
Görüntüle
12 RİSÂLE-İ VİRDİYYE (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Dr. asuman ünal özcan
Görüntüle
13 RİSÂLE-İ ZİKR (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Dr. Mutlu Melis Özgeriş
Görüntüle
14 RİSÂLE-İ SADEFİYYE (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Diğer Sevda Tuğçe Kahriman
Görüntüle
15 SİLSİLENÂME (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Dr. Mutlu Melis Özgeriş
Görüntüle
16 DÎVÂN (ABDÎ, HİMMET-ZÂDE ŞEYH ABDULLÂH EFENDİ) Abdî, Himmet-zâde, Şeyh Abdullâh Efendi Dr. Öğr. Üyesi Bekir Belenkuyu
Görüntüle
17 GENCÎNE-İ İ'CÂZ (ABDÎ, HİMMET-ZÂDE) Abdî, Himmet-zâde Şeyh Abdullâh Efendi Araş. Gör. Emrah Baş
Görüntüle
18 DÎVÂN-I LUGAZ (ABDÎ, HİMMET-ZÂDE) Abdî, Himmet-zâde, Şeyh Abdullâh Efendi Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
19 DÎVÂN (BEHCETÎ HÜSEYİN EFENDİ) Behcetî Hüseyin Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
20 DÎVÂN (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Dede Dr. Öğr. Üyesi GAMZE ÜNSAL TOPÇU
Görüntüle
21 FARSÇA DÎVÂNÇE (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Fasîh Dede Dr. Öğr. Üyesi Fatih Odunkıran
Görüntüle
22 BEHİŞT-ÂBÂD (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Dede Dr. Öğr. Üyesi Fatih Odunkıran
Görüntüle
23 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Dede Dr. Öğr. Üyesi GAMZE ÜNSAL TOPÇU
Görüntüle
24 MÜNŞE'AT (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Dede Dr. Öğr. Üyesi GAMZE ÜNSAL TOPÇU
Görüntüle
25 DÎVÂN (FENÂYÎ, CENNET MEHMED EFENDİ) Fenâyî, Cennet Mehmed Efendi Prof. Dr. ABDULLAH AYDIN
Görüntüle