16. asrın önemli müderris ve ediplerinden Gelibolulu Muslihüddin Sürûrî’nin (1491–1561), hocası olarak atandığı Kanunî Sultan Süleyman’ın (1526–1566) şehzadelerinden Şehzâde Mustafa (ö. 1553) için telif ettiği Bahrü’l-Maârif’în (telif 1549) sonunda yer alan ve her bir beyti bir edebi sanata örnek olan kasidesi.

Yüz beyitten oluşan kasidesine başlamadan önce yazdığı giriş yazısında Sürûrî, kasideyi, bir önceki bölümde tarifleri geçen sanatlara Türkçe örnek vermek için yazdığını şöyle belirtmektedir: “Şimdiye dek sanâyi-i şiriyyenin her birine Arabî ve Fârisî vâki olan misâlleri îrâd eyledük. Min bad Türkî bir kasîde-i masnûa îrâd idelüm ki her bir sanatı ala’t-tertîb müştemil ola, tâ ki sanâyi-i mezkûreye Türkî emsile ola.” (BM 37b).

Sürûrî, açıklamaların yer aldığı mukaddime ile birinci ve ikinci bölümlerdeki sıralamada olduğu gibi kasidesine tarsî ile başlamıştır ve metindeki açıklama sıralamasına uygun bir şekilde kasideyi tamamlamıştır. Kaside remel bahrinde (fâ'ilâtün fâ'ilâtün fâ'ilâtün fâ'ilün) nazmedilmiştir. Med, imâle ve zihafın pek görülmediği beyitler, dengeli ve sağlam bir şekilde söylenmiştir.

Kasideler ya türüne, ya kafiyesine, ya redifine veya nesib bölümünde bahsedilen konulara göre isimlendirilirler. Bu kasidede nesib bölümü ve redif bulunmadığı için bunlara göre isimlendirme yapılamamaktadır. Kafiye harfine göre isimlendirme ise daha çok Arap edebiyatında görülen bir uygulamadır. Sürûrî kasîdesini Der Medh-i Sultan Mustafa olarak isimlendirmiştir. Masnû‘ kaside kanaatimizce türden ziyade biçim olarak değerlendirilmelidir. Edebiyatta biçimin metnin yapısına göre belirlendiğini düşündüğümüzde bu şiiri kaside biçiminin altında bir biçim olarak değerlendirmenin doğru olacağı kanaatindeyiz. Masnû‘ kasideleri bir biçim olarak kabul ettiğimiz takdirde Sürûrî, kasidesini biçimine göre isimlendirmiş olmaktadır. Sürûrî’nin kasidesinin türü ise medhiyyedir.

Kasideler genellikle âşıkâne duygulardan bahsedilen nesib bölümüyle başlar. Ancak Sürûrî kasidesine doğrudan Şehzâde’yi överek başlamaktadır. İlk beyit aynı zamanda şairin medhe başladığını gösteren girizgah beyit olmaktadır.

Sürûrî ‘ey’ nidasıyla doğrudan memduhu olan şehzâdeye hitap etmekte, onu övmeye daha ilk beyitte başlamaktadır. Kasidenin önemli bir bölümü şehzâdenin methedilmesine tahsis edilmiştir. Şairin yaşadığı dönemin özelliği, kasidelerde benzetilen unsur olarak İran esatirinde bulunan kahramanların yer alması ve zaman zaman mübalağada aşırıya kaçılmasıdır. Kasîde-i Masnû‘a’da bu tür benzetmeler görülmektedir.

Kasidenin sonlarına doğru, 94. beyitten itibaren şairin kendisini övmeye başladığı fahriye bölümü gelmektedir. Bu beyit aynı zamanda kasidenin tac beytidir. Üç beyit süren bu bölümü dört beyitlik dua kısmı takip etmekte, bu bölümle de kaside sona ermektedir.

Kasidede toplam 53 sanat yer almaktadır. Bunun yanında hüsn-i matla, hüsn-i makta, hüsn-i tahallüs, hüsn-i talep ve dua başlıkları da bulunmaktadır. Ancak bunlar edebî sanat olarak değerlendirilmemektedir.

Kaside, İsmail Güleç tarafından yayınlanmıştır (2013).

Şairin biyografisi için bk. "Sürûrî, Musliheddin Mustafa (Şârih-i Mesnevî)". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sururi-musliheddin-mustafa-sarihi