KASÎDE-İ ELFİYYE (NECMÎ)
şiirler
Necmî, Ömer Necmî Efendi, İstanbullu (d. 1815/1230 - ö. 1889/1307)

ISBN: 978-9944-237-87-1


19. yüzyıl mutasavvıflarından Ömer Efendi’nin tasavvufa dair nazmettiği eser. Biyografik ve bibliyografik kaynaklarda hakkında çok az malumat bulunan bu eserin yazılış tarihi net olarak bilinmemektedir. Eser üzerine yapılan yüksek lisans tezinde verilen 1307 tarihi şüphelidir. Bu konuda elimizdeki tek bilgi şairin "Ol zamandan sâl irdi ṭoḳsan bire/ Ben teḳâ‘üd olduġım günden dahâ" beytinden yola çıkarak bu eseri askerlik vazifesinden emekli olduktan sonra yazdığıdır.

Divan edebiyatının en uzun kasidelerinden biri olan Kasîde-i Elfiyye, bin beyitten müteşekkildir. Eserin beyit sayısı esere tesmiye kılınmıştır. Hacim ve muhteva itibariyle klasik kaside kurallarına uyulmamıştır. Bu yönüyle Kasîde-i Elfiyye divan şiiri geleneğimizde müstesna bir konuma sahiptir. Aruzun remel bahrinin fâilâtün fâilâtün fâilün kalıbı ile yazılmıştır. Beyit sayısı çok olmasına rağmen kafiye kullanımında son derece başarılı olup aynı kelimelerin tekrar edilmemesine veya uzun aralıklarla kullanılmasına özen gösterilmiştir. Eserin dili genel itibariyle sade ise de zaman zaman Arapça ve Farsça terkiplerle örülü ağdalı ifadeler de görülmektedir. Necmî, sonuna “Tetimme-i kasîde-i mebhûsa” başlıklı elli beyitlik bir manzume ekleyerek kasidesini bitirmiştir.

Kasîde-i Elfiyye’yi muhteva açısından iki kısım halinde incelemek mümkündür. İlk beş yüz beyitte şair; Allah’ın birliği, Nûr-ı Muhammedî, insanoğlunun yaratılışı gibi konuları işledikten sonra tasavvufun ve bir mürşide olan ihtiyacın gerekliliğinin önemini peygamber kıssalarından örnekler vererek anlatır. Akabinde dört halifeden ve Ehl-i Beyt'ten bahseder. Yezid’e lanet, Ehl-i Beyt'e muhabbet vurgusu yapar. İkinci beş yüz beyitlik kısımda ise hem şairin sülûk süreci hem de tarikata dair anlatımlar öne çıkmaktadır. Burada bir mürşitte olması gereken vasıflar, müridin uyması gereken tasavvuf adabı ele alınmıştır. Eser, şairin bağışlanma temennisiyle yaptığı dua ile tamamlanmıştır.

Kasîde-i Elfiyye, Erhan Paşazade tarafından İBB Atatürk kitaplığında bulunan yazma nüsha esas alınarak yüksek lisans tezi olarak çalışılmıştır (2002).

Ayrıca şairin biyografisi için bk. “Necmî, Ömer Necmî Efendi, İstanbullu”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/necmi-omer-necmi-efendi-istanbullu


Eserden Örnekler


Besmeleyle eyle ey dil ibtidâ

Bir kasîde nazmına sen bî-riyâ

Bin beyitle kıl tamam bu nazmı hem

Nâmına Elfiyye di kıl intihâ

Vahdet-i Hakkı beyâna kıl şürû‘

İsm-i pâki zikrederek evvelâ

Künt-i kenz esrârına vâkıf isen

Eyle sen câiz bu nazm-ı hoş-edâ (Ömer Necmî Efendi: 13b)

[…]

İsm-i Kayyûm ism-i Vâhid ism-i zât

Gerçi ismeyndir hurûf- tis‘a tâ

Hazf olundukda sekiz bâkî kalur

İsm-i Kayyûm’da müşedded harf-i yâ

Bu sekiz harf heşt cennâtı müşîr

O müşeddet harf-i yâ harf-i nidâ

‘Arş-ı cennât nüh ‘aded denmiş idi

İsm-i Hallâk ile ondur bâkiyâ

Resm-i hatta vâhidin mâ-kabline

Konsa bir nokta ‘aşer olur o yâ

İşbu nokta asl-ı bâ-yı besmele

Vâhidi kıldı ‘aşer geldikte tâ

‘Avdet itse on o demde bir kalur

İşte Hayy Kayyum Bâkî Hüdâ (Ömer Necmî Efendi: 32a-32b)

Kaynakça


Bursalı Mehmed Tahir (1333). Osmanlı Müellifleri. C. II. İstanbul.

Paşazade, Erhan (2002). Necmî Ömer Efendi'nin Dîvân, Tuhfe-i Vahdet ve Kasîde-i Elfiyye İsimli Eserlerinin Transkripsiyonlu Metni ve Divanı'nın İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Öztürk, Mehmet. "KASÎDE-İ ELFİYYE (NECMÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/kaside-i-elfiyye-necmi. [Erişim Tarihi: 19 Eylül 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 TÜRKÇE DÎVÂN (ÖMER NECMÎ) Necmî, Ömer Necmî Efendi, İstanbullu Araş. Gör. Kübra KACAR ALTIN
Görüntüle
2 FARSÇA DÎVÂNÇE (NECMÎ) Necmî, Ömer Necmî Efendi, İstanbullu Dr. BİLGE KARGA GÖLLÜ
Görüntüle
3 TUHFE-İ VAHDET (NECMÎ) Necmî, Ömer Necmî Efendi, İstanbullu Araş. Gör. Zehra Öztürk
Görüntüle
4 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
5 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
6 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
7 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
8 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
9 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
10 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
11 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
12 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
13 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle