Ahmet Mithat Efendi'nin balolar merkezinde "yanlış Batılılaşma" temasını işlediği romanı. Karnaval, bir mukaddime ve “Birinci Kitap: Karnavaldan Mukaddem”, “İkinci Kitap: Karnaval İçinde” ve “Üçüncü Kitap: Karnavaldan Sonra” adlı üç ana bölümden oluşur. Romanın mukaddime dışındaki her bir bölümü, on baptan müteşekkildir. Ahmet Mithat Efendi, romanın mukaddime bölümünde karnavalların ortaya çıkışı hakkında uzun uzun bilgiler vermiştir. Batılı eğlence kültüründe önemli bir yere sahip olan karnavalların tarihî gelişimi, sosyolojik alt yapısı, balo ve karnavallarda giyilen kıyafetler, yapılan danslar bu bölümde ayrıntılarıyla anlatılmıştır. Osmanlı’nın eğlence kültürü bakımından Avrupa ile yarışacak bir seviyede olduğunu belirten Ahmet Mithat Efendi, çeşitli milletlere ev sahipliği yapan İstanbul’un kültürel yapısı itibariyle zaten bir “karnaval” görüntüsü sergilediği düşüncesindedir.

Karnaval, Türk edebiyatında Batılı eğlence kültürünün bir yansıması olan karnaval ve baloları ele alan ilk eserdir. Ahmet Mithat Efendi, bu romanda Müslüman bir genç olan Resmi Efendi ile evli bir Ermeni hanım olan Madam Hamparsun arasında cereyan eden yasak aşk merkezinde, karnavalın İstanbul’a gelişiyle değişen toplum hayatını gözler önüne sermeye çalışır. Romanın ana teması, yanlış Batılılaşmadır. Romanın sonunda Batılılaşmayı yanlış yorumlayan (Zekâi Bey, Madam ve Mösyö Hamparsun) yahut Doğulu kalmayı başarabilen kişiler (Resmi, Hesna) hak ettikleri iyi veya kötü sonlarla karşılaşmışlardır. 

Pek çok yazıda Karnaval, Felatun Bey ile Rakım Efendi romanı ile karşılaştırılmış, özellikle iki romanın şahısları arasındaki benzerliklere dikkat çekilmiştir. Gerçekten de Karnaval’daki Zekâi Bey ile Felatun Bey ve Resmi Efendi ile Rakım Efendi arasında önemli benzerlikler mevcuttur. Bununla birlikte Karnaval’da yanlış Batılılaşma, daha somut göstergelerle ve daha fazla roman kişisi üzerinden işlenmiştir denilebilir. Zira romanda Batılılaşmayı yanlış algılayan ve hayatında yanlış uygulayan yalnızca Zekâi Bey değildir, birer Osmanlı vatandaşı olarak hayatlarını sürdüren Hamparsun ailesinin fertleri ile idealize edilmekle birlikte gayrimüslim bir hanımla yasak bir gönül ilişkisi içerisine giren ve bir şekilde karnavala dâhil olan Resmî Efendi de yanlış Batılılaşmadan etkilenen kişiler olarak karşımıza çıkarlar. Bu bağlamda zaaf ve hatalarıyla ele alınması bakımından Resmi Efendi’nin Rakım Efendi ile kıyaslandığında daha gerçekçi ve tutarlı bir tip olduğu da söylenebilir. Karnaval, ismiyle müsemma bir romandır. Romanda dönemin Osmanlı hayatı; gayrimüslimleri, Müslümanları, eğlence mekânları, esnafları, giyim kuşam, konak hayatı, ve semtleriyle renkli tablolar hâlinde gözler önüne serilir. Başta balo/karnaval nevinden eğlence kültürü ile ilgili olmak üzere, dönemi yansıtan ayrıntılar bir panorama hâlinde karşımıza çıkar. Ahmet Mithat Efendi romanlarının karakteristik bir özelliği olan konu dışına çıkarak okuru bilgilendirme gayreti, bu romanda da belirgin bir şekilde görülmektedir. Yazar, dönemi tasvir etmek ve konuyu ayrıntılarıyla ele almak için sık sık aralara girerek müdahalerde bulunmuştur.

Karnaval, ilk kez Vah romanı ile birlikte Latin harflerine aktarılarak Türk Dil Kurumu tarafından 2000 yılında neşredilmiştir. Romanın bir başka neşri ise Elips Yayınları’nca 2007 yılında yapılmıştır. Karnaval romanının son baskılarından biri ise Dergâh Yayınları tarafından 2018 yılında yayımlanmıştır.

Yazarın biyografisi için bk. "Ahmet Mithat Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü.  http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmet-mithat-efendi