Yaklaşık otuz yıllık kısa bir ömre; şiir, hikâye ve roman türünden eserler sığdırabilen Nâbizâde Nâzım tarafından 1308/1891 yılında yayımlanmış eser. Türk edebiyatının ilk realist eserlerinden biri sayılan Karabibik, köyü ve köylüyü konu edinmesi bakımından da edebiyatımızdaki ilk eserlerden biridir.

Genellikle “roman” olarak değerlendirilen küçük hacimli bu eserin gerek hacmi gerekse yapısı göz önüne alındığında “uzun hikâye” olduğunu söylemek gerekir. Zira eserin baş kısmında yer alan köylülerin yöresel konuşmalarındaki anlamı fazla bilinmeyen kelimelerden oluşan birkaç sayfalık “Karabibik’e Mahsus Lügatçe” ve “Kariînime” başlıklı önsöz mahiyetindeki bölümler hariç tutulduğunda “Karabibik”in toplam 36 sayfa olduğu görülmektedir. Benzer şekilde beş kısa bölümden oluşan “bu figürü, olayı az; zamanı mekânı dar” eseri, yapı itibariyle de “tipik bir klasik vak’a hikâyesi” (Özgül 1998: 280-81) olarak değerlenmek doğru olacaktır.

Karabibik, “realizmin bütün koşulları bulundurularak yazılmış olup, Türk Edebiyatında bu akımın başarılı ilk örneğidir” (Kudret 1987: 167). İlk realist eserlerimizden biri olarak kabul edilen Karabibik’in bu yönüne, eserin başında yer verilen “Kariînime” başlıklı kısımda, realizm kavramından yola çıkılarak yazarın kendisi tarafından da şu sözlerle dikkat çekilmektedir:

“Hakîkiyyûn mesleğinde yazılmış roman mütâlaa etmemiş iseniz, işte size bir tane ben takdîm edeyim. (…) Bilemem benim şu Karabibik’im de ne dereceye kadar hakiki yani makûl bir roman olabildi. O hükmü siz vereceksiniz. Fakat zannederim ki onu şu haliyle beraber ruhsuz bulmayacaksınız. Romanın zeminini Anadolu köylerimizden intihabda bir mütâlaam vardır ki bu da köylülük, çiftçilik âlemlerinin yabancısı iseniz, size o âlemler hakkında bir fikir vermiş olmaktır. Vukûâta zemîn-i cereyan olan yerlerde ahalinin sûret-i maîşet ve meşgûliyeti hakkında kâfi derecede mâlûmât bulacaksınız, lisanlarına da aşina olacaksınız” (Nâbizâde Nâzım 2006: 9-11).

Antalya’nın Kaş ilçesine bağlı Beymelik Köyü’nde kızı Huri’yle yoksul bir yaşam süren ve tek hayali bir çift öküz almak ve kızı Huri’yi evlendirmek olan Karabibik’in yaşam mücadelesini köy gerçekliği ekseninde anlatan eser, Anadolu köylüsünün zorlu hayat şartlarını yansıtmaktadır. Oldukça basit bir olay örgüsünden müteşekkil olan Karabibik’te, “hemen hemen vaka diye bir şey yoktur. (…) Eserin “ağırlık noktasını vaka değil, Karabibik’in günlük hayatı, içinde yaşadığı şartlar ve çevresi teşkil eder. Yazar bize kahramanını vücut yapısı, kıyafeti, iktisadî ve ailevî durumu, duygu ve düşünceleriyle, ayrıntılı olarak anlatır. Onun yanısıra tembel, yaşlı ve çirkin kızı Huri’yi, diğer köylüleri, faizci tüccarları, köy doktorunun karısı aşüfte Eftalya’yı çok canlı çizgilerle tasvir eder” (Kaplan 2004: 336). Kısacası eserde olaydan ziyade köyün ve köylülerin hayat şartları, hayata bakış açıları, düşünce dünyaları, sosyal ilişkileri, cinsel tutumları anlatılmaktadır. Zaten yazarın amacı da “Vukuâta kendi hissiyât ve mütâlaâtını hiçbir vechile katmamak, hakîkî romancının vezâif-i esâsiyyesinden olmağla hikâye hep o sûrette yürütülmüştür. Bulacağınız hükümler ve mütâlaalar hep eşhâs-ı vak’anın kendi mallarıdır, benimle hiçbir irtibatları yoktur” ifadelerinden de anlaşılacağı üzere tam olarak budur. Eserde yer alan gerek mekân ve tabiat tasvirleri gerekse kişilerin fiziki ve ruhi portrelerine bakıldığında söz edilen bu objektifliğe büyük bir dikkatle riayet edildiği rahatlıkla söylenebilir. Kendi duygu ve düşüncelerini bir kenara bırakarak hareket eden Nâbizâde Nâzım; kişiler, mekânlar veya olaylar karşısında son derece tarafsız bir tutum takınabilmeyi başarabilmiştir.

Karabibik’in “edebiyatımıza getirdiği yeniliklerden biri de köy hayatını ve köy insanını ilk olarak ele almış bulunmasıdır” (Kudret 1987: 168-169). Realizmin en temel prensiplerinden biri olan “gözlem”e dayanan Nâbizâde Nâzım, dolayısıyla da Karabibik, Anadolu köylüsünün hayatını olabildiğince gerçekçi bir şekilde anlatmaktadır. “Yazarın bütün eserlerinin her bakımdan en başarılısı” olan Karabibik’te “Anadolu köylüsünün bilgisizliği, yoksulluğu, toprak ve araç sorunları, ağalar ve tefecilerle ilişkileri, duygusal ve cinsel davranışları -olayların içinde eritilerek- ustalıkla verilmiştir” (Kudret 1987: 169). Karabibik bu bağlamda değerlendirildiği takdirde, esere “bütünü ile şehirli aydın tabakaya yabancısı olduğu bir âlemi tanıtma fikri hâkim” (Kaplan 2004: 336) olduğu görülecektir. “Nâbizâde Nâzım’ın Karabibik’i köyde, sadece köylüler arasında geçen ve ne kahraman, ne de anlatıcı olarak dışarıdan ‘şehirli’ müdahalesine mâruz kalmayan” bir hikâye olarak “şimdilik (…) istisna” (Özgül 1998: 282) bir mevkide konumlanmıştır.

Köy ve köylülerin yaşam şartlarını anlatmak gayretiyle hareket eden Nâbizâde Nâzım, eserinde daha ziyade, Karabibik, Huri ve Eftalya gibi şahısların fiziksel ve ruhsal portrelerinden yola çıkarak hareket etse de “tabiat ve mekân tasvirlerine de yer verir. Bunlar genellikle, (…) kahramanların yaşadıkları dünyayı canlandırma maksadını güden tasvirlerdir. (…) Karabibik’in küçük evi, onun fakir ve zavallı hâlini gözönüne koymak için bütün ayrıntılarıyla tasvir olunmuştur” (Kaplan 2004: 340).

Karabibik’in en önemli özellikleri olarak değerlendirilen realizme bağlılığı ve köy gerçekliğini yansıtması, eserin dil ve üslubunda da dikkat çekmektedir. Sade bir dil ve üslupla yazılan Karabibik’in en önemli özelliklerinden biri de kişilerin konuşmalarında dikkat çekici bir şekilde görülen mahallî kelime ve ifadelerdir. Öyle ki eserin baş kısmına bu mahallî kelimelerin anlaşılabilmesi için küçük bir lügat bile konulmuştur.

İlk baskısı 1981 tarihini taşıyan eserin ikinci baskısı 1943 yılında Hakkı Tarık Us tarafından yapılmıştır. Karabibik 2006 yılında M. Fatih Andı tarafından hem tıpkıbasım hem de yeni Türk harfli hâlinin yer aldığı şekliyle yeniden yayımlanmıştır. 

Yazarın biyografisi için bk. “Nâbizâde Nâzım”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nabizade-nazim