- Yazar Biyografisi (TEİS)
Firişteoğlu, Abdülmecîd İbn-i Firişte İzzeddîn - Madde Yazarı: Prof. Dr. Sadık Yazar
- Eser Yazılış Tarihi:Şaban 854/Eylül-Ekim 1450
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Lügat
- Yayın Tarihi:25/05/2022
KÂNÛN-I İLÂHÎ (FİRİŞTEOĞLU ?)
Kuran sözlüğüFirişteoğlu, Abdülmecîd İbn-i Firişte İzzeddîn (d. ? - ö. 864/1459-60)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Osmanlı sözlük yazıcılığı geleneğinin ilk örneklerinden olan bir Kuran sözlüğü. Eserin yazarının kimliği konusunda ihtilaf bulunmaktadır. Sözlüğü neşreden Cemal Muhtar, yaygın kanaate aykırı olarak bu ismin İbn Melek olarak bilinen Abdüllatîf bin Firişte İzzeddîn (ö. 1418’den sonra)'in oğlu olduğunu ileri sürmüştür (1993: 97). Fakat Hurufilik çerçevesinde yazarın eserleri üzerinde çalışan Fatih Usluer dahil bazı araştırmacılar bu bilgiye ihtiyatla yaklaşmak gerektiğini düşünmektedirler. Müellif “nef’i âmm” (faydası yaygın) olması için eserini Farsça değil de Türkçe yazdığını özellikle belirtmiştir. Eserine "Lugat" sözcüğü olmaksızın "Kânûn-ı İlâhî" adını verdiğini açıkça yazmasına karşın sözlük kaynaklara “Lugat-i Kânûn-ı İlâhî” olarak geçmiştir. Şaban 854/Eylül-Ekim 1450 tarihinde mensur olarak yazılan eserde, düzenleyicisinin de ifade ettiğine göre Kur'ân-ı Kerîm’den seçilen 2300 müşkil ve gayr-ı müşkil sözcüğün Türkçe anlamı verildikten sonra bunların bulundukları ayetlerden birer tanık getirilmiştir.
Alfabetik olarak düzenlenen Kânûn-ı İlâhî 28 bâbdan oluşmaktadır. Sözlüğe alınan madde başı kelimeler, mücerred, mezîd ya da müştak olup olmadıklarına bakılmaksızın ilk harflerine göre alfabetik olarak dizilmiş, fakat sıralamada kelimenin ilk harfi dışındaki harfler dikkate alınmamıştır (Muhtar 1993: 97). Bu itibarla sözlük ana maddelerde alfabetik olarak düzenlenmiş olsa da her harfin kendi içerisindeki madde başlarının tertibinde bir düzen bulunmamaktadır.
10’u aşkın nüshası tespit edilen Kânûn-ı İlâhî Cemal Muhtar tarafından neşredilmiştir (1993).
Yazarın biyografisi için bk. "Ferişteoğlu, Abdülmecîd İbn-i Firişte İzzeddîn ". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/firisteoglu-abdulmecid-ibni-firiste
Eserden Örnekler
Bâbu’l-Elif
İsti’ânet: Yardım dilemek. Kavluhû ta’âlâ: İyyâke na’budu ve iyyâke nesta’în.
İn’âm: Eylik eylemek. Kavluhû ta’âlâ: Sırâtellezîne en’amte aleyhim.
İstikâmet: Toğru olmak. Kavluhû ta’âlâ: Ve en levi’stekâmû.
İmâm: Kitâb. Kavluhû ta’âlâ: Yevme ned’û külle ünâsin bi-imâmihim (Muhtar 1993: 100)
Kaynakça
Aksu, Hüsamettin (1996). “Firişteoğlu, Abdülmecid”. İslâm Ansiklopedisi. C. 13. İstanbul: TDV Yay. 134-135.
Muhtar, Cemal (1993). İki Kur’an Sözlüğü. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yay.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | IŞK-NÂME (FİRİŞTEOĞLU) | Firişteoğlu, Abdülmecîd İbn-i Firişte İzzeddîn | Dr. Öğr. Üyesi İsmail ARIKOĞLU |
Görüntüle | ||
2 | HİDÂYET-NÂME (FİRİŞTEOĞLU) | Firişteoğlu, Abdülmecîd İbn-i Firişte İzzeddîn | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
3 | ÂHİRET-NÂME (FİRİŞTEOĞLU) | Firişteoğlu, Abdülmecîd İbn-i Firişte İzzeddîn | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
4 | SA'ÂDET-NÂME (FİRİŞTEOĞLU) | Firişteoğlu, Abdülmecîd İbn-i Firişte İzzeddîn | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
5 | TERCÜME-İ RİSÂLE-İ HURÛF (FİRİŞTEOĞLU) | Firişteoğlu, Abdülmecîd İbn-i Firişte İzzeddîn | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
6 | TERCÜME-İ HÂB-NÂME (FİRİŞTEOĞLU) | Firişteoğlu, Abdülmecîd İbn-i Firişte İzzeddîn | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
7 | CÂMASB-NÂME (ABDÎ) | Abdî, Mûsâ | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
8 | TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği |
Görüntüle | ||
9 | RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Öğretmen Ece Ceylan |
Görüntüle | ||
10 | NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) | Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz | Doç. Dr. Recep Uslu |
Görüntüle | ||
11 | DÎVÂN (ADLÎ) | Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed | Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM |
Görüntüle | ||
12 | DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
13 | DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
14 | DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) | Âfitâbî | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
15 | DÎVÂN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
16 | HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle |