Ali Suavi’nin matbu olarak Paris'te çıkardığı Ulûm gazetesinin eki olarak yayımlanan eseri. Kâmûsü’l-Ulûm ve’l-Maârif, Türkiye’de Batılı tarzda alfabetik olarak hazırlanan ilk ansiklopedir. Resimli bir ansiklopedi olma özelliği gösteren eser, bu yönüyle de devrinde oldukça dikkat çekmiştir. Ali Suavi, yayın süresi boyunca Kâmûsü’l-Ulûm ve’l-Maârif’te çeşitli maddelerle ilgili toplamda 9 resme yer vermiştir.

3 Kasım 1868’de uzun bir süredir Londra’da çıkarmakta olduğu Muhbir gazetesinin yayımını durduran Ali Suavi, daha sonra Paris’e geçmiş ve burada kendi olanaklarıyla Ulûm gazetesini çıkarmaya başlamıştır. Ulûm'da yayımladığı makaleleriyle Türkçülük akımına öncülük eden yazar, kısa bir süre sonra bilimsel yayınlarını da buradan sürdürmeye başlamıştır. Ali Suavi’nin ilk kez Ulûm’un 21. sayısı ile okuyucuyla buluşturduğu Kâmûsü’l-Ulûm ve’l-Maârif, bir “bilim ve eğitim sözlüğü” olarak tanımlanabilir. Ansiklopedinin 1. fasikülünde bu çalışmayı Türkiye’deki ilim ve eğitim faaliyetlerinin yaygınlaşması için kaleme aldığını belirten Ali Suavi, Doğu’daki ilk alfabetik ansiklopedi girişiminin Seyyid Şerif ve Muhammed A’lâ-et-Tehevânî tarafından gerçekleştirildiğini belirtir, Batı’da oldukça önemsenen ansiklopedi çalışmalarının bilimsel ilerleme konusunda da öncü bir rol üstlendiğini ifade eder.

Kâmûsü’l-Ulûm ve’l-Maârif’in yayını Fransa-Prusya Savaşı sırasında Paris’in kuşatılmasıyla yarıda kalır. Ulûm’un 31 Ağustos 1870’te çıkan 25. sayısı ile gazete ve ansiklopedinin yayın hayatına son verilir. Ali Suavi’nin Kâmûsü’l-Ulûm ve’l-Maârif’te yer verdiği son madde “atabek”tir. Kuşatmanın ardından Paris’i terk eden Ali Suavi daha sonra Lyon’a geçiş, burada Muvakkaten Ulûm Müşterilerine ismiyle gazeteyi 11 sayı daha çıkarmış, ancak ansiklopedi projesini yarım bırakmıştır.

Yazarın biyografisi için bk. "Ali Suavi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ali-suavi