Mütercim Asım Efendi’ye ilim dünyasında şöhret kazandıran iki sözlüğünden biri. Kâmûs-ı Okyanus veya Kâmûsu'l-Muhît olarak bilinen eserin asıl adı El-Okyanusü’l-Basît fi-Tercemeti’l-Kâmûsi’l-Muhît şeklindedir. Firûzâbâdî’nin (1328-1414) Cevherî’nin es-Sıhah olarak bilinen Tâcü’l-luga adlı sözlüğüne ilaveler yaparak geliştirdiği meşhur el-Kâmûsü’l-Muhît adlı Arapça sözlüğün tercümesidir. Mütercime eser üzerinde çalışmayı Medine’de iken hocası Abdullah Necip Efendi tavsiye etmiştir (Kaçalin 2006: 200).

İranlı dilcilerin tercümesini imkânsız gördükleri eseri çevirirken Murtazâ ez-Zebîdî’nin 1791’de Mısır’da basılan Tâcü’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs adlı eserinden de faydalanmıştır. Mütercim, pek çok kez müellif ve şarihin görüşlerini beyan ederek hangisinin doğru olduğu hakkında görüş bildirmiş, bazen her ikisini de tenkit ederek kendi fikrini sunmuştur (Ertem 1982: 136). Bu şekilde bilimsel bir değer de kazanan eser Burhân-ı Kâtı’da olduğu gibi tercümeden çok daha üstün, metne tenkit metodu ile yaklaşılan, başka kaynaklarla zenginleştirilen, eksikleri giderilen ve yerli unsurlarla süslenen bir hale ulaşmıştır (Aksoy 1955: 103).

Ayrıca mütercim eserin kendisinde yetersiz olan hareke zaptı tamamlanmış (Kılıç 2001: 288), daha kullanışlı bir hâle getirmiştir. Mütercim kelimelerin Türkçe karşılıklarını bulmaya özellikle çok özen göstermiş, bu anlamları detaylı bir şekilde açıklamıştır. Firûzâbâdî’nin Cevherî ve eseri için yaptığı yersiz eleştirilere dahi cevap vermiştir. Zira kendisi Arap dilinin bütün kelimelerini ihtiva edecek bir sözlük yazdığını iddia etmiş, Cevherî’nin sadece yaygın kullanılan kelimelere yer verdiğini belirtmesine rağmen Sıhah’ın eksik olduğunu söylemiştir.

Kelimelerin alfabetik bir şekilde sıralanmadığı sözlükte kelimeler köklerindeki son harflere göre dizinlenmiştir. Bu şekilde bir kelimeden türeyen bütün yapılar bir arada bulunmaktadır. Bu dizinlemeye göre önce kelimenin kökü tespit edilir, daha sonra sözlükte kökün üçüncü harfi ile başlayan bâbda kökün ilk harfiyle başlayan fasılda kelime bulunur (Taşkesenlioğlu 2020: 90).

Yazı dilinde karşılığı bulunamayan kelimelere “taşra Türkîsinde … “ veya “bizim diyarda …. tabir olunur.” denilerek Antep yöresi ve çevresinin ağızlarında bulunan sözcükler kullanılmıştır. Ayrıca eserin aslında bulunmayan konu ile ilgili latifeler, hikâyeler hatta bazen açık fıkralar ve özel hayatından satırlar dahi eklemiştir (Aksoy 1962: 31-32). Bütün bu yönleriyle eser, sadece bir tercüme olmaktan öte aynı zamanda ikmal, tashih ve tenkittir (Kılıç 2001: 288). Eser ilk olarak üç cilt hâlinde 1814-1817 arasında İstanbul’da basılmıştır. 1834’de Mısır’da Bulak matbaasında yeniden basılan eser daha sonra yine İstanbul’da 1851-1855, 1886-1887 yılları arasında yeniden tab edilmiştir (Eminoğlu 2010: 35). Son olarak Mustafa Koç ve Eyyüp Tanrıverdi tarafından Latin harflerine aktarılarak İstanbul’da basılmıştır (2013).

Yazarın biyografisi için bk. "Âsım, Seyyid Ahmed Âsım Efendi (Mütercim)". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/asim-seyyid-ahmed-asim-efendi-mutercim