KALEMNÂME/ DER BEYÂN-I SIFAT-I KALEM (RÛŞENİ ÖMER DEDE)
Alegorik Mesnevî
Rûşenî, Dede Ömer (d. 810?/1407? - ö. 892/1487)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Dede Ömer Rûşenî tarafından mesnevî nazım biçimiyle kaleme alınmış alegorik eser. Eserin beyit sayısı hakkında ihtilaf bulunmaktadır. Dede Ömer Rûşenî üzerine çalışmaları olan Mustafa İsmet Uzun'a göre beyit sayısı yazmadan yazmaya değişmekle birlikte 250 civarındadır. Yine konu hakkında yüksek lisans çalışması bulunan Semra Aydemir'e göre beyit sayısı 99'dur. Konu hakkında yapılan diğer çalışmalar bu iki kaynaktaki bilgileri aktarmaktadırlar. Necip Fazıl Şenarslan'ın hazırladığı doktora tezine göre ise beyit sayısı 101 olarak tespit edilmiştir. Dede Ömer Rûşenî'nin tüm eserlerinin toplandığı külliyâtlarda Der beyân-ı sıfat-ı kalem veya Der beyân-ı sıfat-ı kalem 'alâ sebîlü'n-nasîhat gûyed isimleriyle adlandırılmıştır. Muhteva bakımından kalem, kendi diliyle vasıflarından bahsetmektedir. Bazı nüshalarda divana dahil edilmiş, bazılarındaysa yine müellifin Neynâme isimli mesnevîsinin sonuna eklenmiştir. Eser tek başlıktan oluşmaktadır ve hatimesi yoktur. Gerek hacminin küçük olması gerekse hatimenin olmayışı eserin tamamlanamamış olduğu izlenimini vermekle beraber eser, muhteva bakımından tutarlıdır. Hatimenin olmayışı sebebiyle eserin tam yazılış tarihi belli değildir.

Müellifin biyografisi için bk. "Rûşenî, Ömer Dede, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ruseni-dede-omer

Eserden Örnekler


Der-Beyân-ı Sıfat-ı Kalem

Kâtibün destinde fermân-bürde[y]em

Anun ile zinde ansız mürde[y]em


Gâh ider rûyum sefîd u geh siyâh

Gâh zerd ü gâh sürh ü sebz gâh


Geh yügürdür başum üstine revân

Akıdup ak kâgad üzre kara kan


Sürh-i minkâram gehî bebgâ gibi

Zerd-rû geh nîl-gûn şeydâ gibi


Gâh sandal rengem ü geh sebz-fâm

Hâsılı bu boyanur her renge fâm


Yidi levn ile mülevvindür yüzüm

Yitmiş iki dilden artukdur sözüm


Kâtibün destinde hayyam nâtıkam

Sözümi sen sanma kâzib sâdıkam


Safha-yı kâfura müşg-efşân menem

Asl ile fer' ile 'âlî-şân menem


Hamrını hum-ı devânun nûş iden

Yola geh egri ü geh togrı giden


Egri gitdügümde togrıdur velî

Nişe kim bilmecedür yârun eli


Hubr-ı 'ilmem mest-i asram yâ sabî

Bana muhayyirdür piyâle hibr mey


Kumrı-yı kârî menem minkâr-ı kîr

Kebg-rû bebgâ-zebân 'ankâ-safîr


Lahnı Dâvudun sarîrimdür menüm

Çeşmesi Hızrun zamîrümdür menüm


Çeşme-yi hayvân lu'âbumdan hacel

Îsâ-yı Meryem sözümden münfa'il


Bî-tekellümdür kelâmum her yire

Bî-tekellüfdür selâmum her yire


Gelmişem mecmû'-ı 'âlemlerden ilk

Geh kalem okurlar adum geh kilk (Şenarslan 2020: 451-452).



Kaynakça


Aydemir, Semra (1990). Dede Ömer Rûşenî (Hayatı, Eserleri ve Dîvânı'nın Tenkîdli Metni. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.

Bursalı Mehmed Tahir (1972). Osmanlı Müellifleri. C 2. (hzl. A.F. Yavuz, İ. Özen). İstanbul: Meral Yay.

Şenarslan, Necip Fazıl (2020). Rûşenî Dede Ömer Aydınî Külliyâtı (Miskin-nâme, Şobân-nâme, Der Kasemiyât ve Münâcât, Der Medh-i Mesnevî-i Ma'nevî-i Mevleviyyet, Ney-nâme, Kalem-nâme, Divan) Dil İncelemesi-Metin-Dizin. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.

Tavukçu, Orhan Kemal (2005). Dede Ömer Rûşenî; Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Dîvânının Tenkidli Metni. Erzurum: Suna Yay.

Uzun, Mustafa (1982). Dede Ömer Rûşenî'nin Hayatı, Eserleri ve Miskinnâmesi. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Uzun, Mustafa (1990). Dede Ömer Rûşenî, Neynâme. İstanbul:yyy.

Uzun, Mustafa (1994). "Dede Ömer Rûşenî", İslam Ansiklopedisi. C. 9. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 81-83.

Atıf Bilgileri


Şenarslan, Necip Fazıl. "KALEMNÂME/ DER BEYÂN-I SIFAT-I KALEM (RÛŞENİ ÖMER DEDE)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/kalemname-der-beyan-i-sifat-i-kalem-ruseni-omer-dede. [Erişim Tarihi: 24 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (RÛŞENÎ) Rûşenî, Dede Ömer Prof. Dr. Orhan Kemal Tavukçu
Görüntüle
2 ÇOBANNÂME (RÛŞENÎ, DEDE ÖMER) RÛŞENÎ, Dede Ömer Prof. Dr. Hanifi Vural
Görüntüle
3 MİSKİNLİKNÂME (RÛŞENÎ, DEDE ÖMER) Rûşenî, Dede Ömer Prof. Dr. Orhan Kemal Tavukçu
Görüntüle
4 NEYNÂME (RÛŞENÎ DEDE ÖMER) RÛŞENÎ, Dede Ömer Dr. Faruk Sönmez
Görüntüle
5 ÂSÂR-I AŞK Rûşenî, Dede Ömer Dr. Ömer UYAN
Görüntüle
6 KÜLLİYÂT-I KÂSIM-I ENVÂR Kâsım-ı Envâr, Muîneddîn Alî b. Nâsir b. Hârûn b. Ebü’l-Kâsım Hüseynî Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle