- Yazar Biyografisi (TEİS)
Salâhî, Abdullah Salâhaddîn - Madde Yazarı: Prof. Dr. MEHMET AKKUŞ
- Eser Yazılış Tarihi:1174/1760
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Divan-Tekke Edebiyatı
- Dönemi:18. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Şerh
- Yayın Tarihi:31/01/2022
IZHÂR-I ESRÂR-I NİHÂN EZ ENVÂR-I HATM-İ HÂCEGÂN
Izhâr-ı Esrâr-ı Nihân Ez Envâr-ı Hatm-i HâcegânSalâhî, Abdullah Salâhaddîn (d. 1117/1705 - ö. 1197/27.12.1782)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Salâhî’nin telif ettiği eserlerdendir. Hatm-i Hâcegân, Nakşıbendî tarikatında zikirden sonra yapılan duadır. Bu hatme ve usulü hakkında ilk eser yazan Salâhî’dir (Öngören 476). Salâhî bu eserinin adı ve telif sebebiyle ilgili şöyle demektedir: “Hatm-i Hâcegân, - nefeanallâhu bi-esrârihim fî külli ân - terkîb ve tertîbi ve a’dâd ve i’dâdı nice esrâr-ı garîbe ve âsâr-ı acîbeyi mutazammın olmağın bi-hasebi’l-makdûr hâtır-ı fâtire hutûr eden âverde-i silk-i sütûr kılınıp Izhâr-ı Esrâr-ı Nihân ez-Envâr-ı Hatm-i Hâcegân diyu tesmiye olundu.” (Salâhî, vr. 42b) Hatm-i hâce esnasında sırasıyla 7 Fâtiha, 100 salavât, 79 İnşirâh sûresi, 1001 İhlâs, 100 salavât, 7 Fâtiha okunur ve sonunda dua edilir. Eserin muhtevasında kısa adıyla Hatm-i hâce sırasında okunan sûrelerin ve salavâtların bu sırayla ve sayıyla okunmasının hikmetlerinin neler olduğuna dair bilgiler verilmekte bunların sırları genişçe anlatılmaktadır. (Akkuş 201) Salâhî, birçok eserinde olduğu gibi bu kitabın telif tarihini de bir manzumeyle tespit etmiştir. “Müzeyyen eyleye dehri cemâl-i nûr-ı Esrâr” mısraındaki harflerin ebced değerlerinin toplamından elde edilen 1174/1760 senesi eserin yazıldığı tarihi ifade etmektedir (Akkuş 202). Hatm-i Hâcegân hakkında müstakil bir eser bulunmamaktadır.
Şairin biyografisi için bk. “Salâhî, Abdullah Salâhaddîn”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/salahi-abdullah-salahaddin
Eserden Örnekler
“Velhâsıl tecellî-i celâlden ruha heybet, heybet-i rûhtan kalbe feyz ve inkıbâz-ı kalbden nefse havf ârız olur. Ve tecellî-i cemâlden ruha üns ve üns-i ruhtan kalbe bast ve inbisât-ı kalbden nefse recâ hâsıl olur. Ve beyne’l-havf ve recâ olmak fikri huzûru ve huzûr murâkabeyi ve murâkabe hayâyı ve hayâ edebi ve edeb murâât-ı hudûdu … müntic olup …” “Evvelâ Fâtiha-i şerifenin yedi adede hasrı yedi ayet olduğundan ötürüdür ki hâtimesinde tekrarıyla Seb’u’-mesânî olur… ve bir sırrı merâtib-i seb’ada tesiri içindir. Yani evveli makâm-ı nefsde ve sânii makâm-ı sadrda ve sâlisi makâm-ı kalbde ve râbiı makâm-ı fuâdda ve hâmisi makâm-ı akılda ve sâdisi makâm-ı ruhta ve sâbiı makâm-ı sırda tesir içindir.” (Salâhî, 43b)
Kaynakça
Akkuş, Mehmet (2020). Abdullah Salâhaddîn-i Uşşâkî, Hayatı ve Eserleri, İstanbul, Hikemiyât Yayınları.
Ceyhan Semih. "Salâhî Efendi", TDİA, c. 36, s. 17-19.
Salâhî. Izhâr-ı Esrâr-ı Nihân ez-Envâr-ı Hatm-i Hâcegân, A.Ü. Dil Tarih-Coğrafya Fakültesi Ktp. Muzaffer Ozak No.: II/7, vr.42b-51a.
Öngören Reşad. “Hatm-i Hâcegân”, TDİA, c. 16, s. 476-477
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | GÜL-İ SAD-BERG-İ EVRÂD BERÂ-YI TUHFE-İ ‘UBBÂD | Salâhî, Abdullah Salâhaddîn | Prof. Dr. MEHMET AKKUŞ |
Görüntüle | ||
2 | MİR‘ÂTÜ’L-A’LÂM VE MİŞKÂTÜ’L-AHLÂM (FÜTÛH-I SALÂHÎ) | Salâhî, Abdullah Salâhaddîn | Prof. Dr. MEHMET AKKUŞ |
Görüntüle | ||
3 | MİR’ÂT-I ESMÂ | Salâhî, Abdullah Salâhaddîn | Prof. Dr. MEHMET AKKUŞ |
Görüntüle | ||
4 | CEVÂHİR-İ TÂC-I HİLÂFET | Salâhî, Abdullah Salâhaddîn | Prof. Dr. MEHMET AKKUŞ |
Görüntüle | ||
5 | USÛl-İ EVRÂD-I UŞŞÂKİYE | Salâhî, Abdullah Salâhaddîn | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
6 | MEDÂR-I MEBDE VE ME‘ÂD | Salâhî, Abdullah Salâhaddîn | Prof. Dr. MEHMET AKKUŞ |
Görüntüle | ||
7 | MECMUÂ-I FENN-İ ZERÂFET | Salâhî, Abdullah Salâhaddîn | Prof. Dr. MEHMET AKKUŞ |
Görüntüle | ||
8 | TUHFETÜ’L-UŞŞÂKİYE | Salâhî, Abdullah Salâhaddîn | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
9 | RİSÂLE-İ REGÂİBİYYE | Salâhî, Abdullah Salâhaddîn | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
10 | HILYE-İ HASENEYNİ’L-AHSENEYN | Salâhî, Abdullah Salâhaddîn | Prof. Dr. MEHMET AKKUŞ |
Görüntüle | ||
11 | ATVÂR-I SEB‘A | Salâhî, Abdullah Salâhaddîn | Prof. Dr. MEHMET AKKUŞ |
Görüntüle | ||
12 | DİVÂN-I NUÛT-I SALÂHÎ | Salâhî, Abdullah Salâhaddîn | Araş. Gör. Dr. Bilge İlhan Toker |
Görüntüle | ||
13 | DÎVÂN (SALÂHÎ) | Salâhî, Abdullah Salâhaddîn | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
14 | ESÂMİ-İ HULEFÂ | Salâhî, Abdullah Salâhaddîn | Prof. Dr. MEHMET AKKUŞ |
Görüntüle | ||
15 | MEVLİD | Salâhî, Abdullah Salâhaddîn | Prof. Dr. MEHMET AKKUŞ |
Görüntüle | ||
16 | ŞEMÂ'İL-İ ŞERÎF TERCÜMESİ | Ayn-ı Ekber, Şeyh Mehmed | Doç. Dr. Erdem Can Öztürk |
Görüntüle | ||
17 | MAKTEL-İ HÜSEYN / KİTÂB-I KERBELÂ (BEKÂYÎ) | Bekâyî, Darendeli Bekâyî | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
18 | KISSA-İ ERVE | Bilâl Efendi, Oflu | Dr. Öğr. Üyesi Tuba Onat Çakıroğlu |
Görüntüle | ||
19 | DÎVÂN (CEMÂLÎ-İ UŞŞÂKÎ) | CEMÂLÎ, Şeyh Seyyid Mehmed Cemâleddin Efendi | Dr. Öğr. Üyesi Fazile Eren Kaya |
Görüntüle | ||
20 | DÎVÂN (HÂMİD) | Hâmid, Enderûnlu Mehmed | Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk |
Görüntüle | ||
21 | DÎVÂN (HİLMÎ) | Hilmî, Yusûf-zâde Abdullâh | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
22 | EL-KASRU'L-METÎN Fİ TERCEMETİ BUSTÂNİ'L-ÂRİFÎN | İshâk, Ebûishâk-zâde İshâk Efendi | Dr. Necmettin Azak |
Görüntüle | ||
23 | DÎVÂN (İZZÎ) | İZZÎ, Eşref-zâde İzzeddîn Ahmed Efendi | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
24 | DÎVÂN (MÜSELLEM) | Müsellem, Ebulvefâ Şeyh Ahmed Müsellem Efendi | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
25 | İNSÂN-NÂME | Nazîr/Nazîrâ, İbrahim Nazîr Çelebi Efendi | ismail Aksoyak |
Görüntüle |