- Yazar Biyografisi (TEİS)
Müstakîm-zâde Süleyman Sadeddin Efendi - Madde Yazarı: Ismail Aksoyak
- Eser Yazılış Tarihi:1187 /1773
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:18. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Şerh
- Yayın Tarihi:31/08/2022
ISTILÂHÂT-I Şİ'RİYYE
edebiyat terimleri sözlüğüMüstakîm-zâde Süleyman Sadeddin Efendi (d. Recep 1131/Mayıs-Haziran 1719 - ö. 10 Şevval 1202/14 Temmuz 1788)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Müstakîm-zâde Süleyman Sa'deddîn Efendi'nin (d. Recep 1131/Mayıs-Haziran 1719 - ö. 10 Şevval 1202/14 Temmuz 1788) şiir terimlerine dair eseri. 1187/1173 tarihinde yazılan eser sadece altı yapraktan oluşmasına rağmen muhtevası hacmiyle kıyaslanamayacak kadar değerlidir. Istılâhâtü'ş-Şi'riyye adı her ne kadar "şiir terimleri" anlamına gelmekteyse de, gerek şiir dışındaki bazı terim ve deyimleri içermesi gerekse şiir kelimesinin sonraki dönemlere oranla o dönemde çok daha geniş kapsamlı olması bakımından eser, Harun Tolasa tarafından "edebiyat terimleri" kitabı olarak değerlendirilmiştir (1986: 364).
Eserin ilk iki yaprağı bir başlangıç, bir ön söz durumundadır. Bizzat kendisinin "dîbâce zeyli" diye adlandırdığı bu kısımda müellif aruz vezni, şiir ve şair üzerine birtakım genel değerlendirmeler yapar; aruz ile şiir arasında var olduğuna inandığı sıkı ilişkiye değinir. Hemen sonra Kur'an-ı Kerim'in bazı sure ve ayetlerindeki şiir ve şair üzerine olumsuz görüşlerin yorumuna geçer. Bundan sonra "istiare" terimi ile sözlüğüne başlar. Istılâhâtü'ş-Şi'riyye'de alfabetik düzen içerisinde toplam 59 edebî terimin tanımı yapılmaktadır. Fakat bazı terimlerin tanımı yapılırken arlarında münasebet bulunan başka terimlerin de tanımına yer verildiğinden bu sayı artmaktadır. Eserde terimlerin bir kısmında sadece tanım yapılırken bir kısmında ise tanımın yanı sıra bazı açıklamalara gidildiği, örnekler verildiği, hatta kısa kısa yorum ve değerlendirmelerde bulunulduğu görülür. Yapılan tanım, verilen bilgi ve örneklerin bir kısmında şahıs ve kitap ismi olarak birtakım kaynakların belirtilmiş olması eserin dikkati çeken özelliklerinden biridir (bk. Tolasa 1986: 364-365).
Harun Tolasa, Süleymaniye Kütüphanesi'nde iki nüshasını tespit ettiği Istılâhât-ı Şi'riyye'nin tenkitli metnini makale olarak yayımlamıştır (1986).
Müellifin biyografisi için bk. "Müstakîm-zâde Süleyman Sadeddin Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mustakimzade-suleyman-sadeddin
Eserden Örnekler
Dîvân: Fârisî'den muarrebdir. Evvelinde kesre ve fetha dahi sahîhdir. Aslı dîvâne'dür. Şâh-ı İrân ve Turan olan Kisrâ, kendi dîvânı kâtiblerin görüp nâ-şâyân olan hâllerine muttali' oldukda, "dîvâne" yani, bunlar mecnûnlardır, dimişdi. Kesret-i isti'mâli sebeb-i kasr olup "dîvân" kaldı. Yahud, şeytân manasına olan "dîv"in cem'idür ki, kâr'larında zekî ve hadîdü'z-zihn ve hâzık olmagla ıtlâk olunur ki defter-i hussâbun celî ve hafî olan umûruna vâkıf olurlar. Durûbdandur ki, böyle olan kimesneye, şeytân fikirli dinür. Fâ'ide : Kuzât vü vülâta ibtidâ defter-i hisâb tertîb ve kâtibler ta'yîn iden Hz. Fârûkdur ki, Dede Cönki nâm Hâşiye-i Şerh-i İzzî'de yazdıgı, Elsine-i Selâse'de beyân olındı. (Tolasa 1986: 374).
Kaynakça
Tolasa, Harun (1986). "18. yy.'da Yazılmış Bir Divan Edebiyatı Terimleri Sözlüğü: Müstakîmzade'nin Istılahatü'ş-şi'riye'si II". İÜEF Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, XX1V-XXV: 363-380.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | TUHFETÜ'L-HATTÂTÎN | Müstakîm-zâde Süleyman Sadeddin Efendi | Doç. Dr. Kadri Hüsnü Yılmaz |
Görüntüle | ||
2 | DEVHATÜ’L-MEŞÂYİH | Müstakîm-zâde Süleyman Sadeddin Efendi | Doç. Dr. Ramazan Ekinci |
Görüntüle | ||
3 | ZEYL-İ HAMÎLETÜ'L-KÜBERÂ | Müstakîm-zâde Süleyman Sadeddin Efendi | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
4 | RİSÂLE-İ TÂCİYYE | Müstakîm-zâde Süleyman Sadeddin Efendi | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
5 | TERCEME-İ KÂNÛNÜ’L-EDEB | Müstakîm-zâde Süleyman Sadeddin Efendi | Dr. Öğr. Üyesi abdullah muaz güven |
Görüntüle | ||
6 | ŞERH-İ DÎVÂN-I ALÎ / ŞERHU DÎVÂNİ ALÎ | Müstakîm-zâde Süleyman Sadeddin Efendi | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
7 | DURÛB-I EMSÂL | Müstakîm-Zâde Süleyman Sadeddin Efendi | Selcan Teke |
Görüntüle | ||
8 | ŞERHU DÎVÂNİ ALÎ EL-MURTAZÂ | Müstakîm-zâde Süleyman Sadeddin Efendi | Dr. Davut Ertem |
Görüntüle | ||
9 | MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) | Hıfzî | Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR |
Görüntüle | ||
10 | NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) | Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin | Diğer Aybala Sena KÜTÜK |
Görüntüle | ||
11 | DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) | Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
12 | TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullah Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
13 | TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullâh Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
14 | TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullâh Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
15 | DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) | Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi | Diğer Ahmet Serdar Erkan |
Görüntüle | ||
16 | MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) | Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) | Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN |
Görüntüle | ||
17 | AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) | Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi | Diğer Nükran ERBAŞ Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler |
Görüntüle | ||
18 | DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) | Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi | Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk |
Görüntüle |