IŞK-NÂME (FİRİŞTEOĞLU)
muhtasar tercüme
Firişteoğlu, Abdülmecîd İbn-i Firişte İzzeddîn (d. ?/? - ö. 864/1459-60)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Fazlullah-ı Hurûfî’nin Cavîdân-nâme-i Sagîr adlı eserinin muhtasar tercümesi. Tercüme kısaltılmış olduğundan hangi Câvidan-nâme nüshasından yapıldığını tespit etmek mümkün görünmemektedir. Eserde sadece Cavîdân-nâme’den değil Fazlullah’ın Muhabbet-nâme adlı eserinden alınmış bölümler de bulunmaktadır. Çok sayıda yazma nüshası bulunan Işk-nâme, 1288/1871'de İstanbul’da basılmıştır. Hurûfîliğe dair Nesîmî Divânı'ndan sonra basılmış  ilk kitaptır.

Tercümenin birçok nüshasında başta bir fihrist bulunmaktadır. Giriş bölümünde eserin tercüme sebebi, mütercimin adı ve tarihi verilmiştir. Eser, Rûm mülkünde Farsça bilenlerin sayısının azlığından dolayı H. 833/M. 1429 yılı şevvâl ayında tercüme edilmiştir. Işk-nâme’nin tüm nüshalarında tercüme sebebi, mütercim ve tarih aynıdır.

Hurûfîliğin Anadolu ve Rumeli’de yayılmasında etkili bir isim olan Firişteoğlu, tercümenin ismini özellikle 15. yüzyıldan itibaren Anadolu ve Rumeli’de bulunan Hurûfîlere verilen isimden hareketle Işk-nâme koymuştur. Eserin mukaddimesinde işlenen konulara değinilir. Buna göre, meşrebi saf olanlar risaleden geniş menfaatler elde edeceklerdir. Bir kişi, Işk-nâme’nin ilmini ve kanunlarını zabt eylerse ve çok fazla okursa; haşr-neşr, kıyamet ve ahiret halleri, Hak katında bazı yüzlerin ağ bazı yüzlerin kara olması, İsâ’nın gökten otuz üç yaşında inmesi, Hakk cemalin görmek, Kur’an’ın âdem suretinde görünmesi gibi konulara vâkıf olacaktır. Allah’ın rahmeti eseri nâ-mahreme vermeyenlerin, laneti ise nâ-mahremin üzerinedir.

Bir giriş ve otuz iki bölümden oluşan eserin her babında ayrı konular anlatılmakta olup bölümlerin konu bütünlüğü bulunmamaktadır. Eserin otuz üç bölümden oluşması İsâ’nın otuz üç yaşında gökten inmesi, dolayısıyla Fazlullah’ın otuz üç yaşında tevile başlamasıyla ilintilidir. El yazması Cavîdân-nâme nüshalarında bölüm bulunmamaktadır. Eserin edebî değeri 15. yüzyıl Anadolu Türkçesi’nin özelliklerini barındırmasından kaynaklanmaktadır. 

Şairin biyografisi için bk. “Firişteoğlu, Abdülmecîd İbn-i Firişte İzzeddîn”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/firisteoglu-abdulmecid-ibni-firiste


Eserden Örnekler


İy tâlib-i esrâr-ı kelime-i ilâhî ve hakâyık-ı nâ-mütenâhi bil ki Yûsuf kıssasınun evvelindeki kelime ki elif lâm râdur hurûf-ı mukatta’adur kinâyetdür on dört kelimeden. Evvel elif lâm râ sırrını bilmek gerek ba’dehû Yûsufun hüsnini ve dahı Züleyhânun hüsnini ve cemâlini bilmek gerek. İy âşık-ı sâdık on yidi rek’at salât-ı hazar on yedi huruf-ı mukatta’a adedincedür ki elif lam ra, kef he ye ayın sad, tı sin, ha mim, kaf nun ve dahı on bir rek’at salât-ı sefer on bir hurûf-ı müteşâbihât adedince ki be te se cim ha hı zal ze şın dat zı gayın yigirmi sekiz rek’at olur birisi kelime-i ilâhî mukabilindedür. Ve dahı on yidi rek’at olur kelime-i ilâhî adedince (Arıkoğlu 2006: 74).

Kaynakça


Arıkoğlu, İsmail (2006). Firişteoğlu’nun Câvidân-nâme Tercümesi: Işk-nâme (İnceleme-Metin). Doktora Tezi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi.

Birdoğan, Nejat (1996). Alevi Kaynakları 1. İstanbul: Çağrı Yay.

Usluer, Fatih, Özer Şenödeyici ve İsmail Arıkoğlu (2014). Hurufilik Bilgisi Ferişteoğlu Abdülmecid Külliyatı. Ankara: Gece Kitaplığı.

Usluer, Fatih (2009). Fazlullah Hurûfî'nin Cavîdân-nâmesi ve Dürr-i Yetîm İsimli Tercümesi. İstanbul: Kabalcı Yay.

Tanrıkulu, Raşit (1998). Cavidân-nâme-i Sağîr. Ankara: Ayyıldız Yay.


Atıf Bilgileri


ARIKOĞLU, İsmail. "IŞK-NÂME (FİRİŞTEOĞLU)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/isk-name-firisteoglu. [Erişim Tarihi: 28 Haziran 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 KÂNÛN-I İLÂHÎ (FİRİŞTEOĞLU ?) Firişteoğlu, Abdülmecîd İbn-i Firişte İzzeddîn Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
2 HİDÂYET-NÂME (FİRİŞTEOĞLU) Firişteoğlu, Abdülmecîd İbn-i Firişte İzzeddîn Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
3 ÂHİRET-NÂME (FİRİŞTEOĞLU) Firişteoğlu, Abdülmecîd İbn-i Firişte İzzeddîn Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
4 SA'ÂDET-NÂME (FİRİŞTEOĞLU) Firişteoğlu, Abdülmecîd İbn-i Firişte İzzeddîn Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
5 TERCÜME-İ RİSÂLE-İ HURÛF (FİRİŞTEOĞLU) Firişteoğlu, Abdülmecîd İbn-i Firişte İzzeddîn Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
6 TERCÜME-İ HÂB-NÂME (FİRİŞTEOĞLU) Firişteoğlu, Abdülmecîd İbn-i Firişte İzzeddîn Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
7 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
8 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
9 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
10 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
11 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
12 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
13 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
14 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
15 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
16 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle