16. asrın önde gelen mutasavvıf şairlerinden Şemseddîn-i Sivasî’ye ait dinî ve tasavvufî manzum nasihatname. Şemseddîn-i Sivasî bu isimle bir eser kaleme aldığını Menâkıb-ı İmâm-ı A‘zam isimli eserinin sonunda o güne kadar telif ettiği eserleri sıralarken zikreder. İrşâdü’l- ‘Avâm, 974/1566 yılında yazılmıştır. Eser, aruzun mefâ‘îlün mefâ‘îlün fe‘ûlün kalıbı ile nazmedilmiş 255 beyitten oluşan bir mesnevidir. 

Klasik mesnevi tertip hususiyetlerine göre düzenlenmeyen İrşâdü’l- ‘Avâm’da naat, sebeb-i telif, din ve devlet büyüklerine kasideler gibi bölümler yer almaz. Şair, eserin hiçbir yerinde telif sebebinden de bahsetmez. Ancak Şemseddîn-i Sivasî’nin yaşadığı devrin özellikleri ve metnin muhtevasından hareketle eseri yazma sebebine yönelik tahmin yürütülebilir. Nitekim Sivasî’nin yaşadığı dönemde Şah İsmail tarafından Anadolu’da yoğun bir Şiîlik propagandası yürütülmektedir. Pek çok Türkmen aşireti de Şiîliğe meyletmeye başlamıştır. Şemseddîn-i Sivasî’nin yaşadığı Sivas da bu yoğun propagandaya maruz kalan şehirler arasındadır. Şair, Sivas’ta yazmış olduğu İrşâdü’l- ‘Avâm’ı Şiîlerin bozuk inançlarını, tarikat anlayışlarındaki yanlışlıkları ortaya koymak için kaleme almıştır.

İrşâdü’l-‘Avâm, başlıklara ayrılmasa da muhteva açısından giriş, konunun işlendiği asıl bölüm ve sonuç bölümü olarak üç kısımda değerlendirilebilir. 1-24. beyitler eserin giriş bölümü mahiyetindedir. Bu bölüm münacat kabilinden iki beyitle başlar. Daha sonra şeytanın ve nefsin kişiyi kötü işlere yönlendirmesi anlatılır. 25-252. beyitler, konunun işlendiği asıl bölümü ihtiva eder. Bu kısımda şair, tarikat ile ilgili görüşlerini dile getirir. Bireyin kendisine şeriatı öğretecek ve onu doğru yola sevk edecek ilmi ile âmil bir şeyhe duyduğu ihtiyaçtan bahseder. Asıl bölüm, dünyanın ve insanların değişim ve dönüşümünün konu edildiği beyitlerle devam eder. İnsanlar şeyh adı altında cahil kişilere bağlanmıştır. Bu sahte şeyhler Kur’an ve sünnete aykırı hareket eden, Tanrılık iddiasında bulunan, halka el-etek öptüren ve meclislerde baş köşede oturan tiplerdir. Halk da bu kişilere uyup fesat işler çıkarmakta ve kafir olmaktadır. Şair, bozuk itikadlı kişilerin durumunu verdiği hikâye örnekleri üzerinden somutlaştırır. Bu hikâyelerdeki kahramanlar, Hz. Ali’ye olan sevgilerinde aşırıya giden bozuk itikadlı kimselerdir. Sivasî, hikayelerin ardından dört halifenin Hz. Peygamber’in dostu olduğunu ve Resulullah’ı (s.) seven herkesin onları da sevmesi gerektiğini ifade eder. Sahabe de aynı şekilde sevilip saygı gösterilmesi gereken kimselerdir. Ehl-i sünnet telakkisi doğrultusunda verilen mesajlardan sonra eserin sonuç bölümü olarak değerlendirilen kısmına geçilir. 253-255. beyitlerden oluşan bu kısımda, ebced hesabı ile eserin telif tarihine işaret edilir. Şair, eserini tamamladığı için Allah’a şükreder ve kendisi için dua talep ederek sözlerine son verir.

İrşâdü’l-‘Avâm, sanat kaygısından çok dönem halkını bozuk itikadlardan sakındırmak için kaleme alınmıştır. Bu açıdan eser boyunca sade bir dil tercih edilmiştir. Eser, edebî değerinin yanı sıra dönemin inanç dünyasını, şairin dinî ve tasavvufî görüşlerini ihtiva etmesi bakımından da önem arz etmektedir. İrşâdü’l-‘Avâm, Hüseyin Akkaya tarafından yayımlanmıştır (2003).

Şairin biyografisi için bk. “Şemsî, Şemseddîn Sivasî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/semsi-semseddin-sivasi