‘İRFÂNİYE
şiirler
Hakkı, Erzurumlu İbrahim Hakkı (d. 1115/1703 - ö. 1194/1780)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Tam adı Mecmûatü’l-vahdâniyye fî ma‘rifeti’n-nefsi’r-rabbâniyye olan eser. Müellifi bu eseri kısaca İrfâniyye diye adlandırmıştır. Bu sebeple bazı kaynaklarda eserin iki farklı eser olarak kaydedildiği görülmektedir. İbrahim Hakkı’nın beş ana kitap olarak bahsettiği eserlerinin üçüncüsüdür. Eserin İbrahim Hakkı’nın oğullarından birine ithaf edildiği sanılmaktadır (Çağrıcı 2000). Eser, 1174/1761 tarihinde derlenmiştir. Yusuf Nesim tarafından 1190/1776 tarihinde ve İbrahim Hakkı yaşarken istinsah edilmiştir (Çelebioğlu 1988: 31).

Eser 495 sayfadır. Birinci bölüm 220. Sayfaya kadar Arapça, ikinci bölüm 420. Sayfaya kadar Farsça geriye kalan bölüm ise Türkçedir (Çelebioğlu 1988: 31).Eser Türkçe, Arapça ve Farsça olarak yazılmıştır. Eserin dört yazma nüshası bilinmektedir. Eser genel olarak hadis olarak rivayet edilen “Men arefe nefsehu fakat arefe Rabbe” (Nefsini bilen Rabbini bilir) sözünü açıklamak için yazılmıştır. 166 varaklık bir nüshasına göre, eserin Arapça olan ilk bölümünde ilgili ayet ve hadislerin dışında Hz.Ali'den, Gazzalî'den, Kemâl Paşazade'den, Ömer Akşemseddin'den, Molla Câmî vs.den seçmeler mevcuttur. Farsça olan ikinci bölümde ise (yk. 74 a . 1 34a) temel olarak yine aynı konuya değinilmiş Molla Câmî, Feridüddîn-i Attar, Habîb-i Acemî vs.den nakiller yer almıştır. Türkçe olan üçüncü bölüm (yk. 134b . 166a) yine aynı konuyla ilgilidir. "Men arefe .. . .. ye dair Gazzalî 'nin Kimya-yı Saadet 'inden, Bâbâ-yı Âlem'in Vesâyâ•yı Hazret'inden naklen tercümelere yer verilmiştir. Eser, tarih manzumesi ile sona ermektedir (Çelebioğlu 1988: 31-32).

İbrahim Hakkı bu eseriyle alakalı aşağıdaki beyitleri söylemektedir: Ömrümün hâsılı rûhum gibidir işbu kitap Korkum odur ben ölem câhil hayvan'a düşe İzzetin hakkı için sakla bunu sen yâ Rab Hayır ile sâhibin yâd eden ihvâna düşe İbrahim Hakkı elli dokuz değerli eserden seçilerek derlediği bu eserinin sonunda şu öğütleri' verir: "Hiç kimseyi ayıplama, herkese şefkatle bak, hiç kimseden bir şey isteme ve emretme, dış güzellikleri bırakarak güzel ahlakla iç güzelliğe gir" (Altıntaş 1981: 37). Bu eser ile ilgili Hayranî Altıntaş’ın Maarifetname’de Tasavvuf ve Amil Çelebioğlu’nun Erzurumlu İbrahim Hakkı kitaplarında daha ayrıntılı bilgiler yer almaktadır. Ayrıca İslam ansiklopedisi İsmail Hakkı Erzurûmî maddesinde de eserle ilgili bilgilere değinilmiştir.

Şairin biyografisi için bk. “Erzurumlu İbrahim Hakkı”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hakki-erzurumlu-ibrahim-hakki

Eserden Örnekler



Kaynakça


Altıntaş, Hayranî (1981). Marifetname'de Tasavvuf, İstanbul.

Çağrıcı, Mustafa. "İbrahim Hakkı Erzurûmî", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/ibrahim-hakki-erzurumi (01.12.2021).

Çelebioğlu, Amil (1988). Erzurumlu İbrahim Hakkı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.


Atıf Bilgileri


Güleç, Emine. "‘İRFÂNİYE". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/irfaniye-1761. [Erişim Tarihi: 21 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (İLÂHİ-NÂME) Hakkı, Erzurumlu İbrahim Hakkı Doç. Dr. abdulkadir erkal
Görüntüle
2 MA‘RİFETNÂME Hakkı, Erzurumlu İbrahim Hakkı Doç. Dr. Lokman Taşkesenlioğlu
Görüntüle
3 İNSÂNİYE Hakkı, Erzurumlu İbrahim Hakkı Diğer Emine Güleç
Görüntüle
4 MECMÛ‘ATU’L-ME‘ÂNÎ Hakkı, Erzurumlu İbrahim Hakkı Doç. Dr. FİDAN ÇERİKAN
Görüntüle
5 KURRETÜ'L-UYÛN Ra'ûfî, Şeyh Seyyid Ra'ûfî Ahmed Efendi Öğretmen mehmet cemal öztürk
Görüntüle
6 VÂRİDÂT (AZÎZ) Azîz, Azîz Ali Efendi Araş. Gör. Dr. nesrin aydın satar
Görüntüle
7 DÎVÂN-I İLÂHİYYÂT (İBRÂHİM HÂS) İbrâhim Hâs Doç. Dr. Hasan Gültekin
Görüntüle
8 ŞERH-İ EBYÂT-I YÛNUS EMRE (İBRÂHİM HÂS) İbrâhim Hâs Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
9 DÎVÂN (KAYGULU HALİL EFENDİ) Kaygulu Halil Efendi Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
10 HÂDİ’L-UŞŞÂK (KAYGULU HALÎL EFENDİ) Kaygulu Halil Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
11 TEFSİR-İ BA’Z-I SÜVER-İ KUR’ANİYYE Abdülhay Celvetî Doç. Dr. Şükrü Maden
Görüntüle
12 DÎVÂN (PERTEVÎ) Pertevî, Çorlulu Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
13 MUHTASARU’L-HAKKI’S-SARÎH VE'L-KEŞFI'S-SAHÎH Pertevî, Çorlulu Prof. Dr. Selami Şimşek
Görüntüle
14 DÎVÂN (Fahrî, Ahmed) Fahrî, Ahmed Doç. Dr. Mehmet Ünal
Görüntüle