Namık Kemal’in Mecmu’a-i İrfan Paşa isimli eseri sebebiyle Osmanlı devlet adamı ve şair İrfan Paşa’ya yönelttiği eleştirileri içeren açık mektup. Mektubuna “Devletlü Efendim Hazretleri!” hitabı ile başlayan Namık Kemal, fikirlerin hürriyeti üzerine kurulu olan inancı sebebiyle, hareketinin küstahlık olarak kabul edileceğini bile bile bu yazıyı yazmaktan kendini alamadığını belirtir. Bir süredir Mecmu’a-i İrfan Paşa ismi ile gazetelerde yayınlandığını bildiği bu eseri meşgalelerin çokluğu sebebiyle okumaya fırsat bulamadığını ifade eden yazar, en sonunda bu eseri okumaya başlamıştır.

Namık Kemal, daha eserin “dîbâce”sini okur okumaz, Mecmu’a-i İrfan Paşa’nın “edebiyatın esası”na uygun olmadığına karar verir. Yazar, edebiyatın esasının hakikate uygun olması gerektiğini, birtakım süslerin ve şairane hayallerin bir eseri edebî eser yapmaya yetmeyeceğini belirtir (Albayrak 2000: 444). Eserin dibace bölümden alıntı yapan Kemal, eserlerini halkın ilgisine ulaşmış görmek şerefini elde etmiş olan yeni edebiyat taraftarlarının kadir bilmemek ve söz anlamamak ile suçlandığını ifade eder. Eski tarz eserlerin sanat uğruna manasızlığa düştüğünü belirten Namık Kemal’e göre bir yazarın bu tarz ile güzel bir eser meydana getirmesine imkân yoktur.

Teşbih ve mübalağa meselesini ele alan yazar, Nef’î, Sâmî, Veysî gibi isimlerin eserlerinden alıntılar yaparak teşbih ve mübalağa uğruna mantığın kaybolduğunu ortaya koyar. Namık Kemal’in eski tarza yönelttiği bu eleştirilerini İrfan Paşa’nın beyitlerinden alıntı yaparak devam ettirdiği görülür. Namık Kemal’in eleştirdiği bir diğer konu vezin ve kafiye meselesidir. Yine beyitler üzerinden örnekler veren yazar, şairlerin istedikleri âlemi yaratmak uğruna “hikmet”ten bütün bütün uzaklaştıklarını belirtir.

Namık Kemal mektubunu, İrfan Paşa’nın eserinin ön sözünde “nev-rüstegân” ifadesini kullanarak eleştirdiği kişileri savunarak noktalar. O vakitten sonra kafiyesiyle olsun, vezniyle olsun “Hamzanâme hikâyatı ve gulyabanı rivâyâtı” dinlemeyeceğini belirten Namık Kemal, birçok eserinde olduğu gibi bu eserinde de yeni edebiyatın inşası için görüşlerini ortaya koymuştur.

1291/1874 yılında kaleme alınan İrfan Paşa’ya Mektup 1297/1880 yılında Mecmû’a-i Ebüzziya’da yayımlanmıştır. Daha sonra 1304/1887 yılında Ebüzziyâ Tevfik tarafından Kemal Bey'in İrfan Paşa'ya Mektubu Muâhezât-ı Edebiyyeyi Şâmildir ismiyle kitap olarak neşredilmiştir. Eser, Kâzım Yetiş tarafından 1989 yılında yeni harflere aktarılmıştır.

Namık Kemal'in biyografisi için bk. "Namık Kemal". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/namik-kemal