İLZÂM-I AVÂM (RÂCÎ)
mesnevi
Râcî, Hüseyin Râcî Efendi, Karinabadlı (d. ?/? - ö. 1319/1901)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Hüseyin Râci Efendi’nin Zağra’da vakıf yöneticiliğinde bulunduğu sırada kaleme aldığı İlcâm-ı Hısâm’ın devamı niteliğindeki mesnevisi. Eser, müellifin kendi el yazısıyla yazdığı müsvedde hâlindeki defterde İlcam-ı Hısâm’dan hemen sonra yer almaktadır. Hem konu hem de şekil olarak İlcâm-ı Hısâm’ın devamı niteliğinde olan manzume, mesnevi nazım şekliyle ve aruzun "mef’ûlü mefâ’ilün fe’ûlün" kalıbıyla yazılmıştır. 47 beyitten oluşan manzumenin son beytinin bir mısraı eksiktir.

RâcÎ, bu manzumede İlcâm-ı Hısâm’dan farklı olarak sadece maruz kalınan ithamlara cevap vermiş, daha somut deliller ortaya koymuştur. İlzâm-ı Avâm’da tevhit, dua, mukaddime gibi bölümler bulunmamaktadır. Şair, ithamda bulunan kişi ve veya kişileri doğrudan muhatap alarak giriş yapmaktadır. Vakfın alacaklı ve borçlu olduğu kişiler ismen zikredilmekte, alınacak ve verilecek miktarlar beyan edilmektedir. Maddi durumları iyi olmadığı için borçlarını ödeyemeyen kişilerin yanında maddi durumları iyi olduğu hâlde borcunu ödemeyen kişilerin de olduğunu belirten şair, bu kişilerden durumu iyi olmayanları mazur görmekte durumu iyi olduğu hâlde borcunu ödemeyenleri de şiddetle eleştirmektedir. Manzumenin 38. beytinden sonra hatime bölümü gelmektedir. Burada, ithamlarda bulunan kişilerin niyet ve maksatlarının ifşa olduğu artık bunların sözlerine kulak verilmemesi gerektiği ifade edilmektedir. 

Eser üzerine Bahir Selçuk ve Mesut Algül (2017) tarafından bir çalışma yapılmıştır.

Şairin biyografisi hakkında bk. “ Râcî, Hüseyin Râcî Efendi, Karinabadlı”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/raci-huseyin-raci-efendi-karinabadli 

Eserden Örnekler


Gayra dil uzatma hey yalelli

Evkâfı yiyenler işte belli


Ez-cümle birisi Mîr Sâdık

Borcu yedi bin guruşdan artık


Dîger o zavallı Sâdık Ağa

Üç bindir anın da borcu hâlâ


Etmekde bu iki dûn-himmet

Erkân-ı cemâ’âti mezemmet


Borcun ödemez temerrüdünden

Bir hayr işi yok te’annüdünden


Kendileri vakfa borçlu suçlu

Buğz etmede gayra suçlu güçlü


Evvelki anûd ikinci ahmak

Meş’ûm-kadem misâl-i laklak


Söylenmeleri berâ-yı ağrâz

Kinlenmeleri o müzmin emrâz


Maksadları hey’et ola fâriğ

Zimmetleri kalsın ol mebâliğ


Tahsîli asîr haylî pâra

İflâs ile uğradı hasâra


Durmuş Beğ ü vârisâtı borcu

On bin idi yandı yok ‘ilâcı


Dört bin şu kadar da Hâcı Begde

Yok çâresi batdı ol mekilde


Sarrâc Hâcı Emîn de gitdi

Tâm bin guruş idi hîç etdi


Medyûn Ömer Ağa-zâdeler hem

Üç bin mi nedir iyice bilmem


Bin olsa gerek Selîm Ağa’da

Sessiz gezinen iki arada        (Selçuk ve Algül 2017:193-194).

Kaynakça


Hüseyin Raci Efendi. İlcâm-ı ‘Avâm. (Prof. Dr. Yüksel İnel, Şahsi Kütüphane)

Selçuk, Bahir, Mesut Algül (2017). “Hüseyin Râci’ Efendi’nin İlcâm-ı Hısâm ve İlzâm-ı ‘Avâm’ı”. Littera Turca. 3 (4):168-196.

Atıf Bilgileri


Selçuk, Bahir. "İLZÂM-I AVÂM (RÂCÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/ilzam-i-avam-raci. [Erişim Tarihi: 25 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 BEDRİKA (HÜSEYİN RÂCÎ EFENDİ) Râcî, Hüseyin Râcî Efendi Dr. Öğr. Üyesi mesut algül
Görüntüle
2 DÎVÂNÇE (RÂCÎ, HÜSEYİN RÂCİ EFENDİ) Râcî, Hüseyin Râcî Efendi, Karinabadlı Dr. Öğr. Üyesi mesut algül
Görüntüle
3 ESER-İ AŞK (RÂCÎ) Râcî, Hüseyin Râcî Efendi, Karinabadlı Bahir Selçuk
Görüntüle
4 HİCRET-NÂME (RÂCÎ) Râcî, Hüseyin Râcî Efendi, Karinabadlı Diğer Enes Alim
Görüntüle
5 İLCÂM-I HISÂM (RÂCÎ) Râcî, Hüseyin Râcî Efendi, Karinabadlı Bahir Selçuk
Görüntüle
6 TÂRÎHÇE-İ VAK'A-İ ZAĞRA (RÂCÎ) Râcî, Hüseyin Râcî Efendi, Karinabadlı Diğer Enes Alim
Görüntüle
7 TELHÎSÜ'L-İNŞÂ (RÂCÎ, HÜSEYİN RÂCİ EFENDİ) Râcî, Hüseyin Râcî Efendi, Karinabadlı Dr. Öğr. Üyesi mesut algül
Görüntüle
8 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
9 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
10 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
11 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
12 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
13 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
14 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
15 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
16 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
17 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle