İLMÜ'T-TEŞRİH (AHİ EVREN)
İlmü't- Teşrih
Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin (d. 566/1171 - ö. 653/1261)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Ahi Evran Nasıreddin Şeyh Nasıreddin'in İlmü’t-Teşrih adlı eseri, anatomi ya da bedenlerin yapısını bildiren, "ilim" anlamına gelen bir tıp, ahlâk, siyaset, dua ve ibadet kitabıdır. Ahi Evran'ın bir diğer eseri de Letâifu'l- Giyâsiyye'dir ve dört cilttir; birinci cildi felsefe, ikinci cildi ahlak ve siyaset, üçüncü cildi fıkıh, dördüncü cildi dua ve ibadet konuları hakkındadır (Bayram 1995: 25; Ceylan 2012: 24-25). Tıbba dair (anatomi) bir eser olarak bahsedilen İlmü't Teşrih'in konuları Letâifu'l- Giyâsiyye'nin dördüncü faslında “insanın yaratılış evreleri”, ikinci babda “İnsan Uzuvlarındaki Enteresan Hikmetler”, üçüncü babda “İnsanın Vücudundaki Bitişik Azaların Faydaları”, birinci fasılda “beynin faydası”, ikinci fasılda “gözün yaratılışıyla ilgili hayret verici hususlar”, üçüncü fasılda “kulağın yaratılışının faydaları”, dördüncü fasılda “bazılarına göre duymanın görmeden üstün olması”, beşinci fasılda “burnun yaratılışının faydaları”, altıncı fasılda “ağzın yaratılışının faydaları” başlıkları (Letâif-i Gıyâsiyye, Konya Mevlânâ Müzesi Ktp. Nr. 1727, yp. 103a-140b; Bilgili 2018) olarak tasnif edilmiştir. 

Ahlak, sanat ve ilmin sentezini temel ilke hâline getirmiş Ahilik teşkilatının kurucusu, debbağların (dericilerin) piri, otuz iki çeşit esnaf ve sanatkârın lideri ve Türk filozof olan, esasında esnaf ve sanatkar çevrelerince çok iyi bilinen Ahi Evran’ın tababet ile de ilgilendiğine dair literatür bilgileri rastlanmaktadır. Ahi Evran’ın hekimliği hakkında ise çok sınırlı sayıda bilgi bulunmaktadır. Bu açıdan bakıldığında Prof. Dr. Erdem Aydın, Ahi Evran’ın ismini Anadolu Selçuklu dönemi hekimleri arasında bahsetmekte ve aynı zamanda eserlerinden çıkarımlar neticesinde bir cerrah olduğunu belirtmektedir (Aydın 2016). Ahilik, Ahilik ahlakı ve Ahi Evran üzerine araştırmaları olan Prof. Dr. Mikail Bayram da  Ahi Evran’ın devrinin ünlü tabipleri arasında İbn-i Sina'yı kendine örnek aldığı, ondan çok etkilediğini ve hatta zaman zaman eserlerinde kendisini hekim olarak tanıttığı iddiasına yer vermektedir. Nitekim Ahi Evran’ın talebelerinden Sa’dü’d-din Mesut adlı tabip, Ahi Evran'ın Sinop, Kastamonu, Samsun, Canik, Amasya, Niksar gibi şehirlerde seyahat ederek hasta tedavi ettiğini vurgulamıştır. Ayrıca Ahi Evran’ın yaşadığı dönemde yılandan panzehir (tiryak) imal ettiğini ve bu işi bildiğini belirtmektedir. Nitekim o dönemin tababetinde yılan önemli bir konumdadır (Kökeni vd. 2018: 57). Ayrıca Ahi Evran ile ilgili anlatılan bazı menakıplarda da bir hekim olarak kış aylarında kış uykusuna yatmış olan yılanları yakalayıp onlardan panzehir (Muhre-i Mar) yaptığı anlatılmaktadır (Bayram 2001; Kökeni vd. 2018: 57). Netice olarak Ahi Evran'ın bir tabib olmasından dolayı İlmü't- Teşrih adlı tıp kitabını yazdığı anlaşılmaktadır. Kaynaklarda İlmü't- Teşrih'in tıp tarihi açısından önemli bir eser olduğunun beyan edilmesine rağmen bu eserin bugüne kadar herhangi bir nüshası bulunamamıştır (Bayram 1995: 60; Ünal 2020).

Müellifin biyografisi için bk. "Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin", Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahi-evren-nasireddin-seyh-nasireddin

Eserden Örnekler



Kaynakça


Aydın, Erdem (2016). Dünya ve Türk Tıp Tarihi. Ankara: Güneş Kitabevi.

Bayram, Mikâil (1995). "Ahi Evran ve Ahilik Teşkilatının Kuruluşu"(Özel Sayı). Konya: Damla Matbaacılık ve Ticaret. 5: 57-61.

Bayram, Mikâil (2001). Tarihin Işığında Nasreddin Hoca ve Ahi Evren. İstanbul: Yeni Zamanlar Yay.

Bilgili, İsmail (2018). "Ahi Evren'in Letâif-i Giyasiyye Eseri ve Değerlendirilmesi". Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 45: 75-94.

Ceylan, Kâzım (2012). Ahilik/ Türk-İslâm Medeniyetinde Dünyevî ve Uhrevî Sistem. Kırşehir: Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Kültür Yay.

Köken, Arif Hüdai ve N. Örnek Büken (2018). "Ahi Evran (1171-1261) ve Ahilik ile Hekimlik Ahlakı Üzerine Bir Değerlendirme". Lokman Hekim Dergisi. 8 (1): 54-70.

Letâif-i Gıyâsiyye (yty). Konya Mevlânâ Müzesi Ktp. Nr. 1727, yp. 103a-140b.

Atıf Bilgileri


ÇERİKAN, FİDAN. "İLMÜ'T-TEŞRİH (AHİ EVREN)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/ilmu-t-tesrih-ahi-evren. [Erişim Tarihi: 14 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 METÂLİ'ÜL-İMÂN (AHİ EVREN) Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin Doç. Dr. Mehmet Ünal
Görüntüle
2 MENAHİC-İ SEYFİ (AHİ EVREN) Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin Doç. Dr. Mehmet Ünal
Görüntüle
3 LETÂİF-İ GİYÂSİYYE (AHİ EVREN) Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin Doç. Dr. Mehmet Ünal
Görüntüle
4 LETÂİF-İ HİKMET (AHİ EVREN) Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin Dr. Öğr. Üyesi İmran Gündüz Alptürker
Görüntüle
5 ÂĞÂZ U ENCAM/VASİYET (AHİ EVREN) Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin Dr. Öğr. Üyesi İmran Gündüz Alptürker
Görüntüle
6 MÜRŞİDÜ'L KİFÂYE (AHİ EVREN) Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin Dr. Öğr. Üyesi İmran Gündüz Alptürker
Görüntüle
7 TUHFETÜ'Ş-ŞEKÛR (AHİ EVREN) Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin Araş. Gör. Dr. Şadan Altınok
Görüntüle
8 ULÛM-İ HAKÎKİ (AHİ EVREN) Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin Araş. Gör. Dr. Şadan Altınok
Görüntüle
9 YEZDAN ŞİNAHT (AHİ EVREN) Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin Doç. Dr. Mehmet Ünal
Görüntüle
10 MÜSARİÜ'L-MÜSARİ (AHİ EVREN) Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin Dr. Öğr. Üyesi İmran Gündüz Alptürker
Görüntüle
11 MEDH-İ FAKR U ZEMMİ-İ DÜNYA (AHİ EVREN) Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin Dr. Öğr. Üyesi İmran Gündüz Alptürker
Görüntüle
12 TERCÜME-İ EL-ELVÂHU'L-İMÂDİYYE (AHİ EVREN) Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin Doç. Dr. Mehmet Ünal
Görüntüle
13 TERCÜME-İ EN-NEFSÜ'N-NÂTIKA (AHİ EVREN) Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin Dr. Öğr. Üyesi İmran Gündüz Alptürker
Görüntüle
14 TERCÜME-İ KİTÂBU'L-HAMSİN Fİ USULİ'D-DİN (AHİ EVREN) Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin Dr. Öğr. Üyesi İmran Gündüz Alptürker
Görüntüle
15 MENÂKIBÜ’L-ÂRİFÎN (EFLÂKÎ) Eflâkî, Eflâkî Dede, Eflâkî Ahmed Ârifî, Ârifî Doç. Dr. Mehmet Ünal
Görüntüle
16 MEVHÛB-I MAHBÛB (ŞEYHOĞLU) Şeyhoğlu, Baba Yusuf Sivrihisarî Araş. Gör. Harun ALKAN
Görüntüle
17 MÜNYETÜ'L-EBRÂR VE GUNYETÜ'L-AHYÂR (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Dr. Öğr. Üyesi Abdullah Taha Orhan
Görüntüle
18 TABSİRATÜ’L-MÜBTEDİ VE TEZKİRETÜ-İ-MÜNTEHİ (KONEVÎ) Konevî, Sadreddin Doç. Dr. Mevlüt Gülmez
Görüntüle
19 KİTÂBÜ’L-MÜNTEHÂ EL-MÜŞTEHÂ ALE’L-FÜSÛS (AHMED BÎCÂN) Ahmed-i Bîcân, Ahmed Bîcân, Yazıcıoğlu Ahmed Bîcân, Şeyh Ahmed Bîcân Efendi bin Sâlih Efendi, Ahmed İbnü’l-Kâtib Dr. Mehmet Bilal Yamak
Görüntüle
20 RİSÂLE-İ ZİKRULLAH (AKŞEMSEDDİN) Akşemseddin, Şemseddin Muhammed Araş. Gör. Harun ALKAN
Görüntüle
21 MİSBÂHU’L-ÜNS BEYNE’L-MA’KÛL VE’L-MEŞHÛD FÎ-ŞERHİ MİFTÂHİ’L-GAYB (FENÂRÎ) Fenârî, Mollâ Fenârî, Şemseddîn Muhammed b. Hamza, Şemseddîn Muhammed Efendi Diğer Edibe Taş
Görüntüle
22 ŞERH-İ HADİS-İ ERBÂİN (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba Prof. Dr. Enbiya Yıldırım
Görüntüle
23 ZİKİR RİSÂLESİ/ KELİME-İ TEVHİD ZİKRİ RİSÂLESİ (SOMUNCU BABA) Somuncu Baba, Hamîdüddîn-i Aksarâyî Diğer Tuğba Nurlu Ertürk
Görüntüle
24 KÂŞİFÜ'L-ESTÂR AN VECHİ'L-ESRÂR (ŞEYH HÂMİD-İ VELÎ) Şeyh Hâmid-i Velî Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle