- Yazar Biyografisi (TEİS)
Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin - Madde Yazarı: Doç. Dr. FİDAN ÇERİKAN
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Tekke Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum-Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:İlmî-Ansiklopedik Edebî Eser
- Yayın Tarihi:06/07/2022
İLMÜ'T-TEŞRİH (AHİ EVREN)
İlmü't- TeşrihAhi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin (d. 566/1171 - ö. 653/1261)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Ahi Evran Nasıreddin Şeyh Nasıreddin'in İlmü’t-Teşrih adlı eseri, anatomi ya da bedenlerin yapısını bildiren, "ilim" anlamına gelen bir tıp, ahlâk, siyaset, dua ve ibadet kitabıdır. Ahi Evran'ın bir diğer eseri de Letâifu'l- Giyâsiyye'dir ve dört cilttir; birinci cildi felsefe, ikinci cildi ahlak ve siyaset, üçüncü cildi fıkıh, dördüncü cildi dua ve ibadet konuları hakkındadır (Bayram 1995: 25; Ceylan 2012: 24-25). Tıbba dair (anatomi) bir eser olarak bahsedilen İlmü't Teşrih'in konuları Letâifu'l- Giyâsiyye'nin dördüncü faslında “insanın yaratılış evreleri”, ikinci babda “İnsan Uzuvlarındaki Enteresan Hikmetler”, üçüncü babda “İnsanın Vücudundaki Bitişik Azaların Faydaları”, birinci fasılda “beynin faydası”, ikinci fasılda “gözün yaratılışıyla ilgili hayret verici hususlar”, üçüncü fasılda “kulağın yaratılışının faydaları”, dördüncü fasılda “bazılarına göre duymanın görmeden üstün olması”, beşinci fasılda “burnun yaratılışının faydaları”, altıncı fasılda “ağzın yaratılışının faydaları” başlıkları (Letâif-i Gıyâsiyye, Konya Mevlânâ Müzesi Ktp. Nr. 1727, yp. 103a-140b; Bilgili 2018) olarak tasnif edilmiştir.
Ahlak, sanat ve ilmin sentezini temel ilke hâline getirmiş Ahilik teşkilatının kurucusu, debbağların (dericilerin) piri, otuz iki çeşit esnaf ve sanatkârın lideri ve Türk filozof olan, esasında esnaf ve sanatkar çevrelerince çok iyi bilinen Ahi Evran’ın tababet ile de ilgilendiğine dair literatür bilgileri rastlanmaktadır. Ahi Evran’ın hekimliği hakkında ise çok sınırlı sayıda bilgi bulunmaktadır. Bu açıdan bakıldığında Prof. Dr. Erdem Aydın, Ahi Evran’ın ismini Anadolu Selçuklu dönemi hekimleri arasında bahsetmekte ve aynı zamanda eserlerinden çıkarımlar neticesinde bir cerrah olduğunu belirtmektedir (Aydın 2016). Ahilik, Ahilik ahlakı ve Ahi Evran üzerine araştırmaları olan Prof. Dr. Mikail Bayram da Ahi Evran’ın devrinin ünlü tabipleri arasında İbn-i Sina'yı kendine örnek aldığı, ondan çok etkilediğini ve hatta zaman zaman eserlerinde kendisini hekim olarak tanıttığı iddiasına yer vermektedir. Nitekim Ahi Evran’ın talebelerinden Sa’dü’d-din Mesut adlı tabip, Ahi Evran'ın Sinop, Kastamonu, Samsun, Canik, Amasya, Niksar gibi şehirlerde seyahat ederek hasta tedavi ettiğini vurgulamıştır. Ayrıca Ahi Evran’ın yaşadığı dönemde yılandan panzehir (tiryak) imal ettiğini ve bu işi bildiğini belirtmektedir. Nitekim o dönemin tababetinde yılan önemli bir konumdadır (Kökeni vd. 2018: 57). Ayrıca Ahi Evran ile ilgili anlatılan bazı menakıplarda da bir hekim olarak kış aylarında kış uykusuna yatmış olan yılanları yakalayıp onlardan panzehir (Muhre-i Mar) yaptığı anlatılmaktadır (Bayram 2001; Kökeni vd. 2018: 57). Netice olarak Ahi Evran'ın bir tabib olmasından dolayı İlmü't- Teşrih adlı tıp kitabını yazdığı anlaşılmaktadır. Kaynaklarda İlmü't- Teşrih'in tıp tarihi açısından önemli bir eser olduğunun beyan edilmesine rağmen bu eserin bugüne kadar herhangi bir nüshası bulunamamıştır (Bayram 1995: 60; Ünal 2020).
Müellifin biyografisi için bk. "Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin", Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahi-evren-nasireddin-seyh-nasireddin
Eserden Örnekler
Kaynakça
Aydın, Erdem (2016). Dünya ve Türk Tıp Tarihi. Ankara: Güneş Kitabevi.
Bayram, Mikâil (1995). "Ahi Evran ve Ahilik Teşkilatının Kuruluşu"(Özel Sayı). Konya: Damla Matbaacılık ve Ticaret. 5: 57-61.
Bayram, Mikâil (2001). Tarihin Işığında Nasreddin Hoca ve Ahi Evren. İstanbul: Yeni Zamanlar Yay.
Bilgili, İsmail (2018). "Ahi Evren'in Letâif-i Giyasiyye Eseri ve Değerlendirilmesi". Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 45: 75-94.
Ceylan, Kâzım (2012). Ahilik/ Türk-İslâm Medeniyetinde Dünyevî ve Uhrevî Sistem. Kırşehir: Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Kültür Yay.
Köken, Arif Hüdai ve N. Örnek Büken (2018). "Ahi Evran (1171-1261) ve Ahilik ile Hekimlik Ahlakı Üzerine Bir Değerlendirme". Lokman Hekim Dergisi. 8 (1): 54-70.
Letâif-i Gıyâsiyye (yty). Konya Mevlânâ Müzesi Ktp. Nr. 1727, yp. 103a-140b.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | METÂLİ'ÜL-İMÂN (AHİ EVREN) | Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin | Doç. Dr. Mehmet Ünal |
Görüntüle | ||
2 | MENAHİC-İ SEYFİ (AHİ EVREN) | Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin | Doç. Dr. Mehmet Ünal |
Görüntüle | ||
3 | LETÂİF-İ GİYÂSİYYE (AHİ EVREN) | Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin | Doç. Dr. Mehmet Ünal |
Görüntüle | ||
4 | LETÂİF-İ HİKMET (AHİ EVREN) | Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin | Dr. Öğr. Üyesi İmran Gündüz Alptürker |
Görüntüle | ||
5 | ÂĞÂZ U ENCAM/VASİYET (AHİ EVREN) | Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin | Dr. Öğr. Üyesi İmran Gündüz Alptürker |
Görüntüle | ||
6 | MÜRŞİDÜ'L KİFÂYE (AHİ EVREN) | Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin | Dr. Öğr. Üyesi İmran Gündüz Alptürker |
Görüntüle | ||
7 | TUHFETÜ'Ş-ŞEKÛR (AHİ EVREN) | Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin | Araş. Gör. Dr. Şadan Altınok |
Görüntüle | ||
8 | ULÛM-İ HAKÎKİ (AHİ EVREN) | Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin | Araş. Gör. Dr. Şadan Altınok |
Görüntüle | ||
9 | YEZDAN ŞİNAHT (AHİ EVREN) | Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin | Doç. Dr. Mehmet Ünal |
Görüntüle | ||
10 | MÜSARİÜ'L-MÜSARİ (AHİ EVREN) | Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin | Dr. Öğr. Üyesi İmran Gündüz Alptürker |
Görüntüle | ||
11 | MEDH-İ FAKR U ZEMMİ-İ DÜNYA (AHİ EVREN) | Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin | Dr. Öğr. Üyesi İmran Gündüz Alptürker |
Görüntüle | ||
12 | TERCÜME-İ EL-ELVÂHU'L-İMÂDİYYE (AHİ EVREN) | Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin | Doç. Dr. Mehmet Ünal |
Görüntüle | ||
13 | TERCÜME-İ EN-NEFSÜ'N-NÂTIKA (AHİ EVREN) | Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin | Dr. Öğr. Üyesi İmran Gündüz Alptürker |
Görüntüle | ||
14 | TERCÜME-İ KİTÂBU'L-HAMSİN Fİ USULİ'D-DİN (AHİ EVREN) | Ahi Evren, Nasıreddin Şeyh Nasıreddin | Dr. Öğr. Üyesi İmran Gündüz Alptürker |
Görüntüle | ||
15 | MENÂKIBÜ’L-ÂRİFÎN (EFLÂKÎ) | Eflâkî, Eflâkî Dede, Eflâkî Ahmed Ârifî, Ârifî | Doç. Dr. Mehmet Ünal |
Görüntüle | ||
16 | MEVHÛB-I MAHBÛB (ŞEYHOĞLU) | Şeyhoğlu, Baba Yusuf Sivrihisarî | Araş. Gör. Harun ALKAN |
Görüntüle | ||
17 | MÜNYETÜ'L-EBRÂR VE GUNYETÜ'L-AHYÂR (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Dr. Öğr. Üyesi Abdullah Taha Orhan |
Görüntüle | ||
18 | TABSİRATÜ’L-MÜBTEDİ VE TEZKİRETÜ-İ-MÜNTEHİ (KONEVÎ) | Konevî, Sadreddin | Doç. Dr. Mevlüt Gülmez |
Görüntüle | ||
19 | KİTÂBÜ’L-MÜNTEHÂ EL-MÜŞTEHÂ ALE’L-FÜSÛS (AHMED BÎCÂN) | Ahmed-i Bîcân, Ahmed Bîcân, Yazıcıoğlu Ahmed Bîcân, Şeyh Ahmed Bîcân Efendi bin Sâlih Efendi, Ahmed İbnü’l-Kâtib | Dr. Mehmet Bilal Yamak |
Görüntüle | ||
20 | RİSÂLE-İ ZİKRULLAH (AKŞEMSEDDİN) | Akşemseddin, Şemseddin Muhammed | Araş. Gör. Harun ALKAN |
Görüntüle | ||
21 | MİSBÂHU’L-ÜNS BEYNE’L-MA’KÛL VE’L-MEŞHÛD FÎ-ŞERHİ MİFTÂHİ’L-GAYB (FENÂRÎ) | Fenârî, Mollâ Fenârî, Şemseddîn Muhammed b. Hamza, Şemseddîn Muhammed Efendi | Diğer Edibe Taş |
Görüntüle | ||
22 | ŞERH-İ HADİS-İ ERBÂİN (SOMUNCU BABA) | Somuncu Baba | Prof. Dr. Enbiya Yıldırım |
Görüntüle | ||
23 | ZİKİR RİSÂLESİ/ KELİME-İ TEVHİD ZİKRİ RİSÂLESİ (SOMUNCU BABA) | Somuncu Baba, Hamîdüddîn-i Aksarâyî | Diğer Tuğba Nurlu Ertürk |
Görüntüle | ||
24 | KÂŞİFÜ'L-ESTÂR AN VECHİ'L-ESRÂR (ŞEYH HÂMİD-İ VELÎ) | Şeyh Hâmid-i Velî | Öğretmen TALAT OLGUN |
Görüntüle |