İLCÂM-I HISÂM (RÂCÎ)
mesnevi
Râcî, Hüseyin Râcî Efendi, Karinabadlı (d. ?/? - ö. 1319/1901)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Hüseyin Raci Efendi’nin Zağra’da vakıf yöneticiliğinde bulunduğu sırada kaleme aldığı eser. 124 beyitten oluşan İlcâm-ı Hısâm, mesnevi nazım şekliyle ve  aruzun "mef’ûlü mefâ’ilün fe’ûlün" kalıbıyla yazılmıştır. Hüseyin Râci, bu eserinde yönetici olduğu vakıf hakkındaki iddiaları dile getirmiş ve bu iddiaların asılsız olduğunu delillerle ispat etmeye çalışmıştır. Allah’ın varlığını ve birliğini ifade eden besmele mahiyetindeki bir beyitle başlayan manzume, hikemî üslupla yazılmış giriş mahiyetinde beyitlerle devam etmektedir. Sonrasında ithamlarda bulunan kişilerin özellikleri hakkında bilgi verilmekte; Müslüman bir kişide bulunması ve bulunmaması gereken vasıflar üzerine durulmaktadır. Kendisi ve vakıf hakkında asılsız iddialarda bulunulduğunu, bunu yapanların vakıflara el koymak ve Müslümanları yerlerinden etmek niyetinde olduklarını ifade eden şair, ithamlara cevap vermiş, vakfın gelir ve giderleri hakkında aydınlatıcı bilgiler vererek akıllardaki soru işaretlerini gidermeye çalışmıştır. İftira atan kişi(ler)in ne kadar kötü bir işe kalkıştığını, önceden de benzer bir durumla karşılaştığını ifade eden şair, iftira atan kişinin kötü bir akıbete duçar olduğunu söyleyerek uyarıda bulunur. Tüm ithamlara ve sıkıntılara rağmen vakıfların ayakta kaldığını ifade eden şair; maddi bir beklentisinin olmadığını, sırf Allah rızası için hizmet ettiğini, bundan dolayı da maruz kaldığı bütün sıkıntılardan Allah’ın yardımıyla kurtulduğunu dile getirir. Eserin hatime bölümü şeklindeki son beş beyitte şiirin kalıbı verilmekte, hasımlara göndermede bulunulmaktadır. Allah’ın varlığını ve birliğini bildiren dua mahiyetindeki Arapça beyitlerle manzume son bulmaktadır.

İlcâm-ı Hısâm’ın hangi tarihte yazıldığı tam olarak bilinmese de eserde yer alan bilgiler ve müellife ait olan müsvedde hâlindeki defterde eserin Bedrika adlı eserden hemen sonra yer alması, 1310/1893-94 tarihinden sonra yazıldığını göstermektedir. İlcâm-ı Hısâm’ın Prof. Dr. İnel’de bulunan müellif hatlı tek nüshası, kırmızı mürekkeple ve rika hattı ile yazılmıştır. Eser üzerine Selçuk ve Algül (2017) tarafından bir çalışma yapılmıştır.

Şairin biyografisi hakkında bk. “RÂCÎ, Hüseyin Râcî Efendi, Karinabadlı”. Türk Edebiyat İsimler Sözlüğühttp://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/raci-huseyin-raci-efendi-karinabadli 

Eserden Örnekler


Bed-tıynete her ne iylik etsen

Dünyâya velev ki melik etsen


Izrârını kasd eder yine ol

Bî-çâre denâ’et ile mecbûl


A’dâya si’âyet eyle ey mîr

Dîn kardaşını revâ mı tahkîr


Yok sende a dûn gayret-i dîn

İslâm’a ne ol adâvet ü kîn


Küffâra tabasbus u ri’âyet

Câ’iz mi köpekden isti’ânet


Lâzımsa da düşmene müdârâ

İzhâr-ı tezellül etme kat’â


Sözde denir adına Müselmân

Etvârı ‘adû-yı dîn ü îmân


Tek nâm ile Müslümânlık olmaz

Sâdık demek ile Sâdık olmaz


Bâlâya hasedle ta’n u teşnî’

Rütben a rezîl eder mi terfî’


Çirk-âba da düşse gerçi cevher

Kıymetde nakîsa bulmaz anlar


Her dînde harâm ifk ü bühtân

Bühtân hasâ’is-i le’îmân


Bühtân nifâk alâmetidir

Bühtân şerîr hasâletidir


Kibr ehline kibrdir tasadduk

Alçaklara etmeli teferruk


Kör olmuş iki gözü hasûdun

Geçsin yere ey denî vücûdun


Ser-tâ-be-kadem habâset-âlûd

Murdâr u rezîl ü merd-i merdûd


Bevvâl-ı la’în-i zemzem-âsâ

La’netle murâdı nâmın ibkâ     (Selçuk, M. Algül 2017:183-184).

Kaynakça


Hüseyin Raci Efendi. İlcâm-ı Hısâm. (Prof. Dr. Yüksel İnel, Şahsi Kütüphane)

Selçuk, Bahir, Mesut Algül (2017). “Hüseyin Râci' Efendi'nin İlcâm-ı Hısâm ve İlzâm-ı ‘Avâm’ı”. Littera Turca. 3 (4): 168-196.

Atıf Bilgileri


Selçuk, Bahir. "İLCÂM-I HISÂM (RÂCÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/ilcam-i-hisam-raci. [Erişim Tarihi: 25 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 BEDRİKA (HÜSEYİN RÂCÎ EFENDİ) Râcî, Hüseyin Râcî Efendi Dr. Öğr. Üyesi mesut algül
Görüntüle
2 DÎVÂNÇE (RÂCÎ, HÜSEYİN RÂCİ EFENDİ) Râcî, Hüseyin Râcî Efendi, Karinabadlı Dr. Öğr. Üyesi mesut algül
Görüntüle
3 ESER-İ AŞK (RÂCÎ) Râcî, Hüseyin Râcî Efendi, Karinabadlı Bahir Selçuk
Görüntüle
4 HİCRET-NÂME (RÂCÎ) Râcî, Hüseyin Râcî Efendi, Karinabadlı Diğer Enes Alim
Görüntüle
5 İLZÂM-I AVÂM (RÂCÎ) Râcî, Hüseyin Râcî Efendi, Karinabadlı Bahir Selçuk
Görüntüle
6 TÂRÎHÇE-İ VAK'A-İ ZAĞRA (RÂCÎ) Râcî, Hüseyin Râcî Efendi, Karinabadlı Diğer Enes Alim
Görüntüle
7 TELHÎSÜ'L-İNŞÂ (RÂCÎ, HÜSEYİN RÂCİ EFENDİ) Râcî, Hüseyin Râcî Efendi, Karinabadlı Dr. Öğr. Üyesi mesut algül
Görüntüle
8 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
9 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
10 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
11 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
12 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
13 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
14 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
15 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
16 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
17 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle