Şemseddîn-i Sivâsî'nin dinî-tasavvufî içerikli mesnevisi. 984/1576-1577 yılında Sivas’ta telif edilen İbret-nümâ, aruzun mefâ‘îlün/mefâ‘îlün/fe‘ûlün kalıbıyla kaleme alınmış olup  4890 beyitten oluşmaktadır.  Şemseddîn-i Sivâsî'nin en hacimli eseri olan İbret-nümâ'nın adı; “ibret gösteren”, “ibret veren” anlamlarına gelmektedir. Şemseddîn- i Sivâsî Menâkıb-ı İmâm-ı Âzam adlı eserinde bu eseri beşinci sırada kaleme aldığını; “Anun bişincisi ῾İbret-nümâdur / Sülûk ehline ḫôş nazm-ı ῾aṭâdur” (Doğan 2021:438) İbret-nümâ adlı eserinde ise; “Çü nüh sad çâr u heştâd içre tamâm/ İdüp urdum ana ‘İbret-nümâ nâm” (Çöm 2010:43) beytiyle de eserin adını ve yazılış tarihini ifade etmiştir.

Müellif, eserine Sultan II. Selim (ö. 1574) devrinde başlayıp Sultan III. Murad (ö. 1595) devrinde bitirdiğini de belirtmektedir. Eser, İranlı meşhur mutasavvıf şair Feridüddîn Attâr’a ait olan İlâhî-nâme adlı eserden seçilen 101 hikâyenin Türkçeye çevrilmesinden meydana gelmektedir. Klâsik mesnevi tertibine göre kaleme alınan eser; giriş, konunun işlendiği bölüm ve hâtime bölümlerinden oluşmaktadır.

Eserin giriş bölümünde; tevhid, münâcât, na‘t gibi nazım türleri çerçevesinde din ve devlet büyüklerine dua, Rafizîlerin yerilmesi ile bazı hikâyeler yer almaktadır. Eserin asıl konusu 421-4768. beyitler arasında yer alan ve adına “makâle” denilen altı bölümde çerçeve hikâye tekniği ile işlenmiştir. Çerçeve hikâye, bilge bir padişah ve onun birbirinden hünerli altı oğlu arasında geçmektedir. Bölümlerin başlangıçları “makâle-i düvüm makâle-i süvüm...” gibi başlıklarla belirtilmiştir. Bölüm girişlerinde “su’âl” ve “cevâb” başlıkları yer alır. Anlatılan hikâyelerden sonra “ibret” başlığı altında hikâyelerden çıkarılan sonuç, alınan ders ifade edilir. Eserde, müstakil olarak bir sebeb-i te’lîf bölümü olmasa da eserinin “hâtime” bölümünde müellif, kendisini hayırla yâd ettirecek bir eser bırakma arzusu ile Feridüddîn Attâr’a ait olan İlâhî-nâme eserden seçtiği hikâyeleri çevirdiğini belirtmiştir.

Şemseddîn-i Sivâsî, “ibret” başlığı altında kıssadan hisse özelliğindeki çeşitli hikâyeler ve hikâyelerden çıkarılan nasihatleri eserin sonuna ekleyerek özgün bir çalışma ortaya koymuştur. Eserde, genel olarak sade ve anlaşılır bir dil kullanılmış olmakla birlikte zaman zaman ayet ve hadis iktibasları da göze çarpar. Eser, çeşitli hikâyeler ve hikâyelerden çıkarılan ibretlerden oluşan; insana geçici hevesleri bırakıp kalıcı amaçlar uğruna ömür tamamlamayı öğütleyen, yer yer ahlâkî öğütler de veren, dinî-tasavvufî muhtevalı bir nasihat-nâmedir. İbret-nümâ; Şemseddîn-i Sivâsî’nin çocukluk çağları, ilim yolculuğu, halkı irşat faaliyetleri, Abdülmecîd-i Şirvânî’ye intisabı ve ilişkileri, onun halifesi olması gibi konularda vermiş olduğu bilgilerle de son derece önemli bir kaynak eser konumundadır (Kartal 2013:141).

Eserin dokuz yazma nüshası mevcut olup bunlardan hiçbiri müellif hattı değildir. İbret-nümâ üzerine Burhan Enginoğlu tarafından yüksek lisans tez çalışması yapılmış (1997); eserin dört yazma nüshası esas alınarak Erol Çöm tarafından doktora tezi hazırlanmış (2007) ve 2010 yılında bu tez kitaplaştırılmıştır (Çöm 2010: 43-45). 

Şairin biyografisi için bk. “Şemseddîn-i Sivâsî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/semsi-semseddin-sivasi