- Yazar Biyografisi (TEİS)
Lokmân, Seyyid Lokmân, Lokmân Çelebi, Lokmân bin Hüseyin - Madde Yazarı: Dr. UĞUR ÖZTÜRK
- Eser Yazılış Tarihi:Birinci cilt 992/1584, ikinci cilt 996/1588
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum-Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Tarih
- Yayın Tarihi:20/08/2022
HÜNER-NÂME (LOKMÂN)
Osmanlı tarihiLokmân, Seyyid Lokmân, Lokmân Çelebi, Lokmân bin Hüseyin (d. ?/? - ö. 1010/1601)
ISBN: 978-9944-237-87-1
III. Murad (ö. 1595) döneminde şehnamecilik görevine getirilen ve 27 yıl boyunca bu görevde kalan Seyyid Lokman’ın şehnâme tarzında yazdığı eserler serisinden biri. Hüner-nâme, ilk önce Şehnameci Ârifî Çelebi (ö. 1562), ardından Şirvanlı Eflatun (ö. 1569) tarafından tamamlanmaya çalışılmış fakat her iki şehnameci de eseri bitirememiştir (Kazan 2010: 122). Türkçe mensur ağırlıkta olmak üzere Farsça ve Türkçe manzumelerin de yer aldığı bu eseri Lokman tamamlamıştır. İki cilt olarak tertip edilen ve tek nüsha olan (TSMK. H. 1523-24) eserin içerisinde Nakkaş Osman ve ekibi tarafından yapılmış 110 tasvir bulunmaktadır (Urhan 218: Akıl 2019). Eserde, III. Murad’ın kütüphanesi için sipariş edildiğini gösteren ilk ciltte iki, ikinci ciltte bir olmak üzere üç madalyon bulunmaktadır (Öztürk 2021: 631-638).
Hüner-nâme, ilk başta Eflatun tarafından on fasıl olarak planlanmışken yalnızca üç faslı yazılabilmiştir. Fakat Seyyid Lokman’ın eseri tamamlaması için yazılan fermanda, Eflatun tarafından daha önce yazılan fasılların tekrar gözden geçirilmeye muhtaç olduğu belirtilmiş ve bitirilip sarayda tasvirlenmesi emredilmiştir (Altınay 1987: 53-54, Ertuğ 1998:484).
Hüner-nâme’nin ilk cildi I. Selim dahil, ona kadar gelen Osmanlı sultanlarının vasıfları ve hünerleri üzerinedir. İkinci cilt ise tamamen Kanûnî Sultan Süleyman’ın saltanatına ayrılmıştır (Ertuğ 1988: 485). İkinci ciltte konular sırasıyla: sultanın doğumu, isminin konulması, Kefe’ye sancağa çıkması, babası Yavuz Sultan Selim’in cülûsunda İstanbul’a çağrılması, kendisine İstanbul muhafazası görevinin verilmesi, Saruhan sancağına tayini ve şehzadeliğinde yaptıkları, Yavuz Sultan Selim’in vefatı üzerine taht için davet edilmesi, daha sonra geldiği İstanbul’da karşılanması ve cülus töreni gibi ayrıntılı bilgileri ihtiva etmektedir. Eserde Şehzade Mustafa ve Mehmed’in sünnet düğünü hazırlıkları ve At Meydanı’nda yapılan düğün törenine oldukça geniş yer verilmiş, bu arada Rüstem Paşa’nın Kanûnî’ye damat olması ve kızı Mihrimâh Sultan’la evliliği de anlatılmıştır (Ertuğ 1988: 485).
Hüner-nâme’nin tam metni üzerine herhangi bir çalışma yapılmamış sadece ikinci cildinin 1-154. varakları arasını kapsayan bir yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (Eroğlu 1998).
Müellifin biyografisi için bk. "Lokmân, Seyyid Lokmân, Lokmân Çelebi, Lokmân bin Hüseyin". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/lokman-seyyid-lokman-lokman-celebi
Eserden Örnekler
43a
"Ve zikr olan menzilde bir gün hudâvendigar-i kâm-kâr dört kâfiye-i müştemil bir gazel dinlemek içün işbu matlaʿı söyleyüp mumaileyh Şemsî Paşa hazretlerine irsâl eylediler ki hâzirü’l-vakt olan şuʿarâ nazîre söyleyüp pâye-i serîr-i aʿlâya ‘arz-ı hâl ideler. Ve herkes şerh olındugı üzre tâbʿ-azmâyluk idüp deryâ-yı ihsâna müstağrak oldılar ki bi’l-cümle beyân kılınur.
Muhibbî fermâyed
Âhumla nâle gulgulesin inleyen bilür
Çeng ü çegâneyi lûlesin dinleyen bilür
Şemsî fermâyed
Hicrân şebinde sûz-i dilem inleyen bilür
Âhum figân u hasret ile dinleyen bilür
Haydar-ı Remmâl fermâyed
Derd-i derûnı hasretile inleyen bilür
Şerh-i firâkı mihnetile dinleyen bilür
Hayâlî fermâyed
Dâg-ı dilem fetîle gibi inleyen bilür
Ol sûz-ı ‘ışkı da düşüp dinleyen bilür
…
Lokmân gûyed
Eyyûb kıssasın dime her inleyen bilür
‘Âşık gibi belâya düşüp dinleyen bilür" (Eroğlu 1988: 151)
Kaynakça
Akıl, Ferhat (2019). Hünernâme I. Ciltteki Cülûs Konulu Minyatürlerin Tasarım Çözümlemeleri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi.
Altınay, Ahmed Refik (1987). Onuncu Asr-ı Hicride İstanbul Hayatı. hzl. Abdullah Uysal. Ankara: KTB Yay.
Eroğlu, Zekeriya (1998). Şehnameci Lokmân’nın Hüner-nâme’si (2. Cilt- 1-154.Varak). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Hünernâme Minyatürleri ve Sanatçıları (1969). İstanbul: YKY.
Kazan, Hilal (2010). “Farklı Açıdan Bir Bakışla Şehnameci Seyyid Lokman’ın Saray İçin Hazırladığı Eserler”. Osmanlı Araştırmaları/The Journal of Ottoman Studies (35): 117-136.
Öztürk, Uğur (2021). “Kitaplar ve Hazineler: III. Murad’ın Kütüphanesi İçin Hazırlanmış Bazı Madalyonlu Eserler”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi (27): 609-687.
Tarım Ertuğ, Zeynep (1988). “Hünernâme”. İslâm Ansiklopedisi. C.18. İstanbul: TDV Yay. 484-485.
Urhan, Yasin (2018). “Hünername” Adlı Eserdeki Çadırlı Minyatürlerin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | ZAFER-NÂME (LOKMÂN) | Lokmân, Seyyid Lokmân, Lokmân Çelebi, Lokmân bin Hüseyin | Dr. UĞUR ÖZTÜRK |
Görüntüle | ||
2 | SELÎM HAN-NÂME (LOKMÂN) | Lokmân, Seyyid Lokmân, Lokmân Çelebi, Lokmân bin Hüseyin | Doç. Dr. Çetin Kaska |
Görüntüle | ||
3 | ŞEHİNŞÂH-NÂME (LOKMÂN) | Lokmân, Seyyid Lokmân, Lokmân Çelebi, Lokmân bin Hüseyin | Doç. Dr. Çetin Kaska |
Görüntüle | ||
4 | ZÜBDEDÜ'T-TEVÂRİH (LOKMÂN) | Lokmân, Seyyid Lokmân, Lokmân Çelebi, Lokmân bin Hüseyin | Dr. Meryem Özer |
Görüntüle | ||
5 | KIYÂFETÜ'L-İNSÂNİYYE FÎ ŞEMÂİLİ'L-OSMÂNİYYE (SEYYİD LOKMÂN) | Lokmân, Seyyid Lokmân, Lokmân Çelebi, Lokmân bin Hüseyin | Dr. Öğr. Üyesi Gül YILMAZ ÇAL |
Görüntüle | ||
6 | OĞUZ-NÂME (LOKMÂN) | Lokmân, Seyyid Lokmân, Lokmân Çelebi, Lokmân bin Hüseyin | Araş. Gör. Sevgi Kübra Akdemirel |
Görüntüle | ||
7 | NESEB-NÂME-İ HÜMÂYUN (LOKMÂN) | Lokmân, Seyyid Lokmân, Lokmân Çelebi, Lokmân bin Hüseyin | Dr. Öğr. Üyesi Fazile Eren Kaya |
Görüntüle | ||
8 | TERCEME-İ MİHR Ü MÜŞTERÎ (LOKMÂN) | Lokmân, Seyyid Lokmân, Lokmân Çelebi, Lokmân bin Hüseyin | Dr. Öğr. Üyesi Fazile Eren Kaya |
Görüntüle | ||
9 | TERCÜME-İ LEM'ATÜ'L-ENVÂR (LOKMÂN) | Lokmân, Seyyid Lokmân, Lokmân Çelebi, Lokmân bin Hüseyin | Dr. Öğr. Üyesi Fazile Eren Kaya |
Görüntüle | ||
10 | MÜCMELÜ'T-TÛMÂR (SEYYİD LOKMÂN) | Seyyid Lokmân b. Hüseyin el-Âşûrî el-Urmevî | Dr. İbrahim Pazan |
Görüntüle | ||
11 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
12 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
13 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
14 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
15 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
16 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
17 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
18 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
19 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
20 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |