HÜNER-NÂME (LOKMÂN)
Osmanlı tarihi
Lokmân, Seyyid Lokmân, Lokmân Çelebi, Lokmân bin Hüseyin (d. ?/? - ö. 1010/1601)

ISBN: 978-9944-237-87-1


III. Murad (ö. 1595) döneminde şehnamecilik görevine getirilen ve 27 yıl boyunca bu görevde kalan Seyyid Lokman’ın şehnâme tarzında yazdığı eserler serisinden biri. Hüner-nâme,  ilk önce Şehnameci Ârifî Çelebi (ö. 1562), ardından Şirvanlı Eflatun (ö. 1569) tarafından tamamlanmaya çalışılmış fakat her iki şehnameci de eseri bitirememiştir (Kazan 2010: 122). Türkçe mensur ağırlıkta olmak üzere Farsça ve Türkçe manzumelerin de yer aldığı bu eseri Lokman tamamlamıştır. İki cilt olarak tertip edilen ve tek nüsha olan (TSMK. H. 1523-24) eserin içerisinde Nakkaş Osman ve ekibi tarafından yapılmış 110 tasvir bulunmaktadır (Urhan 218: Akıl 2019). Eserde, III. Murad’ın kütüphanesi için sipariş edildiğini gösteren ilk ciltte iki, ikinci ciltte bir olmak üzere üç madalyon bulunmaktadır (Öztürk 2021: 631-638).

Hüner-nâme, ilk başta Eflatun tarafından on fasıl olarak planlanmışken yalnızca üç faslı yazılabilmiştir. Fakat Seyyid Lokman’ın eseri tamamlaması için yazılan fermanda, Eflatun tarafından daha önce yazılan fasılların tekrar gözden geçirilmeye muhtaç olduğu belirtilmiş ve bitirilip sarayda tasvirlenmesi emredilmiştir (Altınay 1987: 53-54, Ertuğ 1998:484).

Hüner-nâme’nin ilk cildi I. Selim dahil, ona kadar gelen Osmanlı sultanlarının vasıfları ve hünerleri üzerinedir. İkinci cilt ise tamamen Kanûnî Sultan Süleyman’ın saltanatına ayrılmıştır (Ertuğ 1988: 485). İkinci ciltte konular sırasıyla: sultanın doğumu, isminin konulması, Kefe’ye sancağa çıkması, babası Yavuz Sultan Selim’in cülûsunda İstanbul’a çağrılması, kendisine İstanbul muhafazası görevinin verilmesi, Saruhan sancağına tayini ve şehzadeliğinde yaptıkları, Yavuz Sultan Selim’in vefatı üzerine taht için davet edilmesi, daha sonra geldiği İstanbul’da karşılanması ve cülus töreni gibi ayrıntılı bilgileri ihtiva etmektedir. Eserde Şehzade Mustafa ve Mehmed’in sünnet düğünü hazırlıkları ve At Meydanı’nda yapılan düğün törenine oldukça geniş yer verilmiş, bu arada Rüstem Paşa’nın Kanûnî’ye damat olması ve kızı Mihrimâh Sultan’la evliliği de anlatılmıştır (Ertuğ 1988: 485).

Hüner-nâme’nin tam metni üzerine herhangi bir çalışma yapılmamış sadece ikinci cildinin 1-154. varakları arasını kapsayan  bir yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (Eroğlu 1998).

Müellifin biyografisi için bk. "Lokmân, Seyyid Lokmân, Lokmân Çelebi, Lokmân bin Hüseyin". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğühttp://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/lokman-seyyid-lokman-lokman-celebi 

Eserden Örnekler


43a

"Ve zikr olan menzilde bir gün hudâvendigar-i kâm-kâr dört kâfiye-i müştemil bir gazel dinlemek içün işbu matlaʿı söyleyüp mumaileyh Şemsî Paşa hazretlerine irsâl eylediler ki hâzirü’l-vakt olan şuʿarâ nazîre söyleyüp pâye-i serîr-i aʿlâya ‘arz-ı hâl ideler. Ve herkes şerh olındugı üzre tâbʿ-azmâyluk idüp deryâ-yı ihsâna müstağrak oldılar ki bi’l-cümle beyân kılınur.

Muhibbî fermâyed

        Âhumla nâle gulgulesin inleyen bilür

        Çeng ü çegâneyi lûlesin dinleyen bilür

Şemsî fermâyed

        Hicrân şebinde sûz-i dilem inleyen bilür

        Âhum figân u hasret ile dinleyen bilür

Haydar-ı Remmâl fermâyed

         Derd-i derûnı hasretile inleyen bilür

         Şerh-i firâkı mihnetile dinleyen bilür

Hayâlî fermâyed

         Dâg-ı dilem fetîle gibi inleyen bilür

         Ol sûz-ı ‘ışkı da düşüp dinleyen bilür

         …

Lokmân gûyed     

        Eyyûb kıssasın dime her inleyen bilür

         ‘Âşık gibi belâya düşüp dinleyen bilür" (Eroğlu 1988: 151)

Kaynakça


Akıl, Ferhat (2019). Hünernâme I. Ciltteki Cülûs Konulu Minyatürlerin Tasarım Çözümlemeleri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi.

Altınay, Ahmed Refik (1987). Onuncu Asr-ı Hicride İstanbul Hayatı. hzl. Abdullah Uysal. Ankara: KTB Yay.

Eroğlu, Zekeriya (1998). Şehnameci Lokmân’nın Hüner-nâme’si (2. Cilt- 1-154.Varak). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Hünernâme Minyatürleri ve Sanatçıları (1969). İstanbul: YKY.

Kazan, Hilal (2010). “Farklı Açıdan Bir Bakışla Şehnameci Seyyid Lokman’ın Saray İçin Hazırladığı Eserler”. Osmanlı Araştırmaları/The Journal of Ottoman Studies (35): 117-136.

Öztürk, Uğur (2021). “Kitaplar ve Hazineler: III. Murad’ın Kütüphanesi İçin Hazırlanmış Bazı Madalyonlu Eserler”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi (27): 609-687.

Tarım Ertuğ, Zeynep (1988). “Hünernâme”. İslâm Ansiklopedisi. C.18. İstanbul: TDV Yay. 484-485.

Urhan, Yasin (2018). “Hünername” Adlı Eserdeki Çadırlı Minyatürlerin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


ÖZTÜRK, UĞUR. "HÜNER-NÂME (LOKMÂN)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/huner-name-lokman. [Erişim Tarihi: 21 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 ZAFER-NÂME (LOKMÂN) Lokmân, Seyyid Lokmân, Lokmân Çelebi, Lokmân bin Hüseyin Dr. UĞUR ÖZTÜRK
Görüntüle
2 SELÎM HAN-NÂME (LOKMÂN) Lokmân, Seyyid Lokmân, Lokmân Çelebi, Lokmân bin Hüseyin Doç. Dr. Çetin Kaska
Görüntüle
3 ŞEHİNŞÂH-NÂME (LOKMÂN) Lokmân, Seyyid Lokmân, Lokmân Çelebi, Lokmân bin Hüseyin Doç. Dr. Çetin Kaska
Görüntüle
4 ZÜBDEDÜ'T-TEVÂRİH (LOKMÂN) Lokmân, Seyyid Lokmân, Lokmân Çelebi, Lokmân bin Hüseyin Dr. Meryem Özer
Görüntüle
5 KIYÂFETÜ'L-İNSÂNİYYE FÎ ŞEMÂİLİ'L-OSMÂNİYYE (SEYYİD LOKMÂN) Lokmân, Seyyid Lokmân, Lokmân Çelebi, Lokmân bin Hüseyin Dr. Öğr. Üyesi Gül YILMAZ ÇAL
Görüntüle
6 OĞUZ-NÂME (LOKMÂN) Lokmân, Seyyid Lokmân, Lokmân Çelebi, Lokmân bin Hüseyin Araş. Gör. Sevgi Kübra Akdemirel
Görüntüle
7 NESEB-NÂME-İ HÜMÂYUN (LOKMÂN) Lokmân, Seyyid Lokmân, Lokmân Çelebi, Lokmân bin Hüseyin Dr. Öğr. Üyesi Fazile Eren Kaya
Görüntüle
8 TERCEME-İ MİHR Ü MÜŞTERÎ (LOKMÂN) Lokmân, Seyyid Lokmân, Lokmân Çelebi, Lokmân bin Hüseyin Dr. Öğr. Üyesi Fazile Eren Kaya
Görüntüle
9 TERCÜME-İ LEM'ATÜ'L-ENVÂR (LOKMÂN) Lokmân, Seyyid Lokmân, Lokmân Çelebi, Lokmân bin Hüseyin Dr. Öğr. Üyesi Fazile Eren Kaya
Görüntüle
10 MÜCMELÜ'T-TÛMÂR (SEYYİD LOKMÂN) Seyyid Lokmân b. Hüseyin el-Âşûrî el-Urmevî Dr. İbrahim Pazan
Görüntüle
11 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
12 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
13 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
14 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
15 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
16 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
17 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
18 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
19 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
20 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle