HULÂSATÜ’L-VEFEYÂT (GAZZİZÂDE ABDÜLLATİF)
vefeyâtnâme ve şehir monografisi
Gazzizâde Şeyh Abdüllatif Efendi (d. 1190/1776 – ö. 1247/1832)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Gazzizâde Şeyh Abdüllatif Efendi'nin eseri. Vefeyâtnâme türünde kaleme alınmış olup şehir monografisi özelliği de taşımaktadır. Bursa vefeyâtnâmeleri arasında şehir monografisi özelliğini en çok taşıyan eserdir (Atlansoy1998: 110). Müellifin Ravzatü’l-Muflihûn adlı eserinin bir nevi özeti mahiyetindedir. Eserin hazırlanmasında Şakâyık-ı Nu‘mâniyye, Güldeste-i Riyâz-ı İrfân, Ravza-i Evliyâ ve Zeyl-i Ziyâ gibi daha önce yazılmış Bursa vefeyâtnâmelerinden faydalanılmıştır. Mukaddimede belirtildiği üzere Bursa’da kabri bulunan büyük zatları ziyaret etmek isteyenlere rehber olması amacıyla hazırlanmıştır.

Eserde, Bursa’da yaşamış önemli şahsiyetlerin biyografilerine yer verilmiş, daha sonra şehrin doğal güzellikleri, tarihî ve kültürel varlıkları anlatılmıştır. İki ana bölümden oluşan eserin işlenen konulara göre on bölümden teşekkül ettiği görülür. İlk dört bölümde; Bursa’da metfun Osmanlı padişahlarından şehzadelerine, vezirlerinden diğer devlet erkânına, âlimlerinden mutasavvıflarına kadar uzanan önemli şahsiyetlerin biyografileri bulunmaktadır. Bu bölümler, bir nevi hâl tercümesi/biyografi niteliğindedir. Diğer altı bölümde, Bursa’nın selatin camilerinden mescitlerine, medreselerinden tekkelerine, hanlarından hamamlarına, şehri besleyen su kaynaklarından mesire yerlerine kadar şehrin sahip olduğu bütün kültürel zenginlikleri ile tabiat güzelliklerine temas edilmektedir (Sır Dündar 2015: 13). Bu bölümler ise, şehir monografisi niteliğindedir.

Eserin bilinen 17 nüshası vardır. Bunlardan 1’i yurt dışında 16’sı yurt içindedir. Müellif hattı olan nüsha, Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi Bölümü 2257 numarada kayıtlıdır. 67 varaktır. İç kapak sayfasından sonra eserin adı, “Hulâsatü’l-Vefeyât fî Hakk-ı Burusa” olarak kaydedilmiştir (Sır Dündar 2015: 40). 

Hulâsatü’l-Vefeyât, 3 Safer 1230/15 Ocak 1815’te Gazzizâde Abdüllatif Efendi tarafından Bursa’da telif edilmiştir. İlk bilimsel çalışma, Hasan Akdağ tarafından Millet Kütüphanesi Ali Emirî Efendi 906 numarada kayıtlı nüsha üzerinde bitirme tezi şeklinde yapılmıştır. Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi Bölümü 2257 numarada kayıtlı nüsha, 2014’te Bursa Büyükşehir Belediyesi tarafından yayımlanmıştır (Demirel 2014). Aynı nüsha üzerinde Ayşe Nur Sır Dündar bilimsel bir çalışma yapmıştır (Sır Dündar 2015).

Yazarın biyografisi için bk. "Gazzizâde Şeyh Abdüllatif Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/gazzizade-seyh-abdullatif-efendi 

Eserden Örnekler


Çelebi Sultân Mehemmed Hân

Yeşil Türbesi dimekle meşhûr makâm-ı âlîde taht-nişîn-i kurb-ı rahmetdir. Civârında [medâris] ve latîf-i câmi‘ ve imâreti mevcûddur. Âbid ve zâhid Emîr Sultân’dan ahz-i feyz eylemiş zâtdır. Edirne’de vefât idip kırk elli günden sonra Burusa’ya nakl olundu. Ziyâretlerinden fevâ’id-i kesîre hâsıl olur (Gazzizâde Abdüllatif Efendi 1230/1815: vr. 2b/01-05).

Ece Sultân kuddise sırruhu

Karamaniyyü’l-asldır. Burusa’ya Hazret-i Emîr ile geldi. Hazret’in bendesidir. Erbâb-ı kerâmâtdandır. Emîr Sultân Mahallesi’nde bir menzil sâhasında medfûn kibâr-ı evliyâdandır (Gazzizâde Abdüllatif Efendi 1230/1815: vr. 12b/06-08).

Üftâde Tekyesi

Ez-kadîm Hazret-i Üftâde kuddise sırruhu binâsıdır. Ba‘dehu Kutub İbrâhîm Efendi tevsî‘ eyledi. Ba‘dehu Üftâdezâde Şeyh Mustafâ Efendi ihyâ eyledi. Ba‘dehu ‘Alî Paşa, tevhîd-hânesi’ni ve kurbünde hücerâtını i‘mâr eyledi. Tarîk-i Celvetiyye’nin âsitânesidir. Düşenbe ve cum‘a giceleri ihyâ olunur. Gâyet de müferrih ve mürtefi‘ dergâhdır. Evlâd-ı Hazret-i Üftâde’ye meşrûtadır (Gazzizâde Abdüllatif Efendi, 1230/1815: vr. 64a/03-10).

Leglek Bınarı

Âb-ı Laklak’dan eğer nûş ider isen lıklık

Âfiyetler ola ey rûh-ı revânım hummâ

Bu Leglek Bınarı çokdur ve esrâr-ı garîbedendir. Evvel-bahârda leglek ta‘bîr olunan kuş geldikde bu su cereyân ider ve bınarlar peydâ olur. Bir müddet akar ve gâyet de sâf ve soğuk sulardır. Yaz içinde leglek kuşu gitdikde bınarlar dahi munkâtı‘ olur. Bir garîb sırrdır. Bu Leglek Bınarı çokdur. Burusa’ya karîb biri ulûfeli çınâr sayesindedir; biri Atıcılar’a yakındır. Biri dahi Athâne bâğçeleri derûnundadır ve sâ’ir bâğçeler arasında zuhûr ider (Gazzizâde Abdüllatif Efendi 1230/1815: vr. 50a/13-50b/03).

Kaynakça


Atlansoy, Kadir (1998). Bursa Şairleri Bursa Vefeyatnamelerindeki Şairlerin Biyografileri. Bursa: Asa Kitabevi.

Demirel, Mustafa (2014). Gazzizâde Seyyid Abdüllatif Efendi, Hulâsatü’l-Vefeyât (Bursa’da Medfun Meşâyihin Kısa Hayatı). Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi.

Gazzizâde Abdüllatif Efendi. Hulâsatü’l-Vefeyât fî Hakk-ı Burusa. Süleymaniye Kütüphanesi. Esad Efendi. No. 2257. vr. 67a.

Sır Dündar, Ayşe Nur (2015). Gazzizâde Abdüllatif Efendi Hulâsatü’l-Vefeyât (Giriş-İnceleme-Metin-Dizin-Tıpkıbasım). İstanbul: Kesit Yayınları.


Atıf Bilgileri


Sır Dündar, Ayşe Nur. "HULÂSATÜ’L-VEFEYÂT (GAZZİZÂDE ABDÜLLATİF)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/hulasatul-vefeyat-gazzizade-abdullatif. [Erişim Tarihi: 08 Temmuz 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÜRRETÜ’L-BEYZÂ FÎ-ŞEREFİ MEVLİDİ’L-MUSTAFÂ (GAZZÎZÂDE ABDÜLLATÎF) Gazzîzâde Şeyh Abdüllatîf Efendi Dr. Bilal Güzel
Görüntüle
2 VÂKIÂT (GAZZÎ-ZÂDE ŞEYH ABDÜLLATÎF EFENDİ) Gazzî-zâde Şeyh Abdüllatîf Efendi Dr. Hamdi Tekeli
Görüntüle
3 RAVZATÜ’L-MUFLİHÛN (ABDÜLLATÎF EFENDİ) Gazzîzâde Şeyh Abdüllatif Efendi Dr. Bilal Güzel
Görüntüle
4 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
5 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
6 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
7 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
8 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
9 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
10 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
11 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
12 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
13 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle