Osmanlı devlet memuru ve sûfîsi, Celvetî tarikatının Haşimiyye kolunun şeyhlerinden biri olan, ailesinin mensubu olduğu tekkeye nispetle “Bandırmalı-zâde” (Tanman-Yılmaz 1992: 54) diye şöhret bulmuş Ahmed Münib Efendi’nin çocuk hakları konusunda yazmış olduğu risalesidir.

“Hukûk-ı Veled” Risâlesi; Hanefî Mezhebi’ne göre, erkek veya kız çocukların babası üzerindeki şer’î haklarını bildirmektedir. Risaledeki sıraya göre çocuğun doğumunda, kız veya erkek ayırımı yapılmadan babanın sevinmesi ve şükretmesi, sağ kulağına Ezân-ı Muhammedî ve sol kulağına İkâmet okuması, çocuk doğar doğmaz ağzına çiğnenmiş hurma veya tatlı bir şey sürülmesi, akika kurbanının kesilmesi, annesinin veya bir süt annenin emzirmesi, Şer’-i Şerîf’e uygun bir isim verilmesi, erkek çocuğun sünnet ettirilmesi, kız veya erkek çocuğun evlendirilmesi, babanın kız ve erkek evlatlarına, hâllerine ve zamana uygun sanat, meslek, ilim, terbiye öğretmesi, helal lokma yedirmesi gibi hususlar ayrıntılı olarak ele alınmıştır (Ünal 2014: 429). Bu konular ele alınırken ayet ve hadis-i şeriflerden örnekler verilmiştir. Ayrıca Şâfi’î, Hanbelî ve Mâlikî Mezhebleri’nin hükümleri de bazı kısımlarda yazılmıştır. Eser; ehl-i sünnet âlimlerinin eserlerinden nakillerle hazırlanmıştır. Bu eserler ve müellifler “İhyâ-yı Ulûmi’d-Dîn, Şerh-i Şir’a, Câmi’u’s-Sagîr, Miftâhu’s-Sa’âde, Şerh-i Mesâbih, Mefâtîhu’l-Cinân, Fetâvâ-yı Zahîriyye, Hısnü’l-Hasîn Şerhi, Hısnü’l-Hasîn, Hısnü’l-Hasîn Şerhi-Aliyyü’l-Kârî, Ebu’l-Leys-i Semerkandî, İmâm-ı Münâvî, İmâm-ı Nevevî”dir (Ahmed Münib 1900: 8-9).

Daha sonra, bir babanın, evladını cehennem ateşinden koruması, dünya ateşinden korumasından daha önemli olduğu, cehennem ateşinden korumak da imanı, farzları ve haramları öğretmekle, ibadete alıştırmakla ve dinsiz, ahlaksız arkadaşlardan korumakla olduğu bildirilmiştir. "Evlat büyük nimettir. Nimetin kıymeti bilinmezse elden gideceği, bunun için çocuk terbiyesinin İslam dini ve kültüründe kıymetli bir ilim olduğu, evlat, ana babası için bir emanet olduğu, çocukların kalpleri kıymetli bir mücevher gibidir. Mum gibi her şekli alabilir. Küçük iken hiçbir şekle girmemiştir. Temiz bir toprağa benzer. Toprağa hangi tohum ekilirse onun meyvesi hasıl olur. Çocuklara iman, Kur’ân ve Allahü Teâlâ’nın emirleri öğretilir ve yapmaya alıştırılırsa, bu onlara dünyada mutluluk getirir. Bu mutluluğa anaları, babaları ve hocaları da ortak olur. Eğer bunlar öğretilmez ve alıştırılmaz ise, bedbaht olacağı, yapacakları her kötülüğün günahı, ana, baba ve hocalarına da verileceği" gibi konulara da değinilmiştir (Ünal 2017: 76-77).

Eser, Marmara Üniversitesi Nadir Eserler Koleksiyonu R076140 numaralı demirbaşa kayıtlıdır. Ma’ârif-i Umûmiye Nezâreti’nin 14 numaralı ruhsatnâmesiyle, İstanbul’da, Cemâl Efendi Matbaası’nda 1318/1900 yılında mensur ve matbu olarak 24 sayfa olarak basılmıştır. 19. yüzyılda çocuk yetiştirmenin, terbiyenin, çocuğa karşı görevlerin neler olduğu vb. konuların işlendiği değişik bir eserin günümüz okuyucularına farklı bir bakış açısı kazandıracağını umuyoruz.

Ahmed Münib Efendi’nin biyografisi için bk. “Ahmed Münib, Bandırmalı-zâde”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmed-munib-bandirmalizade