HUCCETU'S-SEMÂ' (RÜSÛHÎ, ŞEYH İSMÂÎL EFENDİ)
semâ ve devrân risalesi
Rüsûhî, Şeyh İsmâîl Efendi (d. ?/? - ö. 1041/1631)

ISBN: 978-9944-237-87-1


17. yüzyıl Mevlevî Şeyhi İsmâîl Rüsûhî Efendi’nin Mevlevîlikteki semâ’ kavramına ilişkin eseri.

İsmâîl Rüsûhî Efendi’nin Mevlevîliğin usul ve erkânına ilişkin eserleri arasında öne çıkan Huccetü’s-Semâ‘, devrinin sıcak tartışma konularından olan semâ ve devrân konusunu irdelemektedir. 17. yüzyıl Osmanlı ilim erbabı arasında fikir ayrılıklarına sebep olan bu konu, İsmâîl Rüsûhî Efendi’nin üzerinde önemle durduğu bir husustur. Kadızâdeliler adıyla bilinen müderrislerin semâ, devrân, musıki, tütün ve kahve konusundaki olumsuz fetvalarına karşı Rüsûhî Efendi bu hususları savunan bir yaklaşımla çeşitli eserler yazmıştır. Huccetü’s-Semâ‘  da bu çerçevede kaleme alınmıştır. Müellif, döneminin bu can yakıcı sorununa ilmî açıdan çözüm bulmaya çalışmış ve Şeyhülislâm Yahyâ Efendi başkanlığındaki ilmî heyete takdim etmiştir (Arpaguş 2007: 371).

Eser üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm raks ve devran konusuna hasredilmiştir. İkinci bölümde Mevlevî zikrinin önemli unsurlarından olan semâ’ın mübah olduğu savunulmaktadır. Üçüncü bölümde ise saz ve def gibi çalgıların çalınmasına dairdir. İsmâîl Rüsûhî Efendi, her üç konuda da yapılan işin niyeti ve keyfiyeti üzerine tartışılması gerektiğini, bu hususların bizatihi haram sayılmaması gerektiğini savunur.

Kütüphanelerde birçok nüshası bulunan Huccetü’s-Semâ', M. Serhan Aytan tarafından yeni yazıya aktarılmıştır (1995). Safi Arpaguş bu risâleyi günümüz alfabesine aktaran ikinci isimdir (2007). Bayram Akdoğan ise risâleden hareketle müellifin musıki anlayışını değerlendiren bir çalışma yapmıştır (1991).

Eserden Örnekler


İkinci Bâb

Semâ’ın İbâhati Beyânındadır.

Ey azîz ma’lûm olsun ki, hakîkat- i semâ’ taab-I vakitten rahat taleb etmekliktir. Ve gumûm-i ahvâlden teneffüs etmekliktir. Pes bu semâ’ın ibâhati üzere biz delâil zikr ederiz. Ondan sonra semâ’a münkir olana cevâb veririz. Ve semâ’ın ibâhatine delîl eǧer ki kelâm-ı sikâttan ve kütüb-i mu’teberâttan ve mutavvelâttan çok kelâm oldu. Lâkin etfâl-i şerîatin fehmine lâyık olmadı.

Pes ben murâd eyledim ki, bunda alâ kânûni’ş-şer’ cevâb verem. Pes ben îrad eyledim evvelâ sikâtın ibâhat-i semâ’da olan kavillerini ve ol ekâvîlin cümlesinden Hz. Ebû Tâlib Mekkî’nin kavli Kûtü’l-Kulûb’da semâ’ın ibâhatini cemâat-i sahâbeden nice kimselerden nakl eyledi. Ve ehl-i sünnetten dahi nice kimselerden nakl eyledi. Pes buyurdular ki; Ashâb-ı kirâmdan Abdullah b. Câfer semâ’ eyledi. İbn-i Zübeyr ve Muǧîre b. Şû’be ve Muâviye etmediler. Gayrleri semâ’ eylediler. Ve dahi Ebû Tâlib Mekkî buyurur ki; bu fiili işlediler seleften çok kimseler, sahâbe-i kirâm hazerâtından ve tâbiînden. Ve Ebû Tâlib buyururlar ki, dâimâ Hicâziyyûn bizim katımızda Mekke’de semâ’ istimâ’ ederlerdi, efdal-i eyyâmda, eyyâm-ı teşrîk gibi günlerde ve ba’zı eyyâm-ı sürûrda.Ve ehl-i Medîne dahi ehl-i Mekke ile semâ’ üzere müdâvemet ve müvâzabet eylemeden hâli’ olmadılar ilâ zamâninâ hâzâ. Ve Ebû Hasan Askalânî evliyâullahtan bir kimsedir, semâ’ ederdi. Ve kemâl-i veleh ve izhâr-ı şûriş ederdi. Ve bu semâ’ hususunda bir kitâb tasnîf eyledi ki, ol kitâbda semâ’a münkir olanları reddeyledi. Ve kezâlik evliyâullahtan nice cemâat semâ’ hususunda nice kitaplar tasnîf edip münkir-i semâ’ olanları reddeylediler (Arpaguş 2007: 388).

Kaynakça


Akdoğan, Bayram (1991). İsmail-i Ankaravî’nin Hüccetü’s-semâ‘ Adlı Eserine Göre Musikî Anlayışı (Mevlevîliğin Musiki Görüşü). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.

Arpaguş, Safi (2007). “Hüccetü’s-Semâ’-XVII. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Musıki, Semâ ve Devran Hakkındaki Dinî Tartışmalar ve İsmail Ankaravî’nin Semâ Müdafaası”. Marife (3): 369-399.

Aytan, M. Serhan (1995). İsmail Ankaravi ve Huccetü’s-Semâ. Sanatta Yeterlik Tezi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


TANYILDIZ, Ahmet. "HUCCETU'S-SEMÂ' (RÜSÛHÎ, ŞEYH İSMÂÎL EFENDİ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/huccetu-s-sema-rusuhi-seyh-ismail-efendi. [Erişim Tarihi: 05 Ağustos 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 RİSÂLE FÎ HAKKI'S-SEMÂ (RÜSÛHî, ŞEYH İSMÂÎL EFENDİ) Rüsûhî, Şeyh İsmâîl Efendi Prof. Dr. Ahmet TANYILDIZ
Görüntüle
2 RİSÂLETÜ'T-TENZÎHİYYE FÎ ŞE'Nİ'L-MEVLEVİYYE (RÜSÛHÎ, ŞEYH İSMÂÎL EFENDİ) Rüsûhî, Şeyh İsmâîl Efendi Prof. Dr. Ahmet TANYILDIZ
Görüntüle
3 RİSÂLE-Yİ USÛL-I TARÎKAT VE BEY’AT (RÜSÛHÎ, ŞEYH İSMÂÎL EFENDİ) Rüsûhî, Şeyh İsmâîl Efendi Prof. Dr. Ahmet TANYILDIZ
Görüntüle
4 SÜLÛKNÂME-Yİ ŞEYH İSMÂÎL (RÜSÛHÎ, ŞEYH İSMÂÎL EFENDİ) Rüsûhî, Şeyh İsmâîl Efendi Prof. Dr. Ahmet TANYILDIZ
Görüntüle
5 MİNHÂCU’L-FUKÂRÂ (RÜSÛHÎ, ŞEYH İSMÂÎL EFENDİ) Rüsûhî, Şeyh İsmâîl Efendi Prof. Dr. Ahmet TANYILDIZ
Görüntüle
6 DERECÂTU’S-SÂLİKÎN (RÜSÛHÎ, ŞEYH İSMÂÎL EFENDİ) Rüsûhî, Şeyh İsmâîl Efendi Prof. Dr. Ahmet TANYILDIZ
Görüntüle
7 RİSÂLE-Yİ UYÛN-I İSNÂ AŞERE (RÜSÛHÎ, ŞEYH İSMÂÎL EFENDİ) Rüsûhî, Şeyh İsmâîl Efendi Prof. Dr. Ahmet TANYILDIZ
Görüntüle
8 MAKÂSIDU’L-ALİYYE FÎ ŞERHİ’T-TÂİYYE (RÜSÛHÎ, ŞEYH İSMÂÎL EFENDİ) Rüsûhî, Şeyh İsmâîl Efendi Prof. Dr. Ahmet TANYILDIZ
Görüntüle
9 ŞERH-İ KASÎDE-İ MÎMİYYE EL-HAMRİYYE (RÜSÛHÎ, ŞEYH İSMÂ'İL ANKARAVÎ EFENDİ) Rüsûhî, Şeyh İsmâ'il Ankaravî Efendi Dr. Öğr. Üyesi MUHAMMET İNCE
Görüntüle
10 HİKEMU’L-MUNDERİCE FÎ ŞERHİ’L-MUNFERİCE (RÜSÛHÎ, ŞEYH İSMÂÎL EFENDİ) Rüsûhî, Şeyh İsmâîl Efendi Prof. Dr. Ahmet TANYILDIZ
Görüntüle
11 İZÂHU’L-HİKEM/ŞERHU HEYÂKİLİ’N-NÛR (RÜSÛHÎ, ŞEYH İSMÂÎL EFENDİ) Rüsûhî, Şeyh İsmâîl Efendi Prof. Dr. Ahmet TANYILDIZ
Görüntüle
12 ZUBDETÜ'L-FUHÛS FÎ NAKŞİ'L-FUSÛS (RÜSÛHÎ, ŞEYH İSMÂÎL EFENDİ) Rüsûhî, Şeyh İsmâîl Efendi Prof. Dr. Ahmet TANYILDIZ
Görüntüle
13 FUTÛHÂT-I AYNİYYE (RÜSÛHÎ, ŞEYH İSMÂÎL EFENDİ) Rüsûhî, Şeyh İsmâîl Efendi Prof. Dr. Ahmet TANYILDIZ
Görüntüle
14 MİSBÂHU’L-ESRÂR (RÜSÛHÎ, ŞEYH İSMÂÎL EFENDİ) Rüsûhî, Şeyh İsmâîl Efendi Prof. Dr. Ahmet TANYILDIZ
Görüntüle
15 ŞERH-İ EHÂDÎS-İ ERBA’ÎN (RÜSÛHÎ, ŞEYH İSMÂÎL EFENDİ) Rüsûhî, Şeyh İsmâîl Efendi Prof. Dr. Ahmet TANYILDIZ
Görüntüle
16 LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) Mahmud Cemaleddin el-Hulvî Diğer Özlem Şamlı
Görüntüle
17 AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) Za'îfî, Muhammed Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
18 KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) Feyzî-i Kefevî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
19 ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) Iyânî, Cafer Iyânî Bey Prof. Dr. Osman Ünlü
Görüntüle
20 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
21 ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafa b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
22 HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) Mustafâ b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
23 HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafâ bin Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
24 TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
25 KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) Şikârî Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür
Görüntüle