- Yazar Biyografisi (TEİS)
Güftî, Ali - Madde Yazarı: Prof. Dr. Mehtap Erdoğan Taş
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:17. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Hilye
- Yayın Tarihi:03/11/2021
HİLYE-İ HASENEYN VE 'AŞERE-İ MÜBEŞŞERE (GÜFTÎ)
manzum hilyeGüftî, Ali (d. ?/? - ö. 1088/1677)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Güftî’nin manzum aşere-i mübeşşere hilyesi. Müellif tarafından esere verilmiş bir ad yoktur. Arslan, şairin kendi ifadelerini göz önünde bulundurarak genel adı Hilye-i Güftî olan eserin adının Hilye-i Haseneyn ve Aşere-i Mübeşşere olması gerektiğini ve eserin tahminen 1061/1650 tarihinden önceki bir tarihte yazıldığı söyler (2007: 86). Eser, aruzun “fe‘ilâtün fe‘ilâtün fe‘ilün” kalıbıyla yazılmış 333 beyitlik bir mesnevi olup Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin ile aşere-i mübeşşerenin hilyelerinin anlatıldığı iki ana bölümden oluşur. Eldeki nüshalara göre eksik bir sebeb-i te’lifle başlayıp hatime ile son bulur. Güftî, manzumesini yazış sebebini anlatırken Hâkânî’nin Hz. Peygamber hilyesini, Cevrî’nin ise dört halife hilyesini kaleme aldığını, bunun üzerine kendisinin de Hz. Hasan, Hz. Hüseyin, dört halife ve aşere-i mübeşşerre hilyelerini yazmaya karar verdiğini söyler. Eserde aşere-i mübeşşereden olan dört halifenin fizikî tasviri yapılmıştır. Ancak geriye kalanların yani Talha b. Ubeydullah, Zübeyr İbni Avvâm, ‘Abdu’r-rahmân, Sa‘d-ı Vakkâs, Sa‘d-ı Dîger ve Ubeydü’l-Cerrâh’ın sadece doğumları, hayatları, başlarından geçen bazı önemli olaylar ve vefatları gibi onların hayatlarının belli başlı bazı dönemleri hakkında bilgi verilmiştir. Aşere-i mübeşşerenin fizikî özellikleri anlatılmadığı için eserin bu bölümü aslında hilye özelliği göstermez (Erdoğan 2013: 752-753). Ancak Güftî’nin hilyesi Hz. Hasan ile Hz. Hüseyin’in hilyesini veren ilk manzume olması ve dört halife hilyesini de vermesi bakımından önemlidir (Erdoğan 2013: 25).
Kocatürk, Güftî’nin hilyesi için “Gerçekten kendi nazmı Hâkânî'nin diline nisbetle on yedinci yüzyıl mahsülü olarak taze ve Cevrî’nin sade dilinden biraz daha sanatlı olduğu gibi hilyesi de onunkinden ve Hâkânî’ninkinden geniştir" (1964: 454) diyerek dil ve konu bakımından bir karşılaştırma yapar. Hâkânî Hz. Peygamber hilyesini Cevrî de sadece dört halifenin hilyesini yazmıştır. Güftî’nin eserinde ise on iki kişiden bahsedilmiştir. Bu sebeple konu bakımından diğer iki hilyeden geniştir. Ancak Güftî, ele aldığı kişilerin hilyesini yeterli bir biçimde verememiştir. Güftî’nin hilyesinin genel olarak hilyeye benzer en önemli bölümünü dört halifenin fiziksel özelliklerinin anlatıldığı bölüm oluşturur. Eserde dört halife dışında kalan ve aşere-i mübeşşereden olan şahısların hilyeleri yerine menkıbeleri verilmiştir. Ayrıca eserde Hz. Hasan ile Hz. Hüseyin’in fiziksel özellikleri tasvir edilmemiş, divan şiirinin klasik benzetmeleri çerçevesinde onların ele alınan uzuvlarının övgüsü yapılmıştır. Hz. Hasan ile Hz. Hüseyin’in anlatıldığı bu bölüm hilye benzeri manzume olarak değerlendirilebileceği gibi dört halife dışında kalan aşere-i mübeşşerenin anlatıldığı bölümün de hilye olmaktan uzak olduğu söylenebilir (Erdoğan 2013: 754). Kocatürk, "eser -Cevrî’nin küçücük eserinden üstün sayılabilirse de- Hâkânî’nin hilyesindeki samimi ruh ve eda ile boy ölçüşecek durumda değildir. Nitekim devrinde de daha sonra da geniş bir tesir yapmamış, Hâkânî’nin hilyesi ve Süleymân Çelebi’nin Mevlid’i gibi mühim bir rağbet görmemiştir" (1964: 454) demektedir. Cevrî’nin hilyesiyle yapılan bu karşılaştırmada ise içerik değil, hacim esas alınmıştır. Oysaki edebî bir eseri değerli kılan öncelikli esas, hacim değil eserin dili, üslubu ve ele alınan konunun işleyiş biçimidir. Hemen hemen her hilye sahibi Hâkânî’den olduğu kadar Cevrî’den de övgüyle bahseder. Güftî’nin eserinin Cevrî’ninkinden daha üstün olduğu söylenemez (Erdoğan 2013: 754).
Eser üzerine Mustafa Arslan bir makale hazırlamış (2007), Mehtap Erdoğan ise Türk Edebiyatında Manzum Hilyeler adlı çalışmasında Güftî’nin hilyesine yer vermiştir (2013).
Şairin biyografisi için bk. “Güftî, Ali”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/gufti-ali
Eserden Örnekler
Hilye-i Şerîf-i Aşere-i Mübeşşere Ez-Güfte-i Güftî-i Edirnevî
Eyleyüp bahtı ile ceng ü cidâl
Ya‘ni Güftî-i perîşân-ahvâl
Âteş itmişdi dil-i hayrânı
Dâg-ı reşk-i kalem-i Hâkânî
Ki niçün eylemeyüp hilyeye sâz
Olmayım ben dahi taklîd-tırâz
Kilk-i Hâkâni-i sencîde-dürûd
Eylemiş gerçi o bâbı mesdûd
Sıfat-ı hilye-i mahdûm-ı güzîn
Tab‘ıma oldı nümû-dâr-ı karîn
Kalem-i hilye-tırâz-ı Cevrî
Hep çeküp rişteye dürr-i gavrı
Çâr-yârın sıfat-ı ulyâsın
Hilye-i kevkebe-i vâlâsın
Eyleyüp zîver-i levh-i tebyîn
Olmuş ol da o çemende gül-çîn
Beni müstagrak idüp bahr-i melâl
Düşdi âhir dilime böyle hayâl
Eyleyüp medh-i Hüseyn ü Hasan’ı
Germ ide tâ sühanım encümeni
Pes ez-în hilye-i hânân-ı güzîn
Tab‘ıma oldı hemîn böyle karîn
Ben de tekrâr idüp arz-ı şükûh
Eyledim bast-ı hayâl-i enbûh
Hilye-i fâhir-i ehl-i aşere
Çekdi endîşemi dâr-ı haşere
Eyleyüp hilyelerin bi’l-icmâl
Fikretim oldı pesendîde hayâl
Felek-i dîne süreyyâ encüm
Radiyallâhu Te‘âlâ anhüm
Hilye-i Hazret-i Hasan Radiyallahu anh
Râvi-i hilye-i evlâd-ı resûl
Böyle olmuş sühan-ârâ-yı kabûl
Âl ü evlâda olan hilye-tırâz
Böyle itmiş sıfat-ı hilyeye sâz
Çemen-ârâ-yı gülistân-ı yakîn
Nahl-ı sa‘d-ahter-i ya‘sûbü’d-dîn
Nakl iden ol gül-i nâzük-bedeni
Hilye-i pâk-i Cenâb-ı Hasan’ı
Böyle olmuş alem-efrâz-ı yakîn
Ol gül-i tâze-res-i gülşen-i dîn
Tâ gül-i farkdan ol reşk-i melek
Hazrete benzer idi nâfeye dek
Nakl iderler ki o kadd-i mevzûn
Nûrdan şem‘ idi sîmîn-sütûn (Erdoğan 2013: 755).
Kaynakça
Arslan, Mustafa (2007). "Güftî'nin Hilye-i Haseneyn ve Aşere-i Mübeşşere'si". Hacettepe Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Dergisi 8: 79-106.
Erdoğan, Mehtap (2013). Türk Edebiyatında Manzum Hilyeler. İstanbul: Kitabevi Yay.
Kocatürk, Vasfi Mahir (1964). Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Edebiyat Yay.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (GÜFTÎ) | Güftî, Ali | Araş. Gör. Yunus Emre Varol |
Görüntüle | ||
2 | TEŞRÎFÂTÜ'Ş-ŞU'ARÂ (GÜFTÎ) | Güftî, Ali | Araş. Gör. Yunus Emre Varol |
Görüntüle | ||
3 | ZAFER-NÂME (GÜFTÎ) | Güftî, Ali | Araş. Gör. Yunus Emre Varol |
Görüntüle | ||
4 | GAM-NÂME (GÜFTÎ) | Güftî, Ali | Araş. Gör. Yunus Emre Varol |
Görüntüle | ||
5 | ŞÂH U DERVÎŞ (GÜFTÎ) | Güftî, Ali | Araş. Gör. Yunus Emre Varol |
Görüntüle | ||
6 | ZELLE-NÂME (GÜFTÎ) | Güftî, Ali | Araş. Gör. Yunus Emre Varol |
Görüntüle | ||
7 | HASB-I HÂL (GÜFTÎ) | Güftî, Ali | Araş. Gör. Yunus Emre Varol |
Görüntüle | ||
8 | LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) | Mahmud Cemaleddin el-Hulvî | Diğer Özlem Şamlı |
Görüntüle | ||
9 | AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) | Za'îfî, Muhammed | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
10 | KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) | Feyzî-i Kefevî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
11 | ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) | Iyânî, Cafer Iyânî Bey | Prof. Dr. Osman Ünlü |
Görüntüle | ||
12 | RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) | Kefevî, Hüseyin | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
13 | ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafa b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
14 | HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) | Mustafâ b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
15 | HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafâ bin Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
16 | TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) | Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
17 | KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) | Şikârî | Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür |
Görüntüle |