HİLYE-İ HASENEYN VE 'AŞERE-İ MÜBEŞŞERE (GÜFTÎ)
manzum hilye
Güftî, Ali (d. ?/? - ö. 1088/1677)

ISBN: 978-9944-237-87-1



Güftî’nin manzum aşere-i mübeşşere hilyesi. Müellif tarafından esere verilmiş bir ad yoktur. Arslan, şairin kendi ifadelerini göz önünde bulundurarak genel adı Hilye-i Güftî olan eserin adının Hilye-i Haseneyn ve Aşere-i Mübeşşere olması gerektiğini ve eserin tahminen 1061/1650 tarihinden önceki bir tarihte yazıldığı söyler (2007: 86).  Eser, aruzun “fe‘ilâtün fe‘ilâtün fe‘ilün” kalıbıyla yazılmış 333 beyitlik bir mesnevi olup Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin ile aşere-i mübeşşerenin hilyelerinin anlatıldığı iki ana bölümden oluşur. Eldeki nüshalara göre eksik bir sebeb-i te’lifle başlayıp hatime ile son bulur. Güftî, manzumesini yazış sebebini anlatırken Hâkânî’nin Hz. Peygamber hilyesini, Cevrî’nin ise dört halife hilyesini kaleme aldığını, bunun üzerine kendisinin de Hz. Hasan, Hz. Hüseyin, dört halife ve aşere-i mübeşşerre hilyelerini yazmaya karar verdiğini söyler. Eserde aşere-i mübeşşereden olan dört halifenin fizikî tasviri yapılmıştır. Ancak geriye kalanların yani Talha b. Ubeydullah, Zübeyr İbni Avvâm, ‘Abdu’r-rahmân, Sa‘d-ı Vakkâs, Sa‘d-ı Dîger ve Ubeydü’l-Cerrâh’ın sadece doğumları, hayatları, başlarından geçen bazı önemli olaylar ve vefatları gibi onların hayatlarının belli başlı bazı dönemleri hakkında bilgi verilmiştir. Aşere-i mübeşşerenin fizikî özellikleri anlatılmadığı için eserin bu bölümü aslında hilye özelliği göstermez (Erdoğan 2013: 752-753). Ancak Güftî’nin hilyesi Hz. Hasan ile Hz. Hüseyin’in hilyesini veren ilk manzume olması ve dört halife hilyesini de vermesi bakımından önemlidir (Erdoğan 2013: 25).

Kocatürk, Güftî’nin hilyesi için “Gerçekten kendi nazmı Hâkânî'nin diline nisbetle on yedinci yüzyıl mahsülü olarak taze ve Cevrî’nin sade dilinden biraz daha sanatlı olduğu gibi hilyesi de onunkinden ve Hâkânî’ninkinden geniştir" (1964: 454) diyerek dil ve konu bakımından bir karşılaştırma yapar. Hâkânî Hz. Peygamber hilyesini Cevrî de sadece dört halifenin hilyesini yazmıştır. Güftî’nin eserinde ise on iki kişiden bahsedilmiştir. Bu sebeple konu bakımından diğer iki hilyeden geniştir. Ancak Güftî, ele aldığı kişilerin hilyesini yeterli bir biçimde verememiştir. Güftî’nin hilyesinin genel olarak hilyeye benzer en önemli bölümünü dört halifenin fiziksel özelliklerinin anlatıldığı bölüm oluşturur. Eserde dört halife dışında kalan ve aşere-i mübeşşereden olan şahısların hilyeleri yerine menkıbeleri verilmiştir. Ayrıca eserde Hz. Hasan ile Hz. Hüseyin’in fiziksel özellikleri tasvir edilmemiş, divan şiirinin klasik benzetmeleri çerçevesinde onların ele alınan uzuvlarının övgüsü yapılmıştır. Hz. Hasan ile Hz. Hüseyin’in anlatıldığı bu bölüm hilye benzeri manzume olarak değerlendirilebileceği gibi dört halife dışında kalan aşere-i mübeşşerenin anlatıldığı bölümün de hilye olmaktan uzak olduğu söylenebilir (Erdoğan 2013: 754). Kocatürk, "eser -Cevrî’nin küçücük eserinden üstün sayılabilirse de- Hâkânî’nin hilyesindeki samimi ruh ve eda ile boy ölçüşecek durumda değildir. Nitekim devrinde de daha sonra da geniş bir tesir yapmamış, Hâkânî’nin hilyesi ve Süleymân Çelebi’nin Mevlid’i gibi mühim bir rağbet görmemiştir" (1964: 454) demektedir. Cevrî’nin hilyesiyle yapılan bu karşılaştırmada ise içerik değil, hacim esas alınmıştır. Oysaki edebî bir eseri değerli kılan öncelikli esas, hacim değil eserin dili, üslubu ve ele alınan konunun işleyiş biçimidir. Hemen hemen her hilye sahibi Hâkânî’den olduğu kadar Cevrî’den de övgüyle bahseder. Güftî’nin eserinin Cevrî’ninkinden daha üstün olduğu söylenemez (Erdoğan 2013: 754).

Eser üzerine Mustafa Arslan bir makale hazırlamış (2007), Mehtap Erdoğan ise Türk Edebiyatında Manzum Hilyeler adlı çalışmasında Güftî’nin hilyesine yer vermiştir (2013).

Şairin biyografisi için bk. “Güftî, Ali”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/gufti-ali

Eserden Örnekler


Hilye-i Şerîf-i Aşere-i Mübeşşere Ez-Güfte-i Güftî-i Edirnevî


Eyleyüp bahtı ile ceng ü cidâl

Ya‘ni Güftî-i perîşân-ahvâl


Âteş itmişdi dil-i hayrânı

Dâg-ı reşk-i kalem-i Hâkânî


Ki niçün eylemeyüp hilyeye sâz

Olmayım ben dahi taklîd-tırâz


Kilk-i Hâkâni-i sencîde-dürûd

Eylemiş gerçi o bâbı mesdûd


Sıfat-ı hilye-i mahdûm-ı güzîn

Tab‘ıma oldı nümû-dâr-ı karîn


Kalem-i hilye-tırâz-ı Cevrî

Hep çeküp rişteye dürr-i gavrı


Çâr-yârın sıfat-ı ulyâsın

Hilye-i kevkebe-i vâlâsın


Eyleyüp zîver-i levh-i tebyîn

Olmuş ol da o çemende gül-çîn


Beni müstagrak idüp bahr-i melâl

Düşdi âhir dilime böyle hayâl


Eyleyüp medh-i Hüseyn ü Hasan’ı

Germ ide tâ sühanım encümeni


Pes ez-în hilye-i hânân-ı güzîn

Tab‘ıma oldı hemîn böyle karîn


Ben de tekrâr idüp arz-ı şükûh

Eyledim bast-ı hayâl-i enbûh


Hilye-i fâhir-i ehl-i aşere

Çekdi endîşemi dâr-ı haşere


Eyleyüp hilyelerin bi’l-icmâl

Fikretim oldı pesendîde hayâl


Felek-i dîne süreyyâ encüm

Radiyallâhu Te‘âlâ anhüm 


Hilye-i Hazret-i Hasan Radiyallahu anh


Râvi-i hilye-i evlâd-ı resûl

Böyle olmuş sühan-ârâ-yı kabûl


Âl ü evlâda olan hilye-tırâz

Böyle itmiş sıfat-ı hilyeye sâz


Çemen-ârâ-yı gülistân-ı yakîn

Nahl-ı sa‘d-ahter-i ya‘sûbü’d-dîn


Nakl iden ol gül-i nâzük-bedeni

Hilye-i pâk-i Cenâb-ı Hasan’ı


Böyle olmuş alem-efrâz-ı yakîn

Ol gül-i tâze-res-i gülşen-i dîn


Tâ gül-i farkdan ol reşk-i melek

Hazrete benzer idi nâfeye dek


Nakl iderler ki o kadd-i mevzûn

Nûrdan şem‘ idi sîmîn-sütûn (Erdoğan 2013: 755).

Kaynakça


Arslan, Mustafa (2007).  "Güftî'nin Hilye-i Haseneyn ve Aşere-i Mübeşşere'si". Hacettepe Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Dergisi 8: 79-106.

Erdoğan, Mehtap (2013). Türk Edebiyatında Manzum Hilyeler. İstanbul: Kitabevi Yay.

Kocatürk, Vasfi Mahir (1964). Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Edebiyat Yay.

Atıf Bilgileri


Erdoğan Taş, Mehtap. "HİLYE-İ HASENEYN VE 'AŞERE-İ MÜBEŞŞERE (GÜFTÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/hilye-tees-1. [Erişim Tarihi: 02 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (GÜFTÎ) Güftî, Ali Araş. Gör. Yunus Emre Varol
Görüntüle
2 TEŞRÎFÂTÜ'Ş-ŞU'ARÂ (GÜFTÎ) Güftî, Ali Araş. Gör. Yunus Emre Varol
Görüntüle
3 ZAFER-NÂME (GÜFTÎ) Güftî, Ali Araş. Gör. Yunus Emre Varol
Görüntüle
4 GAM-NÂME (GÜFTÎ) Güftî, Ali Araş. Gör. Yunus Emre Varol
Görüntüle
5 ŞÂH U DERVÎŞ (GÜFTÎ) Güftî, Ali Araş. Gör. Yunus Emre Varol
Görüntüle
6 ZELLE-NÂME (GÜFTÎ) Güftî, Ali Araş. Gör. Yunus Emre Varol
Görüntüle
7 HASB-I HÂL (GÜFTÎ) Güftî, Ali Araş. Gör. Yunus Emre Varol
Görüntüle
8 LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) Mahmud Cemaleddin el-Hulvî Diğer Özlem Şamlı
Görüntüle
9 AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) Za'îfî, Muhammed Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
10 KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) Feyzî-i Kefevî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
11 ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) Iyânî, Cafer Iyânî Bey Prof. Dr. Osman Ünlü
Görüntüle
12 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
13 ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafa b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
14 HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) Mustafâ b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
15 HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafâ bin Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
16 TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
17 KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) Şikârî Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür
Görüntüle