HİLYE-İ HÂCE BAHÂEDDİN ŞÂH-I NAKŞİBEND
manzum hilye
Rızâ, Neccâr-zâde Şeyh Rızâ (d.1090/1679-80-ö.1159/1746)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Necccâr-zâde Şeyh Rızâ (d.1090/1679-80-ö.1159/1746) tarafından yazılan ve hilye olarak tanımlanan ancak hilye özelliği göstermeyen manzume. Eser, aruzun “fâ‘ilâtün fâ‘ilâtün fâ‘ilâtün fâ‘ilün” kalıbıyla yazılmış 75 beyitlik bir mesnevidir. Manzumenin 30 beyti Arapça ve Farsça, 45 beyti Türkçedir. Arapça ve Farsça bu beyitler Türkçe beyitlerin arasına dağınık olarak yerleştirilmiştir. Neccâr-zâde Rızâ’nın manzumesinin konusu, İslam dünyasının Kâdiriyye’den sonra en yaygın ikinci tarikatı olan Nakşibeniyye tarikatının kurucusu olarak kabul edilen Bahâeddîn Nakşibend’in övgüsüdür (Erdoğan 2013: 840).

Neccâr-zâde Rızâ, her ne kadar mesnevisini "hilye" olarak tanımlasa da içerik açısından bakıldığında aslında bu manzume hilye özelliği göstermez. Bahâeddîn Nakşibend’in herhangi bir uzvunun tasvir edildiği tek bir beyit bile bulunmaz. Bazı hilyelerde hilyesi verilen kişinin net bir fizikî portresi çizilemese bile bazı uzuvlarının divan şiirinin klasik benzetmeleri çerçevesinde övgüsünün yapıldığı görülür. Ancak Neccâr-zâde Rızâ’nın manzumesi bu özelliği bile taşımaz. Şair muhtemelen elde bilgi bulunmaması sebebiyle Bahâeddîn Nakşibend’in tasvirini yapamamıştır.

Üzerindeki su lekeleri dolayısıyla bazı yerleri tamamen okunamaz durumda olan bir nüshası vardır. Manzume üzerine Fatma Hilal Üzer (2002), Mehmet Özdemir (2012) ve Mehtap Erdoğan (2013) çalışmıştır.

Şairin biyografisi için bk. “Rızâ, Neccâr-zâde Şeh Rızâ”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/riza-necccarzade-seyh-riza

Eserden Örnekler


Kultü fi’l-hilyet bi-tahrîri’l-kalem zikra’l-Celîl

Kâne bi’r-rûhâniyât nûran hüve’l-vasfü’l-Cemîl


Der-ser-i ni‘met-i Yezdân hem-çü bismillâh nîst

Ez-berây-ı kurb-ı Rahmân hem-çü bismillâh nîst


Hilye-i Hâce Bahâüddîn Şâh-ı Nakşibend

Şeb-i ahfâya virür fer vasf-ı mâh-ı Nakşibend


Ez-berây-ı zikr-i ahfâ sîne-dâred kûs-ı aşk

Saltanat-kerd rûh-ı sultânî ki Keykâvûs-ı aşk


Ez-berây-ı tevhîd-i Hak kul hüva’llâhû ehad

Der-felek-i dil nümûde nûr-ı Allâhü’s-samed


Kultü lem yelid ve lem yûled li-ecli’l-i‘tikâd

Lâ şerîke leh ve lem yekün lehû küfven ehad


Âyine-i sırdadır manzara-i dîdâr-ı şeyh

Tûti-i rûha gıdâ nutk-ı şeker-güftâr-ı şeyh (Erdoğan 2013: 842).

Kaynakça


Erdoğan, Mehtap (2013). Türk Edebiyatında Manzum Hilyeler. İstanbul: Kitabevi Yay.

Özdemir, Mehmet (2012). “Türk Edebiyatında Manzum Hilye Türü ve Neccarzâde Rızâ’nın Hilye-i Hâce Bahâüddîn Şâh-ı Nakşibend’i”. Türkish Studies, (7/3): 1973-1992.

Üzer, Fatma Hilal (2002). Türk-İslam Edebiyatında Evliya Hilyeleri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Erdoğan Taş, Mehtap. "HİLYE-İ HÂCE BAHÂEDDİN ŞÂH-I NAKŞİBEND". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/hilye-i-hace-bahaeddin-sah-i-naksibend. [Erişim Tarihi: 13 Aralık 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (RIZÂ) Rızâ, Neccâr-zâde Şeyh Rızâ Doç. Dr. Lokman Taşkesenlioğlu
Görüntüle
2 TERCEME-İ MUHTASARU'L-VELÂYET Rızâ, Neccâr-zâde Şeyh Rızâ Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
3 HAC-NÂME (NECCÂR-ZÂDE RIZÂ) Rızâ, Neccâr-zâde Şeyh Rızâ Efendi Doç. Dr. Ahmet Karataş
Görüntüle
4 ER-RİSÂLE FÎ BEYÂNİ’L-İ’TİKÂD VE’L-AMEL VE’L-AHLÂK Rızâ, Neccâr-zâde Şeyh Rızâ Efendi Prof. Dr. Halil İbrahim ŞİMŞEK
Görüntüle
5 ŞEMÂ'İL-İ ŞERÎF TERCÜMESİ Ayn-ı Ekber, Şeyh Mehmed Doç. Dr. Erdem Can Öztürk
Görüntüle
6 MAKTEL-İ HÜSEYN / KİTÂB-I KERBELÂ (BEKÂYÎ) Bekâyî, Darendeli Bekâyî Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
7 KISSA-İ ERVE Bilâl Efendi, Oflu Dr. Öğr. Üyesi Tuba Onat Çakıroğlu
Görüntüle
8 DÎVÂN (CEMÂLÎ-İ UŞŞÂKÎ) CEMÂLÎ, Şeyh Seyyid Mehmed Cemâleddin Efendi Dr. Öğr. Üyesi Fazile Eren Kaya
Görüntüle
9 DÎVÂN (HÂMİD) Hâmid, Enderûnlu Mehmed Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle
10 DÎVÂN (HİLMÎ) Hilmî, Yusûf-zâde Abdullâh Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
11 EL-KASRU'L-METÎN Fİ TERCEMETİ BUSTÂNİ'L-ÂRİFÎN İshâk, Ebûishâk-zâde İshâk Efendi Dr. Necmettin Azak
Görüntüle
12 DÎVÂN (İZZÎ) İZZÎ, Eşref-zâde İzzeddîn Ahmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
13 DÎVÂN (MÜSELLEM) Müsellem, Ebulvefâ Şeyh Ahmed Müsellem Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
14 İNSÂN-NÂME Nazîr/Nazîrâ, İbrahim Nazîr Çelebi Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle