HİLYE (ÂRİF)
manzum hilye
Ârif, Süleyman (d. ?/? - ö. 1183/1769)

ISBN: 978-9944-237-87-1


18. yüzyılın ilk müstakil Hz. Muhammed hilyesi. Eser 463 beyitlik bir mesnevidir. 1171/1758 yılında aruzun “fe‘ilâtün fe‘ilâtün fe‘ilün” kalıbıyla yazılmıştır. Müellifi tarafından esere verilmiş bir ad yoktur. Yalnız, müellif altı yerde Hz. Muhammed hilyesi için Hilye-i Pâk ifadesini kullanır. Kütüphanelerde ise Hilyetü’n-Nebî, Hilye-i Nebeviyye, Hilye-i Pâk, Hilye-i Şerîfe, Hilye-i Nebî ve Nazîre-i Hilye-i Hâkânî gibi değişik adlarla kayıtlıdır. Eser, besmele, hamdele, salat ve selam ile başlayıp tevhid, münacat ve na’tla devam eder. 15 başlık altında Hz. Peygamber tasvir edilir. Allah’tan yardım ve Hz.Peygamber’den şefaat dilenilen bölümlerle eser son bulur.

Hâkânî’nin Hilye-i Saadet adlı meşhur hilyesini beğenip ona benzer bir eser vücuda getirme arzusu, hilye sahasında nazire geleneğini başlatmıştır (Erdoğan 2013: 49). Hz. Muhammed hilyesi dışında başka türde hilye yazanlar bile Hâkânî’nin adını anmadan geçememişlerdir. Ârif Süleymân ise eserinde hilye yazma konusunda Hâkânî’nin taklit edilemez biri olduğunu, ancak Hz. Peygamber’in bir mucizesiyle sözlerinin kuvvet bulacağını ve onu vasfedebileceğini söyler. Her ne kadar Ârif Süleymân’ın hilyesi edebî kıymet açısından Hâkânî’nin hilyesine yetişemese de Sadettin Nüzhet Ergun, Hâkânî’nin meşhur eserine yapılan nazireler arasında bu şiirin muvaffakiyetli bir mesnevi olduğunu ifade eder (yty.: 78).

Ârif Süleymân’ın hilyesinin altı nüshası vardır (bk. Erdoğan 2013: 740). Eser üzerine 2001 yılında Emine Sarıcı yüksek lisans tezi, 2004 yılında Lütfi Alıcı makale hazırlamıştır. Mehtap Erdoğan ise 2013’te basılan Türk Edebiyatında Manzum Hilyeler adlı kitapta Ârif Süleymân’ın hilyesine yer vermiş ve eserin bilinen üç nüshası dışında üç nüsha daha tespit etmiştir.

Şairin biyografisi için bk. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/arif-suleyman

Eserden Örnekler


Kılalım besmele meddin miftâh

Feth ola kufl-i der-i fevz ü felâh


Besmele kadri ‘aceb a‘lâdır

Ya‘ni genc-i güher-i ma‘nâdır


Evvelîn satr-ı kelâm-ı Vehhâb

Ebru-yı vesme-keş-i ümm-i kitâb


Nahl-i zîbende-hırâm-ı tevhîd

Zînet-i ravza-i Furkân-ı mecîd


Besmele sûretidir bâg-ı na‘îm

İki ter-goncası Rahmân u Rahîm


Râst-bîne görünür anda ‘ayân

Her elif-kâmeti bir serv-i revân

...

Cüst-u cû eyler iken târîhin

Hilye-i pâk olıcak hatm-i tamâm


Ana neşr oldı leb-i hâtifden

Anberîn nefha-i "miskiyy-i hitâm" (Erdoğan 2013: 472).

Kaynakça


Alıcı, Lütfi (2004). “Ârif Süleymân ve Hilye-i Nebî Adlı Eseri”. Akademik Araştırmalar Dergisi, (22): 129-148.

Erdoğan, Mehtap (2013). Türk Edebiyatında Manzum Hilyeler. İstanbul: Kitabevi Yay.

Ergun, Sadettin Nüzhet (yty.). Türk Şairleri. C.I. İstanbul.

Sarıcı, Emine (2001). Ârif Süleymân Hayatı, Eserleri ve Hilye-i Nebeviyyesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Erdoğan Taş, Mehtap. "HİLYE (ÂRİF)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/hilye-arif. [Erişim Tarihi: 14 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (ÂRİF) Ârif, Süleyman Dr. Öğr. Üyesi Orhan KILIÇARSLAN
Görüntüle
2 Mİ'RÂCİYYE (ÂRİF) Ârif, Süleyman Dr. Öğr. Üyesi Orhan KILIÇARSLAN
Görüntüle
3 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
4 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
5 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
6 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
7 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
8 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
9 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
10 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
11 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
12 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle