Şiirde Mecbûr mahlasını kullanan Çankırı yaşamış medresede müderrislik, mektepde muallimlik, mevlevihâde mesnevihan, tekkede ser-halife, camide hatiplik yapmış olan Ahmet Mecbûr Efendi’nin siyasetnâme türündeki mensur eseri.

Eser; mukaddime, on makale (bölüm) hâtime ve zeyilden oluşmaktadır. Mukaddimede, eserin yazılma gerekçeleri ile ve müellif yaşadığı döneme dair bilgiler vermektedir. Birinci makalede, halifeye şeriatta uygun görülen lakap ve unvanlar açıklanmıştır. İkinci makalede, İslam ümmeti için imamın/halifenin varlığının zorunlu olduğu anlatılmaktadır. Üçüncü makale, meşveret hakkındadır. Dördüncü makalede, halifeye itaat etmenin zorunluluğu anlatılmaktadır. Beşinci makale, âdil halifenin değeri hakkındadır. Altıncı makalede, halifenin yönettiği teb’a üzerindeki hakları, yedinci makalede, teba’nın halife üzerindeki hakları anlatılmaktadır. Sekizinci makalede Osmanlı hilafetinin istikrarı ve kıyamete kadar sürmesi hakkındadır. Dokuzuncu makalede, Osmanlı sultanlarının terceme-i hal ve şemailleri, onuncu makalede, askerlik yapmanın ayrıcalıkları anlatılır. Hâtime bölümünde, padişah Mehmed Reşad ve hilafeti hakkında değerlendirmede bulunulur. Zeyl kısmında ise Abbasi halifelerinden Me’mun’un ser-askeri Tahir b. Hüseyn’in Mısır valisi olan oğlu Abdullah’a yazdığı mektup bulunmaktadır (Çonkor, 2020:11-13). 

Mecbûr Efendi’nin siyasetnâmesine göre Osmanlı hilafet sisteminin dayandığı kaynaklar; Kur’an-ı Kerim, Hz. Peygamber’in fiili, kavli ve takriri sünneti yansıra Türk devlet geleneğidir. Müellif, kaynakları devlet-ebed-müddet anlayışı ile yorumlayarak Osmanlı hilâfetinin kıyamete kadar bâkî olduğunu savunmuştur. Mecbûr Efendi istişâreye dayalı meşrûtî bir yönetim anlayışını benimseyen bir aydındır. Bu düşüncesinden dolayı eserde yer yer meşrutiyete geçit vermediği için II. Abdülhamid’i eleştirmiştir. Eserin metnini İbrahim Akyol yayımlamış (2020), Fatih Güzel (2020), Burhan Çonkor (2020) ve Hikmetullah Ertaş (2019) ise eserle ilgili tahlil çalışması yapmışlardır.

Yazarın biyografisi için bk. "Mecbûr/Vefdî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mecbur-vefdi