[HİKMETLER] (UBEYDÎ)
dinî-tasavvufî-ahlaki eser
Ubeydî, Ubeydullah Han (d. ?/? - ö. 945/1539)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Ubeydî veya Kul Ubeydî mahlaslarını kullanan Ubeydullah Han’a ait dinî-tasavvufî şiirler. Ubeydullah Han’ın Ahmed Yesevî tarzındaki bu tür şiirleri çeşitli yazmalarda dağınık hâlde yer almakta, Nuruosmaniye Kütüphanesi’nde Risâle fi’n-nesâyih ve’l-hikem adlı nüshada (nu: 5000/2) 196 adet hikmet bulunmaktadır. Aynı kütüphanede kayıtlı Câmiu’l-Meânî de (nu: 4904) Ubeydullah Han’a ait hikmetleri içerir. Bâkırgân Kitabı’nda ve Ahmed Yesevî’nin Dîvân-ı Hikmet nüshalarında da Ubeydullah’a ait hikmetlerin bulunduğu tespit edilmiştir (İsen 2014). Divân-ı Ubeydî adıyla Hindistan’ın Rampur kentindeki Raza Kütüphanesi’nde bulunan eserde de 16 hikmet yer almaktadır.

Hikmetler, aruz vezniyle ve özellikle de aruz vezninin Türkçe hece yapısına en yakın kalıbı olan fe’ilâtün fe’ilâtün fe’ilâtün fe’ilün” kalıbıyla yazılmıştır. Ubeydî’nin hikmetlerinde dünyanın faniliği ve gelip geçiciliği, nefisle mücadele, ilahî aşk, mâsivâdan el çekmek vb. dinî, tasavvufî ve ahlâkî konular işlenmiştir (Bilkan 2000: 113-114).

Ali Fuat Bilkan tarafından yapılan çalışmada hikmetler, şekil ve içerik yönünden incelenmiş, çalışmanın sonunda 3 hikmet örneğine yer verilmiştir (2000). Arapça ve Türkçe hikmetler (Risâle fi’n-nesâyih ve’l-hikem) üzerine Önal Kaya’nın bir makalesi bulunmaktadır (2001).

Şairin biyografisi için bk. “Ubeydî, Ubeydullah Han”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/ madde-detay/ubeydi-ubeydullah-han     

Eserden Örnekler


Divân-ı Ubeydî'den 

Düşmen içre nefsdin bolmas yaman düşmen sanga

Düşmenüngdür dostluk körsetmegil zinhâr anga


Sin anı öltürmeseng andın belâlar yüzlenür

Kim anıng başındadur ‘âlem-ârâ bolgan belâ


Nefs iter sana ne Hakdın âdemi şeytâni dik

Bolma kim zinhâr bîgânelerga âşinâ


Nefsdin sin kiçmeseng nefsing hevâdın kiçmese

Nefs dik yoldın sini azgurmayın koymas hevâ


Mâsivallah lezzetidür ârzûsı nefsning

Andın özge ârzûsı yoktur anıng mutlakâ (Bilkan 2000: 115)


Risale fi'n-nasayihi ve'l-hikem'den

Allah yadın kılur tüzlük bilen

Bismi’llah zikr iteling kiling dustlar

Tevvabun hakim aytur tevbe kılıng

Sevab fikrin munda iting dustlar (Kaya 2001: 39)

Kaynakça


Bilkan, Ali Fuat (2000). “Ubeydullah Han’ın Hikmetleri”. Bilig, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi (15): 111-115.

İsen, Mustafa (2014). “Ubeydî, Ubeydullah Han”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/ madde-detay/ubeydi-ubeydullah-han [Erişim tarihi: 7.12.2021]

Kaya, Önal (2001). “Doğu Türk Yazı Dili Araştırmaları III, ‘Ubeydu’llah Han: Arapça ve Türkçe Hikmetler”. Türkoloji Dergisi XIV (1): 27-60.

Atıf Bilgileri


Kesin, Tuğçe Nur. "[HİKMETLER] (UBEYDÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/hikmetler-ubeydi. [Erişim Tarihi: 04 Aralık 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 AKVÂL-İ MANZÛME-İ UBEYDÎ/DÎVÂN-I UBEYDÎ (UBEYDÎ) Ubeydî, Ubeydullah Han Doç. Dr. Filiz Meltem ERDEM UÇAR
Görüntüle
2 ÇAĞATAYCA DÎVAN (UBEYDÎ) Ubeydî, Ubeydullah Han Dr. NURAY TAMİR
Görüntüle
3 ŞEVK-NÂME (UBEYDÎ) Ubeydî, Ubeydullah Han Araş. Gör. Tuğçe Nur Kesin
Görüntüle
4 MAKÂLÂT (UBEYDÎ) Ubeydî, Ubeydullah Han Doç. Dr. Filiz Meltem ERDEM UÇAR
Görüntüle
5 SABIR-NÂME (UBEYDÎ) Ubeydî, Ubeydullah Han Araş. Gör. Tuğçe Nur Kesin
Görüntüle
6 GAYRET-NÂME (UBEYDÎ) Ubeydî, Ubeydullah Han Prof. Dr. Talip Yıldırım
Görüntüle
7 FARSÇA DÎVÂN (UBEYDÎ) Ubeydî, Ubeydullah Han Doç. Dr. Filiz Meltem ERDEM UÇAR
Görüntüle
8 METÂLİ'Ü'L-ENFÂSÜ HÂİRİHİ (UBEYDÎ) Ubeydî, Ubeydullah Han Doç. Dr. Filiz Meltem ERDEM UÇAR
Görüntüle
9 MANZÛME FÎ HAKKI MESÂİLİ'L-VUZÛ' VE'S-SALÂT (UBEYDÎ) Ubeydî, Ubeydullah Han Araş. Gör. Tuğçe Nur Kesin
Görüntüle
10 TÂRÎH-İ REŞÎDÜDDÎN / TÂRÎH-İ REŞÎDÎ Mîrzâ Haydar Duglat Mîrzâ Muhammed Haydar Köregan b. Muhammed Hüseyin b. Muhammed Haydar b. Emir-i Kebîr Saîd Ali b. Emir Ahmed b. Hudaydad b. Emir Bulacı Doç. Dr. rabia şenay şişman
Görüntüle
11 CİHÂN-NÂME MÎRZÂ MUHAMMED HAYDAR KÖREGAN, Haydar Mîrzâ Duglat, Mirza Muhammed Haydar Duğlat Dr. NURAY TAMİR
Görüntüle
12 BAHRÜ’L-HÜDÂ (ŞÎBÂNÎ) ŞÎBÂNÎ Doç. Dr. rabia şenay şişman
Görüntüle
13 ARÛZ RİSÂLESİ (BABUR) Babur , Gâzî Zahîreddîn Muhammed Dr. Duygu Koca
Görüntüle
14 BÂBUR-NÂME/VEKÂYÎ (BABUR) Babur, Gazi Zahîrüddin Muhammed Dr. NURAY TAMİR
Görüntüle
15 DÎVÂN (BABUR) Babur , Gazi Zahîrüddîn Muhammed Dr. NURAY TAMİR
Görüntüle
16 DÎVÂN/DÎVÂN-I TÜRKÎ-Yİ BAYRAM HAN/ HAN-I HANÂN (BAYRAM HAN) Bayram Han Dr. ilhame gültekin
Görüntüle
17 GÜL Ü BÜLBÜL (BORA GAZİ GİRAY HAN) Bora Gazi Giray Han Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
18 FARSÇA DÎVÂN (EMÂNÎ) Emânî, Muhammed Beg Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz
Görüntüle
19 MAHMÛD VE AYAZ (ENÎSÎ) Enîsî, Yol Kulu Beg Şamlu Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle