17. yüzyıl Mevlevî şeyhlerinden İsmâîl Rüsûhî Efendi tarafından İbnü’n-Nahvî’nin Kasîde-i Münferice’sine yazılmış Türkçe şerh.

İbnu’n-Nahvî adıyla meşhur olan Ebu’l-Fazl Yusuf bin Muhammed’in (ö. 1119) Kasîde-i Münferice’sine yapılan ilk Türkçe şerh olma özelliği taşıyan bu eser, 1040/1631 yılında kaleme alınmıştır. Kırk beyit olan Münferice Kasîdesi’ndeki kelimelerin anlamlarına ve gramer özelliklerine değinildikten sonra her beytin anlamına ve yorumuna geçilir. Eserin şerhinde Mesnevî ve İbnu’l-Fârız Dîvânı’ndan örneklere de yer verilir (Tanyıldız 2010:27).

İbnü’n-Nahvî’nin kasîdesi zor durumlara karşı tevekkül ve sabrı tavsiye eden didaktik bir metindir. Allah’a teslimiyeti dile getiren bu kasîde büyük bir üne kavuşmuş, Arap toplumunda Mütenebbî Dîvânı ile birlikte en çok okunan eserler arasına girmiştir. Sıkıntılı ve kederli insanların virdi hâline gelen kasîdenin ism-i a‘zamı içerdiğinde, bu sebeple kasîdeyi dua olarak kişinin duasının mutlaka kabul olacağına inanılır. Kasîde-i Münferice, Osmanlı coğrafyasında da meşhur olmuş, birçok tercüme ve şerhi yapılmıştır. İsmâîl Rüsûhî Efendi’nin şerhi ilk Türkçe örnek olması yönüyle değerlidir.

Kasîdenin metni, şerhleriyle birlikte İstanbul, Bombay, Bulak ve İskenderiye gibi belli başlı kültür merkezlerinde birçok defa basılmıştır. Kasîde üzerinde şerh, tercüme, tahmîs, tesbi‘, taştîr, taklîd, muâraza ve tazmîn türü çalışmalar da yapılmıştır (Ceyhan 2005: 255). İsmâîl Rusûhî Efendi’nin şerhi olan Hikemü’l-Münderice üzerine de bir yüksek lisans tezi yapılmıştır (Alzyout 2013).

Şairin biyografisi için bkz. “Rüsûhî, Şeyh İsmail Rüsûhî Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rusuhi-seyh-ismail-efendi