Yûsuf-ı Meddâh tarafından yazıldığı veya anlatıldığı düşünülen manzum hikâye. Manzume halk tipi bir anlatı olup Kız Destânı ve Kız Mevlidi olarak da anılmaktadır. Çeşitli nüshalarda başlık olarak “Hikâyet-i Kız Ma'a Cühûd” başlığı da kullanılmıştır. Klâsik bir mevlid olmamakla birlikte eser için kullanılan “Kız Mevlidi” tabiri, muhtemelen mesnevinin topluluk önünde bir ritüel bağlamında anlatıldığı ve/veya okunduğu, özellikle kadınların toplantı günlerindeki aktiviteler arasında yer almasıyla ilgili olmalıdır. Metin nüshalara göre değişiklik arz etmekle beraber 300 beyit civarındadır. Mesnevi nazım şekliyle ve aruz vezninin “fâ'ilâtün fâ'ilâtün fâ'ilün” kalıbıyla yazılmıştır. Ancak birçok mısrada açık ve kapalı hecelerle hece sayılarındaki düzensizlik nedeniyle veznin 11’li hece veznine daha uygun olduğunu söylemek mümkündür. Mesnevinin, kütüphanelerde el yazma ve matbu olarak yüzden fazla nüshası mevcuttur. Klâsik Türk edebiyatının oluşum döneminde kaleme alınan Kız Mevlidi, dil açısından da önemlidir.

Tevhid ve na't ile başlayan mesnevide, Hz. Peygamber’in mucizesi üzerine temellendirilmiş bir hikâye konu edilmiştir. Bu yönüyle bakıldığında eserin bir “Mucize-i Nebî” olduğu da söylenebilir. Hatta bazı nüshalarda eserin başlığında “Mu'cizât” (Mecmû'a, vr. 56) ibaresi geçmektedir. Eser bir ailenin dramını konu edinen ender rastlanan hikâyelerden biridir. Eserde anne-kız ve baba-kız iletişine dair önemli hususların varlığı söz konusudur.

Mesnevinin özeti şu şekildedir: Anne, baba ve kızdan oluşan Müslüman bir çekirdek aile vardır. Fakir olan bu ailenin zengin bir Yahudi komşusu bulunmaktadır. Yahudi, zenginlik vaadiyle komşularının İslam dinini terk etmesini istemekte ve kızlarıyla evlenmeyi arzu etmektedir. Açlıktan ölme noktasına gelen ailenin ebeveynleri, her ne kadar dinlerinden vaz geçmek istemeyip teklifi reddetmek isteler de durumu kendi aralarında değerlendirirler. Bu konuşmayı duyan kız İslamiyet’ten vazgeçmek şöyle dursun, Yahudi ile evlenmeyi bile bir dirayetsizlik olarak niteyen kız, bunun yerine babasından kendisini pazarda yabancı bir kız çocuğu ve köle olarak tanıtıp satmasını ister. Böylece kendisinin köle olsa bile hiç olmazsa Müslüman olarak hayatını sürdüreceğini aktarır. Ailesine de dinlerinden dönmemeleri gerektiğini tembihler. Kızın düşüncesi ve yaptığı plan tamamıyla işler. Baba kızını pazarda satar. Onu genç bir kör tüccar satın alır ve evine getirir. Bir komşusu genç tüccarı evine davet eder. Uzun süren sohbet sonrasında ikisi de uyuyakalır. Geceyi komşusunun evinde geçiren genç tüccar ilginç bir rüya görür. Rüyada Hz. Peygamber, kendisinden kızı özgür bırakmasını istemiş ve ona cenneti müjdelemiştir. Genç, kızı özgür bırakacağını ancak Hz. Peygamber’den bir işaret ve delil göstermesini, böylece herkese bunun sebebini açıklayabileceğini iletir. Hz. Peygamber, gencin görmeyen gözlerinin göreceğini söyler. Genç de kendisine şefaatçi olması talebini yineleyerek kızı azat ettiğini ifade eder. Sabah uyanan tüccar genç körlükten kurtulmuştur. Olanları satın aldığı kızdan da öğrenen genç tüccar, Hz. Peygamber’i rüyada görme şefaatine nail olmasına sebep olan kızı belirli bir miktar altınla birlikte ailesinin yanına gitmesi için özgür bırakır. Ailesine dönen kız, olanları bir bir anlatır. Üçü de mutlu olup yaşamlarına devam ederler. Ailenin sonraki yaşamlarına dair bilgi verilmeyen hikâye, ekonomik sebepler yüzünden dininden vazgeçilmemesi nasihatleri ve Müslümanların Hz. Peygamber’e bağlılık göstermesi dilek ve önerileriyle son bulur.

İlk olarak Amil Çelebioğlu tarafından tanıtılan (1977, 1999, 2018) eser, Halil Ersoylu (1996) tarafından iki matbu nüshadan hareketle hazırlanan metin üzerine dil incelemesi de yapılarak yayımlanmıştır (1996).

Şairin biyografisi için bk. "Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yusufi-meddah-yusufi