HİKÂYE-İ RIDVÂN ŞÂH (MEDHÎ, DERVÎŞ HASAN, MEDDÂH MEDHÎ)
mesnevî
Medhî, Dervîş Hasan, Meddâh Medhî (d. ?/?-ö. ?/?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Derviş Hasan Medhî’nin, Rıdvân Şâh ile peri kızı Hûrîzâd arasındaki aşkı ve iki sevgilinin birbirine kavuşmak için verdikleri mücadeleyi anlatan mesnevisidir. İki kahramanlı bir aşk hikâyesi olan eser, halk hikâyesi olmamakla birlikte bazı özellikleriyle halk hikâyelerinden izler de taşır ve mesnevi karakteri gösterir (İnce 1998: 276).  Klasik mesnevilerde bulunan tevhit, münâcât, na‘t, sebeb-i telif gibi bölümlerin bulunmadığı eser; genellikle manzum olmakla birlikte halk hikâyelerinde yer alan mensur bölümler de içerir. Eserin başlarında mensur bölümler daha çokken, hikâye ilerledikçe bu bölümler azalır. Manzum bölümleri mesnevi nazım şekli ile yazılan eserin ana kalıbı “fâ‘ilâtün fâ‘ilâtün fâ‘ilün”dür. Manzum bölümler 2609 beyittir Eserde kahramanların ağzından söylenmiş dört de gazel yer alır. Medhî eserinin başında 773/1371-72’de yazılan eseri kendisinin önce temize çektiğini, ardından da manzum hâle getirdiğini bildirir (İnce 1998: 276).

Hz. Süleyman devrinde geçen hikâyede Şems Sâlih, Rey şehrinde zengin bir tüccardır. Şems Salih’in Gülruh adlı bir kızı olur. Şâh Şehriyâr bir gün ava giderken Şems’in sarayı önünde Gülruh’u görüp âşık olur. Gülruh da ona âşık olmuştur. İki âşık evlenirler. Bu evlilikten Rıdvân Şâh doğar. Rıdvân Şâh, Erdevân adıyla da anılır. Umman denizinde cinniler adasının şahlarından Şâhîn-i Cinnî’nin kızı Hûrîzâd’ın güzelliği dillere destandır. Hûrîzâd’ın annesi Rıdvân Şâh’tan söz edince Hûrîzâd onu görür ve âşık olur. Nice badireler geçiren iki âşık mesnevinin sonunda kavuşur (İnce 1998: 277-284).

Hacı Selim Ağa Kütüphanesi 388/2 numarada yanlışlıkla Divan-ı Medhî olarak kaydedilen eser, Hikâye-i Rıdvân Şâh adlı kitabın eksik bir nüshasıdır (Seyhan 2000: I/34). Kitabın tam nüshası Muş İl Halk Kütüphanesi 379 numarada kayıtlıdır. Bu nüsha, Konya Bölge Yazmalarda 42 Kon 5425 numarada kayıtlıdır. Ayrıca Konya Bölge Yazmalarda, bu nüsha ile benzer fiziksel özelliklere sahip, 42 Hk 2006 numarada başka bir Hikâye-i Rıdvân Şâh, Mehdî adlı bir şaire ait olarak gösterilmektedir (İnce 1998: 273).

Şairin biyografisi için bk.  "Medhî, Derviş Hasan". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mehdi-dervis-hasan

Eserden Örnekler


Çünki irdi çeşmeye o nev-civân

Karşu çıkdı Mâh-perî vü Şâdmân


Kıldılar Rıdvân’a yüz bin âferîn

Didiler ey server-i rûy-ı zemîn


Merhabâ yüz şevk ile hoş geldünüz

Gönlümüz şehrin müşerref kıldunuz


Nâgehân gördi o mâh-ı enveri

Ay ile gün ruhlarına müşterî


Bir dür-i yektâ yahud hubb-i nebât

Çıkdı zulmetden yahud âb-ı hayât


Bir melâhat gonca-fem bir gül-‘izâr

Bir kıyâmet serv-kad zîbâ nigâr


Gülşen-i rûyında gördi gülleri

Deste deste her taraf sünbülleri


Bir gazel yâd itdi ol tâze nihâl

Kâküli vasfında yârin bî-misâl


Evvelâ başda belâdur kâkülün

Genc-i hüsne ejdehâdur kâkülün


Dûd-ı âhundur ki çıkdı göklere

Anun içün pür-safâdur kâkülün


Seyr ider rûyun ziyâsın dem-be-dem

Gâlibâ ebrû-kazâdur kâkülün


Sâyesi düşse gedâya şâh olur

Ey perî perr-i hümâdur kâkülün


Gerden-i Medhî’ye zincîr-i cünûn

Yâ siyeh müşgîn ridâdur kâkülün


Çünki itmâma irişdi bu gazel

İrdi yâre Erdevân-ı bî-bedel


Gördi ol [kim] gördügi turfa gazâl

Çeşme üzre oturur şûrîde-hâl


Çeşmesâr üzre oturmuş nâz ile

Bir niçe mâh-peyker ü tannâz ile


Hûrîzâd’ı gördi Rıdvân gözleri

Ay ile günden münevver yüzleri

...

Üstâd aydur uşta Hûrîzâd Rıdvân Şah-ı nâm-dârı bu kadar yâd idüp kan agladı sonra yüzini âsumâna tutup Hâlık-ı cihân ve Râzık-ı halâyık-ı kevn ü mekâna niyâza başladı. Ayıtdı kim ey Cebbâr Kahhâr eger senün takdîrinde benüm bu gâr-ı zulmetde helâk olan bî-çârelere lutfun olur ise bu ben derd-mend-i bî-çâreye lutf u mürüvvet vaktidür diyüp agladı... (İnce 1998: 288-289).

Kaynakça


Çakır, Müjgân ve Hanife Koncu (2010). XVI. Yüzyıldan Bir Aşk Hikâyesi Medhî’nin Şîr-i Dilîr bâ-Mihr-i Münîr’i. İstanbul: Kesit Yay.

Değirmenci, Tülün (2012). İktidar Oyunları ve Resimli Kitaplar II. Osman Devrinde Değişen Güç Simgeleri. İstanbul: Kitap Yayınevi.

İnce, Adnan (1998). "Medhî’nin Rıdvan Şah Hikâyesi". Bir: Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Prof. Dr. Kemal Eraslan Armağan Sayısı 9-10: 273-308.

Kaya, Hasan (2013b). Derviş Hasan Medhî Menâkıb-ı Dervîş Hâkî (İnceleme-Metin-Tıpkıbasım-Dizin). İzmir: Tibyan Yayıncılık.

Seyhan, Nezihe (2000). Medhî Divanı (İnceleme-Transkripsiyonlu Metin). I-II. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Kaya, Hasan. "HİKÂYE-İ RIDVÂN ŞÂH (MEDHÎ, DERVÎŞ HASAN, MEDDÂH MEDHÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/hikaye-i-ridvan-sah-medhi-dervis-hasan-meddah-medhi. [Erişim Tarihi: 23 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (MEDHÎ, DERVÎŞ HASAN, MEDDÂH MEDHÎ) Medhî, Dervîş Hasan, Meddâh Medhî Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
2 ŞÎR-İ DİLÎR BÂ-MİHR-İ MÜNîR (MEDHÎ, DERVÎŞ HASAN, MEDDÂH MEDHÎ) Medhî, Dervîş Hasan, Meddâh Medhî Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
3 ESRÂR-I HİKMET/HİKÂYE-İ EBÛ ALÎ SÎNÂ ve EBU'L-HÂRİS (MEDHÎ, DERVÎŞ HASÂN, MEDDÂH MEDHÎ) Medhî, Dervîş Hasân, Meddâh Medhî Dr. Öğr. Üyesi Neslihan Polat Aktaş
Görüntüle
4 TERCÜME-İ ŞÂH-NÂME-İ FİRDEVSÎ (MEDHÎ, DERVÎŞ HASAN, MEDDÂH MEDHÎ) Medhî, Derviş Hasan, Meddâh Medhî Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
5 KISSA-İ NEV-BÂVE/TÂRÎH-İ YEMÎNÎ TERCÜMESİ/HİKÂYET-İ ÂL-İ SÂMÂN (MEDHÎ, DERVÎŞ HASAN, MEDDÂH MEDHÎ) Medhî, Derviş Hasan, Meddâh Medhî Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
6 MENÂKIB-I DERVÎŞ HÂKÎ (MEDHÎ, DERVÎŞ HASAN, MEDDÂH MEDHÎ) Medhî, Dervîş Hasan, Meddâh Medhî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
7 LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) Mahmud Cemaleddin el-Hulvî Diğer Özlem Şamlı
Görüntüle
8 AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) Za'îfî, Muhammed Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
9 KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) Feyzî-i Kefevî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
10 ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) Iyânî, Cafer Iyânî Bey Prof. Dr. Osman Ünlü
Görüntüle
11 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
12 ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafa b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
13 HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) Mustafâ b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
14 HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafâ bin Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
15 TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
16 KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) Şikârî Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür
Görüntüle