- Yazar Biyografisi (TEİS)
Medhî, Dervîş Hasan, Meddâh Medhî - Madde Yazarı: Doç. Dr. Hasan Kaya
- Eser Yazılış Tarihi:17. yüzyıl
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:17. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum-Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Mesnevi
- Yayın Tarihi:14/10/2021
HİKÂYE-İ RIDVÂN ŞÂH (MEDHÎ, DERVÎŞ HASAN, MEDDÂH MEDHÎ)
mesnevîMedhî, Dervîş Hasan, Meddâh Medhî (d. ?/?-ö. ?/?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Derviş Hasan Medhî’nin, Rıdvân Şâh ile peri kızı Hûrîzâd arasındaki aşkı ve iki sevgilinin birbirine kavuşmak için verdikleri mücadeleyi anlatan mesnevisidir. İki kahramanlı bir aşk hikâyesi olan eser, halk hikâyesi olmamakla birlikte bazı özellikleriyle halk hikâyelerinden izler de taşır ve mesnevi karakteri gösterir (İnce 1998: 276). Klasik mesnevilerde bulunan tevhit, münâcât, na‘t, sebeb-i telif gibi bölümlerin bulunmadığı eser; genellikle manzum olmakla birlikte halk hikâyelerinde yer alan mensur bölümler de içerir. Eserin başlarında mensur bölümler daha çokken, hikâye ilerledikçe bu bölümler azalır. Manzum bölümleri mesnevi nazım şekli ile yazılan eserin ana kalıbı “fâ‘ilâtün fâ‘ilâtün fâ‘ilün”dür. Manzum bölümler 2609 beyittir Eserde kahramanların ağzından söylenmiş dört de gazel yer alır. Medhî eserinin başında 773/1371-72’de yazılan eseri kendisinin önce temize çektiğini, ardından da manzum hâle getirdiğini bildirir (İnce 1998: 276).
Hz. Süleyman devrinde geçen hikâyede Şems Sâlih, Rey şehrinde zengin bir tüccardır. Şems Salih’in Gülruh adlı bir kızı olur. Şâh Şehriyâr bir gün ava giderken Şems’in sarayı önünde Gülruh’u görüp âşık olur. Gülruh da ona âşık olmuştur. İki âşık evlenirler. Bu evlilikten Rıdvân Şâh doğar. Rıdvân Şâh, Erdevân adıyla da anılır. Umman denizinde cinniler adasının şahlarından Şâhîn-i Cinnî’nin kızı Hûrîzâd’ın güzelliği dillere destandır. Hûrîzâd’ın annesi Rıdvân Şâh’tan söz edince Hûrîzâd onu görür ve âşık olur. Nice badireler geçiren iki âşık mesnevinin sonunda kavuşur (İnce 1998: 277-284).
Hacı Selim Ağa Kütüphanesi 388/2 numarada yanlışlıkla Divan-ı Medhî olarak kaydedilen eser, Hikâye-i Rıdvân Şâh adlı kitabın eksik bir nüshasıdır (Seyhan 2000: I/34). Kitabın tam nüshası Muş İl Halk Kütüphanesi 379 numarada kayıtlıdır. Bu nüsha, Konya Bölge Yazmalarda 42 Kon 5425 numarada kayıtlıdır. Ayrıca Konya Bölge Yazmalarda, bu nüsha ile benzer fiziksel özelliklere sahip, 42 Hk 2006 numarada başka bir Hikâye-i Rıdvân Şâh, Mehdî adlı bir şaire ait olarak gösterilmektedir (İnce 1998: 273).
Şairin biyografisi için bk. "Medhî, Derviş Hasan". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mehdi-dervis-hasan
Eserden Örnekler
Çünki irdi çeşmeye o nev-civân
Karşu çıkdı Mâh-perî vü Şâdmân
Kıldılar Rıdvân’a yüz bin âferîn
Didiler ey server-i rûy-ı zemîn
Merhabâ yüz şevk ile hoş geldünüz
Gönlümüz şehrin müşerref kıldunuz
Nâgehân gördi o mâh-ı enveri
Ay ile gün ruhlarına müşterî
Bir dür-i yektâ yahud hubb-i nebât
Çıkdı zulmetden yahud âb-ı hayât
Bir melâhat gonca-fem bir gül-‘izâr
Bir kıyâmet serv-kad zîbâ nigâr
Gülşen-i rûyında gördi gülleri
Deste deste her taraf sünbülleri
Bir gazel yâd itdi ol tâze nihâl
Kâküli vasfında yârin bî-misâl
Evvelâ başda belâdur kâkülün
Genc-i hüsne ejdehâdur kâkülün
Dûd-ı âhundur ki çıkdı göklere
Anun içün pür-safâdur kâkülün
Seyr ider rûyun ziyâsın dem-be-dem
Gâlibâ ebrû-kazâdur kâkülün
Sâyesi düşse gedâya şâh olur
Ey perî perr-i hümâdur kâkülün
Gerden-i Medhî’ye zincîr-i cünûn
Yâ siyeh müşgîn ridâdur kâkülün
Çünki itmâma irişdi bu gazel
İrdi yâre Erdevân-ı bî-bedel
Gördi ol [kim] gördügi turfa gazâl
Çeşme üzre oturur şûrîde-hâl
Çeşmesâr üzre oturmuş nâz ile
Bir niçe mâh-peyker ü tannâz ile
Hûrîzâd’ı gördi Rıdvân gözleri
Ay ile günden münevver yüzleri
...
Üstâd aydur uşta Hûrîzâd Rıdvân Şah-ı nâm-dârı bu kadar yâd idüp kan agladı sonra yüzini âsumâna tutup Hâlık-ı cihân ve Râzık-ı halâyık-ı kevn ü mekâna niyâza başladı. Ayıtdı kim ey Cebbâr Kahhâr eger senün takdîrinde benüm bu gâr-ı zulmetde helâk olan bî-çârelere lutfun olur ise bu ben derd-mend-i bî-çâreye lutf u mürüvvet vaktidür diyüp agladı... (İnce 1998: 288-289).
Kaynakça
Çakır, Müjgân ve Hanife Koncu (2010). XVI. Yüzyıldan Bir Aşk Hikâyesi Medhî’nin Şîr-i Dilîr bâ-Mihr-i Münîr’i. İstanbul: Kesit Yay.
Değirmenci, Tülün (2012). İktidar Oyunları ve Resimli Kitaplar II. Osman Devrinde Değişen Güç Simgeleri. İstanbul: Kitap Yayınevi.
İnce, Adnan (1998). "Medhî’nin Rıdvan Şah Hikâyesi". Bir: Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Prof. Dr. Kemal Eraslan Armağan Sayısı 9-10: 273-308.
Kaya, Hasan (2013b). Derviş Hasan Medhî Menâkıb-ı Dervîş Hâkî (İnceleme-Metin-Tıpkıbasım-Dizin). İzmir: Tibyan Yayıncılık.
Seyhan, Nezihe (2000). Medhî Divanı (İnceleme-Transkripsiyonlu Metin). I-II. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (MEDHÎ, DERVÎŞ HASAN, MEDDÂH MEDHÎ) | Medhî, Dervîş Hasan, Meddâh Medhî | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
2 | ŞÎR-İ DİLÎR BÂ-MİHR-İ MÜNîR (MEDHÎ, DERVÎŞ HASAN, MEDDÂH MEDHÎ) | Medhî, Dervîş Hasan, Meddâh Medhî | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
3 | ESRÂR-I HİKMET/HİKÂYE-İ EBÛ ALÎ SÎNÂ ve EBU'L-HÂRİS (MEDHÎ, DERVÎŞ HASÂN, MEDDÂH MEDHÎ) | Medhî, Dervîş Hasân, Meddâh Medhî | Dr. Öğr. Üyesi Neslihan Polat Aktaş |
Görüntüle | ||
4 | TERCÜME-İ ŞÂH-NÂME-İ FİRDEVSÎ (MEDHÎ, DERVÎŞ HASAN, MEDDÂH MEDHÎ) | Medhî, Derviş Hasan, Meddâh Medhî | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
5 | KISSA-İ NEV-BÂVE/TÂRÎH-İ YEMÎNÎ TERCÜMESİ/HİKÂYET-İ ÂL-İ SÂMÂN (MEDHÎ, DERVÎŞ HASAN, MEDDÂH MEDHÎ) | Medhî, Derviş Hasan, Meddâh Medhî | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
6 | MENÂKIB-I DERVÎŞ HÂKÎ (MEDHÎ, DERVÎŞ HASAN, MEDDÂH MEDHÎ) | Medhî, Dervîş Hasan, Meddâh Medhî | Doç. Dr. Hasan Kaya |
Görüntüle | ||
7 | LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) | Mahmud Cemaleddin el-Hulvî | Diğer Özlem Şamlı |
Görüntüle | ||
8 | AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) | Za'îfî, Muhammed | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
9 | KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) | Feyzî-i Kefevî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
10 | ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) | Iyânî, Cafer Iyânî Bey | Prof. Dr. Osman Ünlü |
Görüntüle | ||
11 | RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) | Kefevî, Hüseyin | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
12 | ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafa b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
13 | HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) | Mustafâ b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
14 | HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafâ bin Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
15 | TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) | Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
16 | KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) | Şikârî | Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür |
Görüntüle |