HİKÂYE-İ MANZÛME (HASÎB)
aşk mesnevisi
Hasîb, Mü’min-zâde Ahmed Efendi (d. ? - ö. 1166/1752-53)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Bursalı Hasîb’in kaleme aldığı aşk hikâyesi. Manzume sadece Mehmed Tevfîk’in Nevâdirü’z-Zürefâ ya da Mecmû’a min-Nevâdiri’l-Üdebâ ve Âsâri’z-Zürefâ adlı seçkisinde yer almaktadır (1287: 245-253). 97 beyitten oluşan metin “Hikâye-i Manzûme be-İnşâ’-i Prusalı Hasîb Efendi” başlığını taşımaktadır. Başlığın bir kısmı eserin şekil ve içerik özelliklerini, diğer kısmı ise şairini belirtmek için sonradan eklenmiş olmalıdır.  Kısa mesnevilerin büyük kısmında  olduğu gibi (Ünlü 2008: 69-73) hikâyede mahlas yoktur.  Eser, “fe‘ilâtün fe‘ilâtün fe‘ilâtün fe‘ilün” gibi mesnevilerde kullanılması yaygın olmayan uzun kalıplardan biriyle yazılmıştır. Metin içinde ara başlık/bölümlenme yoktur.

Kahramanları âşık, sevgili ve aracı kadın olmak üzere üç kişiden ibaret olan hikâyede kendisini âşık olarak konumlandıran şair, kalemine seslenerek ona kendi başından geçen aşk macerasını anlatmıştır. Henüz öğrenci iken ilk görüşte bir güzele âşık olmuş, ancak ona ulaşmayı başaramayınca arabuluculukta mahir bir yaşlı kadından yardım istemiştir. Onun sayesinde kendi hanesinde sevgili ile bir gecelik vuslata erişmiş, ertesi gün ayrılmışlardır. Sevgili bir daha gelmemiş, onu göremeyen âşıksa üzüntüden perişan olmuş, hâlini sırdaş kabul ettiği kalemiyle paylaşmıştır.

Tensel “vuslat”ın anlatıldığı birkaç beyti bulunmakla birlikte manzume, tümüyle bu konunun anlatımının ön plana çıkarıldığı bir hikâye değildir. Sevgilinin alışılagelmiş benzetmeliklerle tasvir edildiği, olayın ayrıntıya girilmeden anlatıldığı bu kısa aşk hikâyesi,  kurgusu açısından basittir, estetik bakımından da güçlü değildir. Gerçekçi aşk mesnevileri içerisinde değerlendirilebilecek hikâye, âşıkların vuslata erişip tek gece birlikte olduktan sonra bir daha kavuşmamalarıyla sonlandırılması bakımından gelenekten ayrılmaktadır.Hikâye-i Manzûme'nin çeviriyazılı metni bir incelemeyle birlikte yayımlanmıştır (Kutlar Oğuz ve Gürbüz 2020: 1951-1975).

Şairin biyografisi için bk. “Hasîb, Mü’min-zâde Ahmed Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hasib-muminzade-ahmed-efendi 

Eserden Örnekler


Hikâye-i Manzûme Be-inşâ'-i Prusalı Hasîb Efendi


Dedim ey vâlide bir âfete meftûn oldum

Bir saçı Leyliye âvâre vü Mecnûn oldum


Kerem etsen beni maksûduma vâsıl etsen

Mîve-i nahl-i ümîdi bana hâsıl etsen


Ol perîyi sana teshîr edeyim da'vet ile

Taht-ı vuslatda ser-efrâz olasın devlet ile


Dedim öp gözlerini benden o meh-ruhsârın

Beytü'l-ahzânımı teşrîf buyursun yarın


Hânemiz ol gece gülzâr-ı visâl olmuş idi

Dil hezâr o güzelim san gül-i al olmuş idi


Kaçan ol âfet ile ülfete hem-dest oldum

Nûş edip bâde-i la'lin katı ser-mest oldum


Gâh gerdânın öpüp geh emerek leblerini

Geh miyânın kuçarak geh sayarak benlerini


Subh-ı sâdık erişip vuslat erip pâyâna

El-vedâ' etdi o meh-pâre bana rindâne  (Kutlar Oğuz vd. 2020: 1969-1973).

Kaynakça


Kutlar Oğuz, Fatma Sabiha ve M. Gürbüz (2020). “Bursalı Hasîb’in Manzum Bir Aşk Hikâyesi”. Turkish Studies - Language and Literature, 15 (4): 1951-1975.

[Mehmed Tevfîk] (1287). Nevâdirü’z-zürefâ ya da Mecmû’a min-Nevâdiri’l-Üdebâ ve Âsâri’z-Zürefâ. C. 3. İstanbul: Matba’a-i Âmire.

Ünlü, Yücel (2008). Divanlarda Kısa Mesneviler (XIV-XVI. Yüzyıl). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Kutlar Oğuz, Fatma Sabiha ve Mehmet Gürbüz. "HİKÂYE-İ MANZÛME (HASÎB)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/hikaye-i-manzume-hasib. [Erişim Tarihi: 16 Haziran 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 SİLKÜ'L-LE'ÂL-İ ÂL-İ OSMÂN Hasîb, Mü'min-zâde Ahmed Efendi Dr. Göker İnan
Görüntüle
2 RAVZATÜ'L-KÜBERÂ (HASÎB) Hasîb, Mü'min-zâde Ahmed Efendi Dr. Göker İnan
Görüntüle
3 DÎVÂN (HASÎB) Hasîb, Mü'min-zâde Ahmed Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
4 MECMÛ'A-İ TEVÂRÎH Hasîb, Mü'min-zâde Ahmed Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
5 DERGEH-NÂME (HASÎB) Hasîb, Mü'min-zâde Ahmed Efendi Araş. Gör. Zehra Öztürk
Görüntüle
6 MİYÂHİYYE (HASÎB) Hasîb, Mü'minzâde Ahmed Efendi Dr. Göker İnan
Görüntüle
7 MENÂKIB-I ŞÂH HABÎB (HASÎB) Hasîb, Mü'min-zâde Ahmed Efendi Prof. Dr. Fatma Sabiha Kutlar Oğuz
Mehmet Gürbüz
Görüntüle
8 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
9 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
10 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
11 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
12 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
13 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
14 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
15 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
16 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
17 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle