HEVES-NÂME / MAHABBET-NÂME (CA'FER)
âşıkane mesnevi
Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi (d. Şa’bân 856/Ağustos 1452 - ö. 8 Receb 921/18 Ağustos 1515)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Tâcî-zâde Ca‘fer Çelebi’nin kaleme aldığı mesnevi. Şairin metnin son beytinde (3810) eserinden “Muhabbet-nâme-i Ca‘fer” ifadesine yer vererek söz etmesi nedeniyle mesnevi Mahabbet-nâme adıyla da bilinir. 899/1493-94 tarihinde tamamlanmış olan mesnevide anlatılan Kâğıthane’de geçen gönül macerası şairin kendi başından geçmiştir. Bu özelliği dikkate alınarak eser sergüzeşt olarak kabul edilir. Heves-nâme konu ve işleniş bakımından orijinal bulunmuştur (Şentürk 2002: 69-71). Mesnevi nazım şekliyle ve aruzun "mefâ‘îlün mefâ‘îlün fe‘ûlün" kalıbıyla yazılan Heves-nâme, 3810 beyitten oluşmaktadır. Mesnevinin ilk 95 beyti tevhid, naat ve münacat mahiyetindedir. Daha sonra devrin sultanı II. Bâyezîd’in methedildiği 8 beyitten (96-103) sonra “Vasf-ı Hıtta-i İslâmbol” başlığıyla İstanbul’un tabii güzellikleri ile mimarisini genel olarak tanıtan kısım başlar (104-4017). İstanbul’daki çeşitli yerler, Ayasofya, kasırlar, Fatih Camii, Dârüşşifa, Yedikule ve imaretlerden bahsedilen bu kısımda ayrıntılı bilgi bulunmaz. Böyle olmasına rağmen bu bölüm Fetih’ten (1453) sonra İstanbul hakkında yazılmış en eski metinlerden biri olması bakımından önemlidir. Mesnevi daha sonra yazılma sebebi, Kâğıthane tasviri, şairin arkadaşlarıyla birlikte Kâğıthane’ye giderek eğlence meclisi kurmalarının anlatımıyla devam eder. Sohbet ve eğlence meclisi devam ederken onların yakınında çadır kurup hazırlık yapan bir topluluğa Kâğıthane Deresi’nden sandalla gelen güzeller de katılır. Hikâye bundan sonra şairin gelenlerin içinden âşık olduğu hanım ile görüşme çabası ve buna yaşlı bir kadının aracı olması anlatılarak devam eder. Nihayet emeline ulaşan şair günlerce devam eden ayş u işretten sonra sevdiğinden ayrılmak zorunda kalır. Mesnevinin son kısımları şairin sevgiliye ait bütün güzellik unsurlarını başlıklar altında teker teker anlatmasına ayrılmıştır. Metin içine 21 gazel ve bir de terci-i bend ve ayrıca konular arasına hasb-i hâller yerleştirilmiştir. Edebiyat tarihçileri, eserin daha çok İstanbul’dan bahseden kısımları ile Şeyhî (ö. 832/1429’dan sonra) ve Ahmed Paşa (ö. 902/1496-97)’nın isimlerinin de zikredildiği edebî eleştirileri ihtiva eden kısımlarını öne çıkarmışlardır.

Necati Sungur, Heves-nâme‘nin tenkitli metnini doktora tezi olarak hazırlamıştır (1998). Yazar, tespit ettiği 9 nüshayı esas alarak hazırladığı çalışmasını yayımlamıştır (Sungur 2006). Heves-nâme üzerine yapılmış bir de yüksek lisans tezi mevcuttur (Atay 2003).

Şairin biyografisi için bk. "Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/cafer-tacizade-cafer-celebi 

Eserden Örnekler


Sıfat-ı Sarây-ı Hümâyûn

Yapılmış bir tarafda arşa hem-ser

Makâm-ı dil-güşâ-yı şâh-ı kişver


Sarây-ı âmir ü dârü’l-hilâfet

Makarr-ı devlet ü izz ü sa‘âdet


Mekânı mürtefi‘ deryâya nâzır

Behişte hâk-i dergâhı münâzır


Gelüp yir öpmegin her dil-ber-i pâk

Havâss-ı âb-ı hayvân bulmış ol hâk (Sungur 2006: 170)

Kaynakça


Atay, Hakan (2003). Heves-nâme’de Aşk Oyunu: Tâcî-zâde Cafer Çelebi’nin Özgünlük Hayali. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Bilkent Üniversitesi.

Batislam, Hanife Dilek (2010). “Mesnevilerdeki Hasb-i Hâl Bölümleri ve Tâcî-zâde Cafer Çelebi’nin Heves-nâmesi’ndeki Hasb-i Hâller”. Turkish Studies, Türkoloji Araştırmaları. Prof. Dr. Zeynep Korkmaz Adına Eski Oğuz Türkçesi, 5 (1): 819-829.

Sungur, Necati (1998). Tâcî-zâde Cafer Çelebi’nin Heves-nâmesi: İnceleme-Tenkitli Metin. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.

Sungur, Necati (2000). “Hevesname Şairi Tâcî-zâde Cafer Çelebi’den 15. Yüzyılda Kozmolojiye Felsefî Bir Yaklaşım”. Bilge, (27): 134-135.

Sungur, Necati (2000). “Tâcî-zâde Cafer Çelebi’nin Heves-nâmesi’nde XV. Yüzyıl İstanbul’una Ait Folklorik Unsurlar”. Bilge, (24): 89-90.

Sungur, Necati (2001). “Divan Şairlerinin Birbirlerine Yönelik Tenkitlerinin İlk Örneklerinden Biri: Cafer Çelebi’nin Şeyhî ve Ahmed Paşa’yı Tenkidi”. Bilig, (17): 71-75.

Sungur, Necati (2006). Tâcî-zâde Cafer Çelebi, Heves-nâme (İnceleme-Tenkitli Metin). Ankara TDK Yay.

Şentürk, Ahmet Atilla (2002). XVI. Asra Kadar Anadolu Sahası Mesnevilerinde Edebî Tasvirler. İstanbul: Kitabevi.

Atıf Bilgileri


Şen, Fatma Meliha. "HEVES-NÂME / MAHABBET-NÂME (CA'FER)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/heves-name-mahabbet-name-ca-fer-tees-1381. [Erişim Tarihi: 05 Ekim 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
2 MAHRÛSE-İ İSTANBUL FETH-NÂMESİ (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
3 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
4 ENÎSÜ’L-ÂRİFÎN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
5 KÜS-NÂME / NÂME-İ TÂCÎ-ZÂDE CA'FER ÇELEBİ (CA'FER) Ca'fer, Tâcî-zâde Ca'fer Çelebi Prof. Dr. Fatma Büyükkarcı Yılmaz
Görüntüle
6 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
7 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
8 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
9 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
10 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
11 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
12 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
13 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
14 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
15 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle