Din âlimi ve devlet adamı İdrîs-i Bitlisî tarafından yazılan Farsça eser. II. Bâyezîd devri dâhil olmak üzere Osmanlı’nın ilk sekiz sultanının devirlerini içine alan umumi bir tarih kitabıdır (Özcan 1998: 271). Bizzat II. Bâyezîd’in emriyle 908/1502-03 yılında yazılmaya başlanmış olan eser (Akot 2013: 77), 30 ay içinde 911/1506 yılında tamamlanmıştır (Akçay 2021). Yazarı tarafından Kitâbü’s-Sıfâti’s-Semâniyye fî-Zikri’l-(Ahbâri’l-)Kayâsıreti’l-(Hulefâ’i’l-)Osmâniyye olarak isimlendirilen eser, yine kendisinin verdiği Farsça Heşt Bihişt ismiyle meşhur olmuştur (Özcan 1998: 271; Başaran 2000: 41; Yıldırım 2010: XLIX). Mukaddimesine göre telifi karşılığında müellife 50000 akçe verilmiştir. Çeşitli sebeplerle II. Bâyezîd’den istediği desteği alamayan Bitlisî, mensur bir dîbâceyle manzum bir hâtime eklediği kitabını daha sonra Yavuz Sultan Selîm’e sunmuştur (Özcan, 1998: 271). Heşt Bihişt'te 710/1310-11 yılından 908/1502 yılına kadar gerçekleşen olaylar anlatılmıştır. Ancak dîbâce ve hâtime eklenmiş müellif hattı nüshada 919/1513 tarihli bir olaydan daha bahsedilmiştir. Hâtimede II. Bâyezîd devrinin sonları, Kızılbaş sorunu, şehzadeler arasındaki kavgalar, Yavuz Sultan Selîm’in sultan oluşu ve saltanatının ilk dönemleri anlatılmış, devamındaki şikâyetnamedeyse müellifin bazı anılarına yer verilmiştir (Özcan 1998: 271). Bitlisî, eserini yazarken yeri geldikçe Acem, Selçuklu, Bizans ve Osmanlı tarihlerinden faydalandığını belirtmiştir. Özellikle beşinci bâbda Âşıkpaşazâde’nin Tevârîh-i Âl-i Osmân’ıyla beraber Heşt Bihişt’te yer alan diğer bilgilerin önemli bir kısmı Kitâb-ı Cihân-nümâ ile paralellik arz etmektedir. Ayrıca müellifin 15. yüzyılda Şükrullâh’ın Farsça yazdığı Behcetü’t-Tevârîh’i görüp faydalanmış olması da ihtimal dâhilindedir. Bitlisî, eserini Cüveynî, Vassâf ve Şerefeddîn Alî Yezdî’nin tarihlerini merkeze alarak yazmıştır. Böylece tarih yazıcılığında belagati önemseyen İran tarihçiliğinin Osmanlı’da başlamasında ilk temsilci olarak Bitlisî’nin rolü büyüktür (Akçay 2021). Dolayısıyla Heşt Bihişt, edebî bir üslûpla birçok latife ve şiir örneğiyle süslenerek yazılmıştır (Özcan 1998: 272).

Giriş, her biri bir padişahın devrini anlatan sekiz bölüm ve hâtime kısmından oluşan Heşt Bihişt'te her bölüme 50-100 beyitlik önsöz niteliğinde bir mesneviyle başlanmıştır. Bu bölümler de kendi içinde giriş, alt başlık ve sonuçtan oluşmaktadır. Heşt Bihişt, 8000 satırı bulan mısra, beyit, kaside ve rubai ihtiva eden bir eser olması yönüyle kendi döneminde de tenkit edilmiştir. Müellif, hâtime kısmında niçin böyle bir üslup kullandığını gerekçeleriyle izah etmiştir. Ancak bu aşırılık, olayların anlatımında bazen karışıklık, yanlışlık ve çeşitli kronolojik hatalara sebep olmuştur (Özcan 1998: 272). Hoca Sa'deddîn Efendi'nin, Tâcü’t-Tevârîh’i yazarken Heşt Bihişt’i büyük ölçüde kaynak olarak kullanması Tâcü’t-Tevârîh'in Heşt Bihişt’in tercümesi gibi görünmesine sebep olmuştur. Gelibolulu Mustafâ Âlî'nin de Künhü’l-Ahbâr’ı yazarken Heşt Bihişt’i kaynak olarak kullanması, eserin Heşt Bihişt’in özet bir tercümesi olarak değerlendirilmesiyle sonuçlanmıştır. Müneccimbaşı Ahmed Dede de Sahâ'ifü’l-Ahbâr adlı genel tarih kitabını yazarken Heşt Bihişt’ten faydalandığını belirtmiştir. 16. asır tarihçilerinden Taşköprîzâde, kendi zamanına kadar yazılmış tarihlerin en iyisi olarak Heşt Bihişt’ti göstermiştir. İdrîs-i Bitlisî'nin  günümüze ulaşmamış kaynakları kullanmış olması ihtimali eserin en önemli özelliğidir. Ménage ise Heşt Bihişt’in kaynak olarak hak etmediği bir kıymete sahip olduğunu belirtmiştir. Kimi eleştirilere rağmen Heşt Bihişt, müellifin yaşadığı döneme ait bilgiler verdiği kısımları bakımında önemlidir (Özcan 1998: 272).

Heşt Bihişt’in müellif hattı olarak günümüze ulaşan önemli dört nüshası Süleymaniye ve Nuruosmaniye Kütüphanelerinde ikişer adet olarak mevcuttur (Özcan 1998: 273). Eserin yurt dışındaki kütüphanelerde 38 (Başaran 2000: 64-70), yurt içindekilerde ise 33 nüshası tespit edilmiştir (Yıldırım 2010: LXXIII-LXXXII). Müellifin oğlu Ebülfazl Mehmed Efendi, Yavuz Sultan Selîm devri (1512-1520) olaylarını babasının müsveddelerine dayanarak Zeyl-i Heşt Bihişt adıyla kaleme almıştır. Heşt Bihişt, Abdülbâki Sa'dî Efendi tarafından I. Mahmûd’un emriyle 1146/1733-34 yılında Türkçeye tercüme edilmiştir. Bu tercümenin de birçok yazma nüshası vardır. Kitabın bazı kısımları Wilhelm Friedrich Carl Giese tarafından 1929 yılında iktibas edilmiştir. Şöhretine rağmen üzerinde ciddi bir çalışma yapılmayan Heşt Bihişt’in sadece Osmân Bey ve Orhan Bey dönemlerine ait bölümleri Mehmed Şükrü Bey tarafından 1934 yılında incelenmiştir (Özcan 1998: 273). Vural Genç, Heşt Bihişt'in Osman Gazi dönemi üzerine yüksek lisans çalışması yapmıştır (2007). Muhammed İbrahim Yıldırım ise Fatih Sultan Mehmed dönemi üzerine bir doktora tezi hazırlamış (2010), daha sonra bu çalışmayı yayımlamıştır (2019).

Yazarın biyografisi için bk. "İdrîs, İdrîs-i Bitlisî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/idris-idrisi-bitlisi