Mirza Fethali Ahundzade’nin 1857 yılında yazılan ve ilk kez 1859’da Temsilât eseri içerisine dahil edilerek yayımlanan modern hikâyesi. Eser, Azerbaycan Türkçesinde yazılmıştır. Bu hikâyenin konusu, İskender Bey Münşi’nin Tarih-i Alemara-yı Abbasî adlı Farsça eserinden alınmıştır. Eserde: İran Şah’ına bir gün gökte Merrik ve Akreb’in birbirine yakınlaşacağını ve bunun üzerine İran’a ve onun şahına büyük bir felaket geleceği ve bu durumdan kurtulmak için Şah’ın üç gün tahttan uzaklaşması gerektiği söylenir. Kura çekilerek Yusuf Sarrac adında biri tahta geçirilir. Vügar Sultanzade Aldanmış Kevakib’in Arketipi adlı makalesinde hikâyenin kaynağının Tarih-i Alemara-yı Abbasî adlı eser gösterilse de Ahundzade’nin farkında olmadan aslında kökeni Sümerlere, Asur ve Babil’e dayanan bir motifi ele aldığını söyler. Ve bu motifin gök cisimlerinin almış oldukları veya alacakları belli biçimlerin felaket simgesi olarak görüldüğünü ve hükümdar için tehlikeli sayıldığı dönemlerde ülkenin başına geçici olarak “şar puhi” adıyla anılan birisinin getirilmesi motifi olduğunu ifade eder. Ayrıca araştırmaların, “şar puhi” geleneğinin sadece Asur ve Babil ile sınırlı kalmadığını, Mezopotamya’ya yakın bölgelerde ve İran’da görüldüğünü ortaya koyduğunu da dile getirir. Dolayısıyla Ahnudzade, aslında bu eserde farkında olmadan bir motifi ele almıştır.

Müneccimbaşı, İran Şah’ına bir gün gökte Merrik ve Akreb’in birbirine yakınlaşacağını ve bunun üzerine İran’a ve onun şahına büyük bir felaket geleceğini söyler. Bu hadiseyi duyan başka bir müneccim Mevlana Cemaleddin, Şah’a gelerek bu felaketi önleyebileceğini söyleyip nevruzdan on beş gün geçinceye kadar Şah’ın tahttan çekilmesini ve yerine suçlu, öldürülmeyi hak etmiş birinin geçmesi gerektiğini ifade eder. Bunun üzerine Mollabaşı Ahund Samed, Yusuf Serrac adlı birinin, dinsiz olduğu için katledilmeye lâyık olduğunu söyleyerek tahta getirilmesini ister. Serrac Yusuf, köyde doğmuş, İsfehan’da tahsil görmüş, eğitimli, din adamlarından nefret eden biridir. Yusuf istememesine rağmen zorla tahta çıkarılır. Tahta çıkar çıkmaz, Şah’ın vezirlerini ve memurlarını görevinden alır. Yolların, köprülerin, bakımevlerinin, hastanelerin yapılmasını ve sulama işlerinin ele alınmasını emreder ve halkın vergi yükünü hafifletir. Halk, Yusuf’u yaptıklarından dolayı sevmeye başlasa da, eski memurlar halkı kışkırtmaya çalışır. İsyancılar Yusuf’u tahttan indirerek onu destekleyen pek çok kişiyi de öldürür. Müneccim Mevlana Cemaleddin, Nevruz’dan on altı gün geçtiğini öğrenince Şah Abbas’ı bulup yeniden tahta çıkarır ve her şey eskisi gibi olur. Yusuf Şah ise kaybolmuştur.

Abdulla Şaik, Hekâyet-i Yusuf Şah (veya Aldanmış Kevâkib) eserini “tarihî hikâye” Feyzulla Kasımzade ise “hikâye”, Nadir Memmedov “povest” olarak nitelendirir. Seyfulla Esadullayev de Aldanmış Kevâkib İlk Realist Romandır yazısında bu eserin Azerbaycan edebiyatında ilk realist roman olduğunu ileri sürer; ancak Yusuf Akpınar, bu eserdeki şahsiyetlerin ve Yusuf Sarrac’ın daha derinlemesine işlenmiş olmadığı için, roman değil de büyük bir hikâye olabileceğini ifade eder. Akpınar, Aldanmış Kevâkib’in nispeten sade bir dille ve realist bir görüşle yazıldığını ve Azerbaycan nesir dilinin (hikâye ve romanın) ilk önemli eseri olduğunu dile getirir. Seyfulla Esadullayev’e ve Akpınar’a göre; hikâyenin iki ayrı gelişme hattı vardır. Biri Şah Abbas ve etrafındakiler, diğeri de Yusuf Sarrac ve arkadaşları. Şah Abbas, vezirler ve memurlar feodalizmi, dinî ve cehâletî, zulmü; Yusuf Sarac ve arkadaşları da ilmî, akl-ı selimî, adaleti temsil ederler. Şah Abbas grubunun “dindar” ve sahtekâr olmasına karşılık, Yusuf Sarrac gurubu “dinsiz” ve dürüsttürler; ancak Yusuf Sarrac grubuna atfedilen “dinsizlik”, Şah Abbas’ın etrafındakilerin taktığı bir sıfattır. Hikâyede; Yusuf Şah’ın yaptığı düzenlemeler, Ahundzade’nin kendi yaşadığı devirde, Şark dünyasında yapılmasını arzu ettiği şeylerdir. Yusuf Şah, adil, akıllı, dirayetli bir devlet adamı tipidir; dolayısıyla diğer şahların da ve yöneticilerin de olması gereken ideal bir tip olarak çizilmiştir. Akpınar, hikâyede yapılan hicvin hedefinin sadece İran değil, aynı zamanda çarlık Rusya'sının da olduğunu; çünkü her iki devletin de feodal bir idareye hâkim olduğunu ve pek çok zulmün yapıldığını söyler. Seyfulla Esadullayev, Aldanmış Kevâkib İlk Realist Romandır yazısında; eserin ana fikrinin bütün şahlık yönetiminin kökünden değiştirilme zarureti, halkı özgürlüğe çıkarmak için feodalizme karşı savaşmaktan ibarettir, der.

Yazarın biyografisi hakkında ayrıntılı bilgi için bk. "Mirza Fethali Ahund-zâde". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mirza-fethali-ahundzade