- Yazar Biyografisi (TEİS)
Ahmed-i Rıdvân, Rıdvân, Ahmed Beg - Madde Yazarı: Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
- Eser Yazılış Tarihi:917-918/1511-1512
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Mesnevi
- Yayın Tarihi:23/11/2021
HEFT PEYKER (AHMED-İ RIDVÂN)
tarihî-kahramanlık konulu mesnevîAhmed-i Rıdvân, Rıdvân, Ahmed Beg (d. ?/? - ö. 935-945 ?/1528-1538 ?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Ahmed-i Rıdvân’ın kaleme aldığı tarihî-kahramanlık konulu tek kahramanlı mesnevi. Sâsânî hükümdarı V. Behrâm (ö. 438)'ın efsanevi hayat hikâyesini konu alan eser, Behrâm-nâme ya da Behrâm-ı Gûr olarak da bilinmektedir. İlk kez Firdevsî (ö.1020?)'nin Şeh-nâme'sinde bir bölüm olarak görülürken konunun müstakil bir şekilde ele alınması Nizâmî (ö.1214?) ile mümkün olmuştur. Ahmed-i Rıdvân’ın Heft Peyker mesnevisi Nizâmî’nin Heft Peyker’inden kısaltılarak yapılmış bir tercüme niteliğindedir. Herhangi bir yazılış tarihi olmamasına rağmen içerisinde bulunan bazı bilgiler yoluyla, eserin 917-918/1511-1512 yılları arasında ve Şehzade Ahmed (ö. 1513) için yazılmış olduğu bilgisini çıkarılmaktadır. Rıdvân, Nizâmî’nin Heft Peyker’i ile aynı vezin olan fe’ilâtün mefâ’ilün fe’îlün kalıbını kullanmakla birlikte, dahil ettiği 1 kaside ve 8 gazelde farklı kalıplara da yer vermiştir.
4157 beyitten oluşan Ahmed-i Rıdvân'ın Heft Peyker mesnevisi, V. Behrâm’ın aşk ve av maceralarını konu alır. Çerçeve hikaye etrafında iç içe geçmiş farklı hikayeleri barındırmaktadır. Bu hikayeler ibret verici ve didaktik mahiyettedir. İçerisinde olağanüstü varlıklar ve olaylara da yer verilmektedir. Çerçeve hikaye tekniğiyle oluşturulması bakımından Binbir Gece Masalları ile benzerlik göstermektedir.
Ahmed-i Rıdvân’ın kaleme aldığı Heft Peyker’in Hayâtî mahlası taşıyan iki yazması mevcuttur. Biri diğerinden istinsah yoluyla oluşturulan bu iki yazma, yazıldığı dönem, sunulduğu kişi, dil ve anlatım gibi özellikleriyle Ahmed-i Rıdvân’ın diğer mesnevileriyle bütünleşmektedir. Ayrıca Rıdvân’ın diğer eserlerinde de Hayâtî mahlaslı nüshaları bulunmaktadır.
Ahmed-i Rıdvân’ın Heft Peyker mesnevisi üzerine Mustafa Karadeniz tarafından yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (2010). Bahadır Sürelli ise aynı nüshaları (İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi ve Agah Sırrı Levend yazmaları) kullanarak eserin Hayatî'ye ait olduğu kabulüyle bir doktora tez çalışması hazırlamıştır (2012).
Şairin biyografisi için bk. "Ahmed-i Rıdvân, Rıdvân, Ahmed Beg". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmedi-ridvan
Eserden Örnekler
RÛZ-I DÜ-ŞENBE DER-AHZÂR
Çünki rûz-ı dü-şenbe çekdi ‘alem
Günbed-i sebze basdı şâh kadem
Hızr-veş giydi tâc-ı sebz ü libâs
Geldi şâhuñ selâmına Îlyâs
Gördi bir sebze-i zümürrüdvâr
Gâh Behrâm içinde itdik
Gâhı gördükde geldi bir dildâr
Kâmeti serv-i sebz-pûş nigâr
Gâh anuñ geldigini ḫoş gördi
Kadem-i şâha geldi yüz sürdi
Sad niyâziyle ol hümâyûn-fâl
Başladı şeh du’âsına der-ḥâl
Didi şâhâ hemîşe dil-şâd ol
Bâr-ı gamdan çü serv-âzâd ol
Verd-i ruhsâr rif’atüñ handân
Devletüñ şem’i bir nefes tâbân
Ahterüñle sa’âdet ola harîk
Görmeye devletüñ baharı harîk
Sebzezâr ola dâyimâ bâguñ
Her demüñ tâze geçmeye çâguñ (Karadeniz 2010: 269)
Kaynakça
Çeltik, Halil (hzl.) (2011). Ahmed-i Rıdvân Divanı. Ankara: Bizim Büro Yay.
Karadeniz, Mustafa (hzl.)(2010). Ahmed-i Rıdvan Heft Peyker (İnceleme-Metin Özel Adlar Dizini). Yüksek Lisans Tezi. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi.
Koç, Hamza (2018). "Ahmed-i Rıdvan'ın Heft Peyker Mesnevisindeki Gazeller ve İşlevleri". JASS Studies 71 (Sonbahar): 153-185.
Sürelli, Bahadır (hzl.)(2012). Türk Edebiyatında Heft Peyker Mesnevileri ve Hayâtî’nin Heft Peyker’i. Doktora Tezi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
Ünver, İsmail (1989). “Ahmed Rıdvân”. İslâm Ansiklopedisi. C. 2. Ankara: TDV Yay. 123-124.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (AHMED-İ RIDVÂN) | Ahmed-İ Rıdvân, Rıdvân, Ahmed Beg | Prof. Dr. Halil Çeltik |
Görüntüle | ||
2 | İSKENDER-NÂME (AHMED-İ RIDVÂN) | Ahmed-i Rıdvân, Rıdvân, Ahmed Beg | Doç. Dr. İsmail AVCI |
Görüntüle | ||
3 | RIDVÂNİYYE (AHMED-İ RIDVÂN) | Ahmed-i Rıdvân, Rıdvân, Ahmed Beg | Prof. Dr. Orhan Kemal Tavukçu |
Görüntüle | ||
4 | HUSREV Ü ŞÎRÎN (AHMED-İ RIDVÂN) | Ahmed-i Rıdvân, Rıdvân, Ahmed Beg | Prof. Dr. Orhan Kemal Tavukçu |
Görüntüle | ||
5 | MAHZENÜ'L-ESRÂR (AHMED-İ RIDVÂN) | Ahmed-i Rıdvân, Rıdvân, Ahmed Beg | Prof. Dr. Mahmut Kaplan |
Görüntüle | ||
6 | LEYLÂ VÜ MECNÛN (AHMED-İ RIDVÂN) | Ahmed-i Rıdvân, Rıdvân, Ahmed Beg | Öğr. Gör. Ayşe Ulu |
Görüntüle | ||
7 | TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (AHMED-İ RIDVÂN) | Ahmed-i Rıdvân, Rıdvân, Ahmed Beg | Doç. Dr. Hamza KOÇ |
Görüntüle | ||
8 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
9 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
10 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
11 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
12 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
13 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
14 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
15 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
16 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
17 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |