HEFT PEYKER (AHMED-İ RIDVÂN)
tarihî-kahramanlık konulu mesnevî
Ahmed-i Rıdvân, Rıdvân, Ahmed Beg (d. ?/? - ö. 935-945 ?/1528-1538 ?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Ahmed-i Rıdvân’ın kaleme aldığı tarihî-kahramanlık konulu tek kahramanlı mesnevi. Sâsânî hükümdarı V. Behrâm (ö. 438)'ın efsanevi hayat hikâyesini konu alan eser, Behrâm-nâme ya da Behrâm-ı Gûr olarak da bilinmektedir. İlk kez Firdevsî (ö.1020?)'nin Şeh-nâme'sinde bir bölüm olarak görülürken konunun müstakil bir şekilde ele alınması Nizâmî (ö.1214?) ile mümkün olmuştur. Ahmed-i Rıdvân’ın Heft Peyker mesnevisi Nizâmî’nin Heft Peyker’inden kısaltılarak yapılmış bir tercüme niteliğindedir. Herhangi bir yazılış tarihi olmamasına rağmen içerisinde bulunan bazı bilgiler yoluyla, eserin 917-918/1511-1512 yılları arasında ve Şehzade Ahmed (ö. 1513) için yazılmış olduğu bilgisini çıkarılmaktadır. Rıdvân, Nizâmî’nin Heft Peyker’i ile aynı vezin olan fe’ilâtün mefâ’ilün fe’îlün kalıbını kullanmakla birlikte, dahil ettiği 1 kaside ve 8 gazelde farklı kalıplara da yer vermiştir.

4157 beyitten oluşan Ahmed-i Rıdvân'ın Heft Peyker mesnevisi, V. Behrâm’ın aşk ve av maceralarını konu alır. Çerçeve hikaye etrafında iç içe geçmiş farklı hikayeleri barındırmaktadır. Bu hikayeler ibret verici ve didaktik mahiyettedir. İçerisinde olağanüstü varlıklar ve olaylara da yer verilmektedir. Çerçeve hikaye tekniğiyle oluşturulması bakımından Binbir Gece Masalları ile benzerlik göstermektedir.

Ahmed-i Rıdvân’ın kaleme aldığı Heft Peyker’in Hayâtî mahlası taşıyan iki yazması mevcuttur. Biri diğerinden istinsah yoluyla oluşturulan bu iki yazma, yazıldığı dönem, sunulduğu kişi, dil ve anlatım gibi özellikleriyle Ahmed-i Rıdvân’ın diğer mesnevileriyle bütünleşmektedir. Ayrıca Rıdvân’ın diğer eserlerinde de Hayâtî mahlaslı nüshaları bulunmaktadır.

Ahmed-i Rıdvân’ın Heft Peyker mesnevisi üzerine Mustafa Karadeniz tarafından yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (2010). Bahadır Sürelli ise aynı nüshaları (İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi ve Agah Sırrı Levend yazmaları) kullanarak eserin Hayatî'ye ait olduğu kabulüyle bir doktora tez çalışması hazırlamıştır (2012).

Şairin biyografisi için bk. "Ahmed-i Rıdvân, Rıdvân, Ahmed Beg". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmedi-ridvan 

Eserden Örnekler


RÛZ-I DÜ-ŞENBE DER-AHZÂR

Çünki rûz-ı dü-şenbe çekdi ‘alem

Günbed-i sebze basdı şâh kadem


Hızr-veş giydi tâc-ı sebz ü libâs

Geldi şâhuñ selâmına Îlyâs


Gördi bir sebze-i zümürrüdvâr

Gâh Behrâm içinde itdik


Gâhı gördükde geldi bir dildâr

Kâmeti serv-i sebz-pûş nigâr


Gâh anuñ geldigini ḫoş gördi

Kadem-i şâha geldi yüz sürdi


Sad niyâziyle ol hümâyûn-fâl

Başladı şeh du’âsına der-ḥâl


Didi şâhâ hemîşe dil-şâd ol

Bâr-ı gamdan çü serv-âzâd ol


Verd-i ruhsâr rif’atüñ handân

Devletüñ şem’i bir nefes tâbân


Ahterüñle sa’âdet ola harîk

Görmeye devletüñ baharı harîk


Sebzezâr ola dâyimâ bâguñ

Her demüñ tâze geçmeye çâguñ (Karadeniz 2010: 269)

Kaynakça


Çeltik, Halil (hzl.) (2011). Ahmed-i Rıdvân Divanı. Ankara: Bizim Büro Yay.

Karadeniz, Mustafa (hzl.)(2010). Ahmed-i Rıdvan Heft Peyker (İnceleme-Metin Özel Adlar Dizini). Yüksek Lisans Tezi. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi.

Koç, Hamza (2018). "Ahmed-i Rıdvan'ın Heft Peyker Mesnevisindeki Gazeller ve İşlevleri". JASS Studies 71 (Sonbahar): 153-185.

Sürelli, Bahadır (hzl.)(2012). Türk Edebiyatında Heft Peyker Mesnevileri ve Hayâtî’nin Heft Peyker’i. Doktora Tezi. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.

Ünver, İsmail (1989). “Ahmed Rıdvân”. İslâm Ansiklopedisi. C. 2. Ankara: TDV Yay. 123-124.

Atıf Bilgileri


AYTAÇ, ASLI. "HEFT PEYKER (AHMED-İ RIDVÂN)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/heft-peyker-ahmed-i-ridvan. [Erişim Tarihi: 24 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (AHMED-İ RIDVÂN) Ahmed-İ Rıdvân, Rıdvân, Ahmed Beg Prof. Dr. Halil Çeltik
Görüntüle
2 İSKENDER-NÂME (AHMED-İ RIDVÂN) Ahmed-i Rıdvân, Rıdvân, Ahmed Beg Doç. Dr. İsmail AVCI
Görüntüle
3 RIDVÂNİYYE (AHMED-İ RIDVÂN) Ahmed-i Rıdvân, Rıdvân, Ahmed Beg Prof. Dr. Orhan Kemal Tavukçu
Görüntüle
4 HUSREV Ü ŞÎRÎN (AHMED-İ RIDVÂN) Ahmed-i Rıdvân, Rıdvân, Ahmed Beg Prof. Dr. Orhan Kemal Tavukçu
Görüntüle
5 MAHZENÜ'L-ESRÂR (AHMED-İ RIDVÂN) Ahmed-i Rıdvân, Rıdvân, Ahmed Beg Prof. Dr. Mahmut Kaplan
Görüntüle
6 LEYLÂ VÜ MECNÛN (AHMED-İ RIDVÂN) Ahmed-i Rıdvân, Rıdvân, Ahmed Beg Öğr. Gör. Ayşe Ulu
Görüntüle
7 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (AHMED-İ RIDVÂN) Ahmed-i Rıdvân, Rıdvân, Ahmed Beg Doç. Dr. Hamza KOÇ
Görüntüle
8 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
9 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
10 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
11 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
12 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
13 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
14 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
15 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
16 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
17 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle