HEFT-CÂM/ SÂKÎ-NÂME (FUZÛLÎ)
sâkî-nâme
Fuzûlî (d.888/1483-ö.963-1556)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Fuzûlî’nin Heft-Câm ya da Sâkî-nâme adıyla bilinen Farsça, tasavvufi ve alegorik mesnevisi. 327 beyitten oluşan ve mütekârib bahrinin “Fe’ûlün fe’ûlün fe’ûlün fe’ûl” kalıbıyla yazılan eserin yazım tarihi tam olarak bilinmemektedir.

Heft-Câm, manzum, kısa bir mukaddimeden sonra yedi kısım ve bir hâtimeden oluşur. Eserde bir içki ve mûsikî toplantısı anlatılır: Şair, değişik mûsikî âletleriyle konuşur. (İpekten 2005: 62). Heft-Câm, rintlikle ilgili pek çok kelime ve imaj içermekte olup bunlar metinde tasavvufi bir anlam taşır ( Mengi 2004:145).

Mesnevi şu şekilde özetlenebilir: Gaflet uykusundan uyanıp, aklını başına toplayan anlatıcı, meyhaneye gelir ve pîr-i mugân ile dertleşir. Pîr-i Mugân onun derdinin aklının çok olmasından kaynaklandığını ve çaresinin de aklını kuruntulardan kurtaracak şarapta olduğunu söyler. Böylece Fuzûlî meyhanede pazar gününden başlayarak bir hafta boyunca içki içer ve her içkiden sonra bir musiki aletiyle sohbet eder. İlk gün âteş renkli şaraptan içer ve Ney ile sohbet eder. İkinci kadehi içtikten sonra Def ile sohbete başlar. Üçüncü kadehin keyfiyetiyle Çeng ile sohbet eden şair, dördüncü kadehin ardından sorularını Ud'a yöneltir. Beşinci kadehten sonra Setar (Tanbur) ile sohbete devam eder. Altıncı kadehi içince Kanun ile sohbet eden şair, yedinci gün son kadehi sakiden ister ve içtikten sonra Mutrib ile konuşmaya başlar. Hatimede şarap sayesinde bu dert risalesini kolaylıkla bitirdiği için Allah’a şükreder (Koncu-Çakır 2011: 20).

Tasavvufî bir eser olan Heft-Câm’da şarap, ilâhî aşk badesi, Fuzûlî’nin çare aradığı derdi ise ilahî aşktır. Heft-Câm’ın Nizâmî’nin Heft Peyker eserinden esinlenerek yazıldığını söyleyen Araslı, Fuzûlî’nin bu eserinde dünya ve yaradılış hakkındaki düşüncelerini musiki aletleri üzerinden verdiğini ifade eder. Her bir musiki aleti farklı bir dünya görüşüne, bir felsefeye bağlıdır ve hepsi kendi görüşü üzerinden fikirlerini ileri sürmüştür. Ancak son olarak konuştuğu Mutrib, musiki aletlerinin cansız varlıklar olduğunu ve ona doğruyu söylemediğini bu düşüncelerin hepsinin boş olduğunu anlatır. Böylece Fuzûlî bütün bu fikirleri bertaraf edip dünya sırlarını ancak Hz. Muhammed’in yolundan giderek ve şeriata uyarak keşfedileceğini söyler (Araslı 2005: V/9).

Heft-Câm (Sakî-nâme), Fuzûlî Külliyatı baskılarında ve Farsça Dîvân'ın içerisinde yayınlanmıştır. Cumhuriyet Dönemi'nde eser, ilk olarak 1924'te Köprülüzâde Mehmed Fuad tarafından Fuzûlî, Hayatı ve Âsarı adıyla Arap harfli metin olarak;  Ali Nihad Tarlan tarafından 1950 yılında Fuzulî’nin Farsça Dîvânı Tercümesi'nde nesre çevrilerek; Çağatayca çevirisi Muhammed Resul Mirza tarafından Mergubü’l-Nazirîn adlı eserin sonunda; M. Sultanof tarafından Bakû'da 1958'de Fuzûlî, Seçilmiş Eserleri içerisinde; son olarak da Hasibe Mazıoğlu tarafından 1962 yılında Fuzûlî, Farsça Dîvân'da edisyon-kritikli olarak yayınlanmıştır. Eserin en güncel baskısı ise Şark-Garb yayınevi tarafından 2005 yılında Bakû'da 6 cilt halinde basılan Fuzûlî Külliyatı'nın 5. Cildinde Azerbaycan Türkçesine nazmen çevirisi ile basılmıştır.

Şairin biyografisi için bk. “Fuzûlî”. Türk Edebiyatı isimler Sözlüğü. http:/teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/fuzuli-mdbir   

Eserden Örnekler


KEYFİYYET-İ CÂM-I EVVEL

Beyâ sâkî ân âb-ı âteş-i mizâc

Kez û cümle-i derd yâ bed 'ilâc


Be-men deh madde bîş ez-în intizâr

Ke dârem besî derd-i ser ez-humâr


Beyâ sâkî ân âteş-i âbveş

Ke hest ârezû-yi men derd-keş


Be-deh tâ berûyem be tovfîk-i û

Goşâyed der genc-i sed arezû


Beyâ sâkî ân râh-i rahet-fezâ

Ke hest ez-heme-kâr müşkil-gûşâ


Be-men deh zimen sâz gâfil merâ

Be-gam-kâr megozâr muşkil merâ


Çu yek câm dâdî men heste râ

Goşâdî zebân furû-beste râ


Zebân râ zemân tekellüm resîd

Be-ser neş'e-i câm-i evvel devîd


Be-rûy-i to hâhem derî kerd-bâz

Kunûn beşnev ez men hod în genc-râz (Köprülüzâde 1924: 105)

Kaynakça


Araslı, Hemid (hzl.)(2005). Mehemmed Fuzûlî Eserleri. C. V. Bakı: Şerq-Qerb Yay.

Gibb,E.J. Wilkinson (1999). Osmanlı Şiir Tarihi. C.III-V. Çev. Ali Çavuşoğlu. Ankara: Akçağ Yay.

İpekten, Haluk (2005). Fuzûlî Hayatı, Sanatı, Eserleri. Ankara: Akçağ Yay.

Koncu, Hanife-Çakır, Müjgân (2011). Bu Alâmet İle Bulur Beni Soran, Fuzûlî Kitabı. İstanbul: Kesit Yay.

Köprülüzâde Mehmed Fuad (1924). Fuzûlî Hayâtı ve Âsarî. İstanbul: Yeni Şark Kitabhânesi.

Mazıoğlu, Hasibe (2011). Fuzûlî Üzerine Makaleler. Ankara: TDK Yay.

Mengi, Mine (2004). Eski Türk Edebiyatı Tarihi, Edebiyat Tarihi-Metinler. Ankara: Akçağ Yay.

Tarlan, Ali Nihad (1950). Fuzulî’nin Farsça Divanı (Tercümesi). İstanbul: MEB Yay.

Atıf Bilgileri


ÇELEBİOĞLU, AYŞE. "HEFT-CÂM/ SÂKÎ-NÂME (FUZÛLÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/heft-cam-saki-name-fuzuli. [Erişim Tarihi: 21 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (FUZÛLÎ) Fuzûlî Filiz Kılıç
Görüntüle
2 LEYLÂ VÜ MECNÛN (FUZÛLÎ) Fuzûlî Prof. Dr. Ayşe YILDIZ
Görüntüle
3 BENG Ü BÂDE (FUZÛLÎ) Fuzûlî Prof. Dr. Ayşe YILDIZ
Görüntüle
4 HADÎS-İ ERBAÎN TERCÜMESİ (FUZÛLÎ) Fuzûlî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
5 SOHBETÜ'L-ESMÂR (FUZÛLÎ ?) Fuzûlî Prof. Dr. Ayşe YILDIZ
Görüntüle
6 HADÎKATÜ'S-SÜ'EDÂ (FUZÛLÎ) Fuzûlî Filiz Kılıç
Görüntüle
7 MEKTUPLAR (FUZÛLÎ) Fuzûlî Doç. Dr. Şerife Yalçınkaya
Görüntüle
8 FARSÇA DÎVÂN (FUZÛLÎ) Fuzûlî Prof. Dr. Ayşe YILDIZ
Görüntüle
9 RİND Ü ZÂHİD/MUHÂVERE-İ RİND Ü ZÂHİD/RİSÂLE-İ RİND Ü ZÂHİD (FUZÛLÎ ) Fuzûlî Prof. Dr. Ayşe YILDIZ
Görüntüle
10 SIHHAT U MARAZ/HÜSN Ü AŞK/ RÛH-NÂME (FUZÛLÎ) Fuzûlî Prof. Dr. Ayşe YILDIZ
Görüntüle
11 ARAPÇA DÎVÂN (FUZÛLÎ) Fuzûlî Dr. Büşra Sıdıka Kaya
Görüntüle
12 MATLA'U'L-İ'TİKÂD FÎ MA'RİFETİ'L-MEBDE VE'L-ME'ÂD (FUZÛLÎ) Fuzûlî Araş. Gör. Songül Akboğa
Görüntüle
13 RİSÂLE-İ MU'AMMÂ (FUZÛLÎ) Fuzûlî Araş. Gör. Songül Akboğa
Görüntüle