La‘lî-zâde Abdülbâkî’nin büyük dedesi Sarı Abdullah Efendi’nin yüz beş beyitten oluşan ‘Meslekü’l-‘Uşşâk kasidesine Hediyyetü’l-Müştak fî Mesleki’l-Uşşâk adıyla yazdığı şerhin adıdır.

Türk edebiyatında şerh geleneğini yansıtan önemli bir eser olan Hediyetü’l-Müştâk, müellifin “merhum ceddim” diyerek andığı Sarı Abdullah Efendi’ye aittir. Eserin yazılış amacı Melâmilerin halleri tasavvufi bir bakış açısıyla verilmiştir. Eser mensur olup bazı yerlerde konunun daha iyi anlaşılması için Melâmiliğin önde gelenlerinin nazımlarına da yer verilmiştir. Bazen de Sarı Abdullah ve La’lizâde’nin şiirlerine de rastlanılmaktadır. Bu da sıkıcı üsluptan kurtulup okuyucunun daha iyi anlaması için izlenilmiş bir durumdur. Müellif şerhte konuya açıklık getirmek maksadıyla çokça ayet ve hadis iktibaslarına da başvurmuştur (Akkaya 2009: 158). Bazı kaynaklarda müstakil bir eser olarak da verilen Meslekü’l-Uşşâk adlı kaside Sarı Abdullah Efendi’nin en meşhur eseridir. Yüz beş beyitten müteşekkil ve aruzun mefâîlün mefâîlün mefâîlün mefâîlün vezninde yazılmıştır. La’lîzâde’nin bu esere yazdığı şerhten başka Habeşî-zâde Abdurrahim Efendi tarafından da Matlau’l-İşrâk adıyla bir şerh yazılmıştır (La’lî-zâde vr. 178).

Müellifin yaptığı bu şerhte öncelikle seyr ü sülûk yapanların halleri anlatılmış, seyr ü sülûkta en âlî makam olan Melâmilerin özellikleri tasavvufi bakış açısıyla anlatılmıştır. La’lî-zâde, Melâmi ulularından bahsettiği kırk yedi beyitlik bir zeyl de yazdığı bu şerhte; sohbet, ilim, amel, kutup, halvet vb. çeşitli tasavvufî ibareleri tamamen Melâmi bakış açısıyla kurgulamıştır (La’lî-zâde vr. 172-175). La’lî-zâde eseri telif etme sebebini yazmanın başında zikretmektedir. Buna göre; müellif Limni adasındaki bir hapishanede sürgünde olduğu sırada ağabeyi tarafından babasının yazmış olduğu bir ilahiyat mecmuası gönderilir. Bu mecmuayı okurken Sarı Abdullah Efendi’nin kasidesini okur ve bir zeyl yazar. Bunu da eserin başındaki “Limni cezîresi kalesine kale-bend ve mahbûs ve zâhir ve bâtınım emvâc-ı hümûm ve gümûm ile mağmûs eyleyip…” ifadesinden anlaşılmaktadır (La’lî-zâde vr. 178). La’lizâde şerhte dört hikayeden bahsetmekte, ayrıca Mesnevi-i Şerif’ten bir hikayeye de atıfta bulunmaktadır. Bu hikayeleri de sadece konunun daha iyi anlaşılması için yazdığını söylemektedir. Eserin başında sebeb-i telifini hikaye tarzında yazmıştır. Diğer hikayeler ise Sarı Abdullah Efendi’ye ait olup Melâmiliğe intisabı ve dönemin kutbuyla tanışması vb. hadiselerdir. Ayrıca şerhte birçok tasavvufî ibarelerin açıklanmasına da yer verilmiştir. Burada müellifin vahdet-i vücûd anlayışını benimsemesi de kavramların o bakış açısıyla açıklanmasına çalışılmıştır.

Laʻlîzâde Abdülbâkî Efendi’nin Hediyyetü’l-Müştâk adlı eserinin tespit edilebilen; Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Mahmud Efendi, nr. 2786, vr. 1-41; Süleymaniye Kütüphanesi, Pertev Paşa, nr. 636, vr. 178-225; Millet Kütüphanesi, Ali Emîrî, nr. 1023, vr. 1-64; numaralarında olmak üzere üç yazma nüshasına ulaşılmıştır (Akkaya 2009: 35). Ayrıca, eser üzerinde bir yüksek lisans tezi (Akkaya 2010) hazırlanmış, bir kitap çalışması (Ayçiçeği 2020) ve bir kitapta bölüm (Tek 2007) yapılmıştır.

La’lizâde Abdülbaki Efendi’nin biyografisi için bk. “Yetîmî, La'li-zâde Abdülbâkî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yetimi-lalizade-abdulbaki