Fedâî mahlasına sahip Prizrenli Abdürrahîm b. Ali’nin (d. ? - ö. 1303/1886) kendi tasavvufî yorumlarını da katarak Hac ibadetinin ihtiva ettiği hikmetleri, sırları ve bağlantılı bazı hususları ihvânlara anlatmak amacıyla kaleme aldığı eseri. Metnine yer verilen bir çalışmada eserin üç nüshası olduğu ifade edilmiştir (Yılmaz, Anılır ve Doğan 2021: 33).

Fedâî eserinde; Beyt-i Şerîf’i tavaftan önce mikâtlarda ihrama girmek, Harem-i Şerîf’e varmak, tavafa Hacerü’l-esved tarafından başlamak, tavafta remel, Arafat’ta vakfe yapmak gibi Hacc’a dair unsurları Son Dönem Melâmî yolunun kurucusu Muhammed Nûru’l-Arabî’nin (ö. 1305/1888) tevhîd-i hakîkî sülûkü olarak adlandırılan ve vuslat yoluna götüren teslîk tarzındaki tedricî mertebelerle irtibatlı, hikmet ve sırlara vakıf olmak eksenli bir şekilde açıklamıştır. Bu mertebeler seyr ilallâh ve seyr billâhtır.

Seyr ilallâh mertebesi; tevhîd-i efʻâl/fenâ-yı efʻâl/tecellî-i efʻâl, tevhîd-i sıfât/fenâ-yı sıfât/tecellî sıfât ve tevhîd-i zât/fenâ-yı zât/tecellî-i zât olmak üzere üç makâmdır. Bu makâmlar, makâmât-ı urûc olarak da bilinmektedir. Ehl-i seyr-i mahbûbî denilen seyr billâh mertebesinde ise aşılması gereken cemʻ, hazretü’l-cemʻ, cemʻü’l-cemʻ makâmları yer almaktadır. Eserde bu makâmların bir mürşid-i hakîkî rehberliğinde zevk edilmesi gerektiğine dikkat çekilmektedir. Bu bağlamda Hac’ın her bir unsurunun bu makâmlara işaret ettiği söylenebilir. Haddizatında eserde Hac ibadetinin gerçek manasıyla yerine getirilebilmesi için insân-ı kâmil vasıflı bir mürşid bulup kendisine tabi olmak, bu vesileyle merrtebeleri-makâmları aşıp ilgili sırlara ve hikmetlere vakıf olmak gerektiği belirtilmektedir.

Esere, Güvenç (1983), Yılmaz (2007) ve Yılmaz-Anılır-Doğan’ın (2021: 33-39) çalışmalarında yer verilmiştir.

Müellifin biyografisi için bk. “Fedâî, Abdürrahîm”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/fedai-abdurrahim.