Hamidî-zâde Celîlî’nin sembolik nitelikteki aşk mesnevisi. Hecr-nâme, aruzun fe‘ilâtün mefâ‘ilün fe‘ilün kalıbıyla yazılmış; 485 beyitlik küçük bir mesnevidir.

Mesnevinin giriş bölümü, besmele, tevhit, naat ve dört halifeye övgüden oluşur. 110. beyitten itibaren asıl konuya geçilir. Şair, özgün bir eser kaleme aldığını, Hecr-nâme’nin tercüme ya da taklit olmadığını (b.475-479); Hecr-nâme’yi 22 yaşındayken 915/1509-1510’da Gül-i Sad-Berg isimli eserinden sonra yazdığını ve diğer adının Hazan-nâme olduğunu (b.484-485) söyler.

Hecr-nâme’nin özeti şöyledir:

Celîlî, ilimle meşgul olduğu gençlik yıllarında dostlarının tavsiyesiyle olgunluk kazanmak için sefere çıkar. Bu manevî yolculuğun ardından Hurrem-âbâd’a ulaşan şair, şehri çok beğenerek burada yaşamaya karar verir. Kendi etrafını zühtten duvarlarla çeviren şair, karşısına çıkan güzele (Hızr) ilk görüşte âşık olur ve zühdün duvarlarını yıkar. Aşk acısı çeken ve gözyaşı döken Celîlî, bir dostunun (refîk-i şefîk-ı yârân) nasihatiyle sevgilisiyle görüşmeye karar verir. Hemen yola çıkıp sevgilisini aramaya gider; ancak sevdiğini ansızın karşısında görünce dili tutulur ve ona bir şey söyleyemez. Şairin garip hallerini gören sevgili, onu meczup zannederek sözleriyle onu yaralar. Bu durum üzerine perişan olan şairin yanına dostu gelir. Sabretmesi gerektiğini ve duygularını mektupla sevgiliye iletmesini söyler. Celîlî, bir süre sabrettikten sonra, sevgilisine mektup yazar. Sevgilinin güzelliklerini övüp kendisini kabul etmesi için yalvarır. Mektubu alan sevgili Celîlî’yi aşağılar ve ondan ümidini kesmesini ister. Bu haberi öğrenen Celîlî’nin derdi daha da artar ve feryat eder. Kaderine razı olup beklerken Allah’ın inayetiyle kavuşma gerçekleşir. Sevgilisiyle el ele verip bağ bahçe dolaşıp işret eden Celîlî’nin mutluluğu fazla uzun sürmez. Sevgili, Celîlî’yi terk eder ve başkalarıyla düşüp kalkmaya, gezip dolaşmaya başlar. Şairin bu durumu kabullenmesiyle eser son bulur.

Celîlî, Hecr-nâme’de bölümlerde başlık kullanmamış, bölümler arasında çeşitli geçiş beyitlerinden yararlanarak biçimsel kompozisyonu sağlamıştır. Basit bir olay örgüsüne sahip olan Hecr-nâme’de olaydan ziyade zengin tasvirler görülmektedir. Hüseyin Ayan (1986: 159)’a göre Celîlî, çok parlak tasvirlere yer vermiştir. Gökalp (2009:195-201)’e göre mesnevinin asıl kıymeti bu renkli tasvirlerden kaynaklanmıştır.

Aşk konusunun işlendiği Hecr-nâme’de olaylar, I.tekil kişi ağzıyla anlatılmıştır. Celîlî, gerçek kişiliğiyle eserde yer almaz. Eserde, kurmaca bir hikâye kahramanı ve divan şiirinin klâsik âşık tipi görülür. Eserdeki iç monologlar sayesinde kurmaca bir kişi olarak Celîlî’nin psikolojisi ve aşk anlayışı hakkında fikir edinmek mümkündür (Gökalp 2009:179-186).

İlk sergüzeşt-nâme olarak bilinen Halîlî’nin Fürkat-nâme’si ile Celîlî’nin Hecr-nâme’sinin bir karşılaştırmasını yapan Orhan Kemal Tavukçu (2004:106-112), Celîlî’nin eserinin Halîlî’nin Fürkat-nâme’sinin eksik bir kopyası olduğunu; Haluk Gökalp (2009:211-213) ise Fürkat-nâme’nin bir özeti görünümünde olan Hecr-nâme’de anlatılan olayların gelişim şeklinin Fürkat-nâme ile örtüştüğünü söyler.

Hecr-nâme, Hüseyin Ayan tarafından yayınlanmıştır (1986).

Şairin biyografisi için bk. "Celîlî, Hâmidî-zâde Abdülcelîl Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/celili-hamidizade-abdulcelil-efendi