- Yazar Biyografisi (TEİS)
İzzet Mollâ, Keçeci-zâde Mehmed İzzet Efendi - Madde Yazarı: Dr. Öğr. Üyesi Ebubekir Sıddık Şahin
- Eser Yazılış Tarihi:1245/1829
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:19. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:23/08/2022
HAZÂN-I ÂSÂR (İZZET MOLLÂ)
şiirlerİzzet Mollâ, Keçeci-zâde Mehmed İzzet Efendi (d. 1200/1786 - ö. 1245/1829)
ISBN: 978-9944-237-87-1
İzzet Molla’nın 1241/1825-26 yılından sonra yazdığı şiirlerinin toplandığı ikinci divanı. İlk divanı Bahâr-ı Efkâr’ı Mevlânâ’ya ithaf eden şair, bu divanını Nakşbendî tarikatı pîri Bahâuddin Nakşbend’e ithaf etmiştir. Tıpkı memdûhu Sultan II. Mahmud (1785-1839) gibi Mevlevîlikten sonra Nakşbendîliğe intisap eden İzzet Molla, Bahâr-ı Efkâr’da bütün gazellerinin sonunda Mevlânâ ve Mevlevîlik övgüsünde bir beyit söylediği gibi bu divanındaki gazellerin sonunda da Şâh-ı Nakşbend veya Nakbendîlik tarikatı büyüklerini övmüştür.
Türk edebiyatında divanlara isim verme, çok rağbet gören bir uygulama değildir. İlk kez Ali Şîr Nevâî (ö. 1501)’nin başlatığı bu uygulamaya İzzet Molla da uymuş ve şiirlerini iki divan halinde tertip etmiştir. Kırk yaşını bir dönüm noktası sayan İzzet Molla bu yaşa kadar olan eserlerini bahara, bundan sonra yazacaklarını da sonbahara benzetmiştir. Böylece ilk divanına Bahâr-ı Efkâr adını veren şair, bundan sonra yazacağı şiirleri de Hazân-ı Âsâr adıyla toplamayı planlamış ve bu düşüncesini Bahâr-ı Efkâr dibacesinde açıklamıştır. Ancak ilk divanından sonra yalnızca dört yıl yaşayan şairin yazdığı şiirler, onun ani ölümünden sonra derlenip tertip edilebilmiştir.
Ünlü şairlerin pek çoğunun divanlarında bazı harflerde gazel bulunmadığı halde, İzzet Molla’nın yaklaşık dört yıllık şiirlerini içeren Hazân-ı Âsâr’ında her harften en az bir gazeli bulunması dikkat çekicidir. (Dal) harfine kadar en az iki, geri kalan harflerde yalnızca birer gazel bulunması, İzzet Molla’nın gazellerini harf sırasına göre söylemiş olabileceği yorumuna sebep olmuştur (Şahin 2004: LIII).
Hazân-ı Âsâr’da üçü Sultan II. Mahmud’a, biri Müşir İsmail Hakkı Paşa’ya medhiye toplam 4 kaside (202 beyit); 33’ü çeşitli binaların yapım ve onarımı hakkında, altısı atama ve vefat içerikli toplam 39 tarih manzumesi (332 beyit); 41 gazel (349 beyit); padişaha medhiye niteliğinde 5 bentlik 1 şarkı, 1 müseddes-i mütekerrir, 1 Farsça taştir, 14 kıt'a, 3 rubaî, 2 ferd, 1 matla‘, 1 mesnevî (130 beyit, 139 mısra) yer alır. Böylece Hazân-ı Âsâr’ın şiir varlığı toplam 1013 beyit ve musammatlardaki 139 mısradan oluşmaktadır.
Fuat Köprülü, Divan Edebiyatı Antolojisi'nin "19. Asır Türk Şairleri" başlıklı bölümünde İzzet Molla'nın divan edebiyatının 19. yüzyılda yetişen en değerli klâsik şairi olduğunu söyler. Onun Şeyh Galib, Nâbî ve Nedîm gibi şairlerden etkilendiğini belirten Köprülü, İzzet'in adı geçen şairlere üstünlük sağlayamadığını; ancak akranlarına üstün bir konumda olduğunu belirtir. İzzet'i çağdaşlarından Vâsıf ve Ârif Hikmet'le karşılaştıran Köprülü, Vâsıf'tan çok üstün bulduğu şairin düzeyine Ârif Hikmet'in de erişemediğini dile getirir (Şahin 2004: LIII).
Vasfi Mahir Kocatürk'e göre İzzet Mollâ, Şeyh Galib'den sonra klasik şiirin şekilde ve ruhtaki eski asaletini hakkıyla temsil eden biricik büyük bir şairdir. Dilde ve klasik mükemmeliyeti elden bırakmamış, devrinin icabı olan yeni ruha zamanının şairleri kadar yer vermekle, hatta duygusundaki canlıkla yeni hayatın ve sosyal-siyasi şiirin onlardan daha büyük müjdecisi olmuştur. Dili kusursuz, ruhu renkli ve zengin, duygusu derin ve samimidir. Kasidelerinde mahalli ve tarihî hayat yer almaktadır. Kasideleri devrine göre başarılı sayılabilirse de Nef'î ve Nedîm'in eserleri kadar başarılı değildir. İzzet Mollâ asıl "şahsiyetini", hemen yüzde sekseni divan edebiyatının muhtelif tarzda meşhur şiirlerine nazire olan gazellerinde göstermiştir. Nazirelerinde "üstün bir kudret ve şahsiyet" görülür. Gazellerinde eski şairlerden çok zaman kendisine daha çok yakın olan Vâsıf ve Şeyh Galib'den etkilenmiş ve şahsiyetleri birbirine hiç de benzemeyen bu iki şairi ayrı ayrı tanzir etmiştir. Nevres'e de nazireler şairin "daha geriye doğru en çok benimsediği ve tanzir ettiği şairler yine esas şahsiyetleri birbirine uymayan Nedîm, Sâmî, Nâbî ve Sâbit'tir. Divan şiirinin atasözü hâline gelip halkın dilinde dolaşan mısraları arasında onun mısraları da vardır (Şahin 2004).
Hazân-ı Âsâr, 1257/1841 senesinde İstanbul’da Seyyid Mehmed Nâil tarafından “Dîvânçe-i İzzet-i Nâdîde-güftâr be-Nâm-i Hazân-ı Âsâr” başlığıyla basılmıştır. Eserin tenkitli metni Ebubekir S. Şahin tarafından hazırlanan doktora tezinde yer almaktadır (2004). Söz konusu tezde tespit edilen 12 nüsha dışında bir eksik nüsha da Avusturya Millî Kütüphanesinde bulunan bir Mihnet-keşân nüshasının sonundadır (Österreichische Nationalbibliothek, 2838 Cod. Mixt. 1010/2, 123v-140r).
İzzet Molla’nın Nâz u Niyâz adlı eksik mesnevîsi de Hazân-ı Âsâr nüshaları arasında bulunmuştur.
Şairin biyografisi için bk. "İzzet Mollâ, Keçeci-zâde Mehmed İzzet Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/izzet-molla-kececizade-mehmed-izzet
Eserden Örnekler
Gazel
Açmışdı dâg-ı sînem ile lâle-zâr bahs
Gösterdi reng-i haclet idüp şerm-sâr bahs
Deryâ-yı hayretümde olur mevc-i ıztırâb
Sîm-âb ile iderse dil-i bî-karâr bahs
Bir mûr bâr-gâh-ı Süleymân’ı teng ider
Lâyık degül sıgâr ile itmek kibâr bahs
Der-mânde kaldı fark-ı sefîd ü siyâhda
Kim eylediyse akl ile leyl ü nehâr bahs
Gördüm kenâr-ı nüsha-i hattunda hâlini
Bir noktasıyla eyleyemez bin bahâr bahs
Başında pârelense n’ola hâcenün kitâb
Virdi karâr cengde encâm-ı kâr bahs
Ben pây-mâli almaga tâb u tüvân gerek
Her hâksâr ile idemez rûzgâr bahs
Düşmez zebân-ı aczümüze mebhas-i kazâ
Bir sâʻikayla olmayıcak pây-dâr bahs
İzzet bu reʼy-i Sâʼib’i gûş eyle bî-cedel
Tâ-sulh mümkinest me-kun ihtiyâr bahs
Şîrân-ı bîşe-zâr-ı Hudâ hâcegândur
Anlarla itme ʻâlim isen zînhâr bahs
Gazel
Yârun rakîb bâb-ı visâlinde beklemiş
Tâ subh olunca gezmeden ammâ köpeklemiş
Ruhsâr-ı ehl-i derd imiş ancak tılâ-yı nâb
Sarrâf-ı aşk nakd-i cihânı miheklemiş
Geçmiş mi kimsenin emegi Kûh-ken kadar
Çokdur firâz-ı gamda egerçi emeklemiş
Belkim elinden ola girîbânumuz halâs
Dâmân-ı çerhi bu gice âhum eteklemiş
Mürg-ı dil-i nizârumı Allâh saklasun
Müjgânı ile tîr-i nigâhı yeleklemiş
Evzâʻ-ı çerhe eylemeyüp âşık iʻtimâd
Pâyende ile kasr-ı visâli direklemiş
Olmaz mı ser-bülend ki tâc-ı Şehen-şehi
İzzet külâh-ı Hazret-i Hünkâr’a eklemiş
Kıt’a
Âl-i Osmân devleti düşmiş ocaga yanıyor
Mısraʻını iki yüz yıl evvel itmişler beyân
İntikâmın aldı sultân-ı cihân ecdâdınun
Anları yakmakda şimdi Devlet-i Osmâniyân (Şahin 2004: 678, 687, 704).
Kaynakça
Baliç, Smail (2006). Katalog der Türkischen der Österreichischen Nationalbibliothek, Ankara: TTK. s. 312.
Bülbül, İbrahim (1989). Keçecizâde İzzet Molla. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
Gürer, Abdulkadir, (1991), “Tanıtma ve Değerlendirmeler: İbrahim Bülbül, Keçeci-zâde İzzet Molla”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 9 (1): 189-195.
Keçecizâde İzzet Molla (1255). Bahâr-ı Efkâr. Bulak.
Kılıç, Esra 2018. “19. Yüzyılda Keçeci-zâde İzzet Mollâ’nın Muakkibi Olan Bir Şair: Hanyalı Şefîk Efendi ve Ona Tanıklık Eden Gazelleri”. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi 2 (1): 7-17.
Namık Kemal (1303). Tahrîb-i Harâbât. İstanbul: Matbaa-i Ebu’z-ziyâ.
Okçu, Naci (2001) “Keçeci-zade İzzet Molla”. İslam Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı. C. 23, s. 562.
Öngel, Keramet (2021). Keçecizâde İzzet Molla’nın Divanlarında Kozmik Alem ve Zaman. Yüksek Lisans Tezi. Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi.
Özcan, Abdülkadir (1983). “Keçecizâde İzzet Molla ve II. Mahmud’a Bir Kasîdesi”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi. (21): 177-186.
Özgül, M. Kayahan (2000). Arayışlar Devri Türk Şiiri Antolojisi, Ankara: TDV Yay.
Özyıldırım, Ali Emre (2007). Keçeci-zade İzzet Molla ve Mihnet-Keşan. İstanbul: Harvard University, The Department Of Near Eastern Languages And Civilizations.
Reşâd Fuâd (1332). “Keçecizâde İzzet Molla”. Târîh-i Osmânî Encümeni Mecmûası. (41): 285-297.
Şahin, Ebubekir S. (2004). Keçecizade İzzet Molla’nın Divanları: Bahar-ı Efkar ve Hazan-ı Asar. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
Tanpınar, A. Hamdi (1976). 19uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul. Çağlayan Kitabevi.
Tansel, Fevziye Abdullah (1953). “Keçecizâde İzzet Molla”. Fuad Köprülüye Armağan. İstanbul: Osman Yalçın Matbaası.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DEVHATÜ’L-MEHÂMİD FÎ TERCEMETİ’L-VÂLİD (İZZET MOLLÂ) | İzzet Mollâ, Keçeci‐zâde İzzet Molla | Doç. Dr. Nilüfer Tanç |
Görüntüle | ||
2 | GÜLŞEN-İ AŞK (İZZET MOLLÂ) | İzzet Mollâ, Keçeci-zâde Mehmed İzzet Efendi | Dr. Öğr. Üyesi Ebubekir Sıddık Şahin |
Görüntüle | ||
3 | MİHNET-KEŞÂN (İZZET MOLLA) | İzzet Molla, Keçeci-zâde Muhammed İzzet | Dr. Öğr. Üyesi Ali Emre Özyıldırım |
Görüntüle | ||
4 | BAHÂR-I EFKÂR (İZZET MOLLÂ) | İzzet Mollâ, Keçeci-zâde Mehmed İzzet Efendi | Dr. Öğr. Üyesi Ebubekir Sıddık Şahin |
Görüntüle | ||
5 | NÂZ U NİYÂZ (İZZET MOLLÂ) | İzzet Mollâ, Keçeci-zâde Mehmed İzzet Efendi | Dr. Öğr. Üyesi Ebubekir Sıddık Şahin |
Görüntüle | ||
6 | DİVANÇE (VÂZIH) | Mustafâ Vâzıh | Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN |
Görüntüle | ||
7 | MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) | İbrâhîm Zikrî | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
8 | ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ | Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi | Doç. Dr. Ramazan Ekinci |
Görüntüle | ||
9 | TARÎKÜ'L-İHTİSÂR | Nûrî, Osman Hanyevî | Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu |
Görüntüle | ||
10 | TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ | Mehmed Sabrî | Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz |
Görüntüle | ||
11 | RAVZ-I VERD | Şâkir, Ahmed Paşa | Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek |
Görüntüle | ||
12 | KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) | Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü | Diğer Öznur ÖZER |
Görüntüle | ||
13 | DÎVÂN (ABDÎ) | Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
14 | MEVLİD (ABDÎ) | Abdî | Doç. Dr. Hasan Kaya |
Görüntüle | ||
15 | DÎVÂN (ABDÎ) | Abdî, Şarkîkarahisarlı | Dr. Hacer SAĞLAM |
Görüntüle |