- Yazar Biyografisi (TEİS)
? - Madde Yazarı: Dr. Davut Ertem
- Eser Yazılış Tarihi:14.yy
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Divan-Tekke Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Mesnevi
- Yayın Tarihi:09/09/2022
HAZÂ HİKÂYET-İ KIZ MA’A CÜHÛD
dinî destan?
ISBN: 978-9944-237-87-1
Tam adı Haza Hikâyet-i Kız Ma’a Cühûd olan dinî destan. Farklı nüshalarda farklı isimlerle yer alsa da nüshalarda aynı hikâye işlenmiştir. Destan, hikâye veya mevlüd şeklinde isimlendirilen eser bu türlerin özelliklerini yansıtmaktadır. Halil Ersoylu’nun günümüz harflerine çevirdiği ve 288 beyitten oluşan eser mesnevi nazım biçimiyle yazılmıştır. Eserde aruzun “fâilâtün-fâilâtün-fâilün” kalıbı kullanılmıştır. Hikâyet-i Kız Ma’a Cühûd'da yoksul Müslüman bir aile ile zengin komşuları olan bir Cühûd (Yahudi) arasında geçen olaylara yer verilmektedir. Şam’da yaşayan bu Müslüman ailenin Yahudi ile evlenmektense köle olarak satılmayı tercih eden kızlarının destansı öyküsü anlatılmaktadır.
TDK tarafından 1996 yılında yayımlanan Kız Destanı adlı çalışmada Halil Ersoylu, Topkapı Sarayı Kütüphanesi 520’de kayıtlı mecmuanın 19b-39a sayfalarında yer alan nüshasını esas aldığı Hazâ Hikâyet-i Kız Ma’a Cühud’un Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi Bölümü 4339’da kayıtlı bir mecmuanın 64a-74b sayfaları arasındaki bir başka nüshasıyla karşılaştırarak tenkitli bir metin oluşturmuştur. Ayrıca çalışmasına esere ilişkin bir de sözlük eklemiştir.
Destan-ı Kız, Hikâye-i Kız Ma’a Cehûd, Kız Mevlûdu gibi değişik isimlerle anılan eser, XIV. yüzyılda yazılmış halk dilinde bir mesnevidir. Çok okunduğu için anonimleşen, müellifi meçhul Hikâye-i Kız ve Cehûd adlı yazmaların yanında Kadı ve Uğru Destanı ile birlikte Yusuf-ı Meddah isminde bir müellife nisbet edilen başka yazma nüshalar da vardır (Aksoy 2013: 20; Çelebioğlu 1999: 28; Özçelik 2008: 13-27; Öztürk 2007: 410; Köktekin 2007: 9-10).
Söz konusu nüshaların dışında Diyarbakır Ziya Gökalp Yazma Eser Kütüphanesi 21 Hk 1617/3’te kayıtlı müellifi meçhul Hikâyetu Kız Ma'a Cühûd adında 9 varaktan oluşan şirazesi dağınık ve yıpranmış bir nüsha daha vardır ki kayda göre Hasan adında bir müstensih tarafından h. 1139 / m. 1725 yılında istinsah edilmiştir.
Eserden Örnekler
Beni terk it dînini terk eyleme
Sakla dînin dînüne mekr eyleme
Dönme dininden sakıngıl dinüni
Öz elünle oda yakma canunı
Bir kişiye vereceksin ho beni
Karavaş di sat beni sakla dîni (Ersoylu 1996: 6)
***
Ol karavaş deyüp aldugunı dün
Bana bağışla yâhûd virgil satun
Sen bulasın cennette hûrî kusûr
Ol kızı eyle azad terkini ur
Ümmetimdür bu satılan karavaş
Dîn yolında oynayupdur cân u baş (Ersoylu 1996: 15)
***
Dir ışkından ciger kebap olan yâr
Gözüm görmesine sebep olan yâr
Muhammed dînine togrı turan yâr
Dîn yolında sırrı terkin uran yâr
Atayıla anayı terk iden yâr
Satıluban gurbet ile giden yâr (Ersoylu 1996: 17)
Kaynakça
Aksoy, Hasan (2013). “Yûsuf Meddah”. İslâm Ansiklopedisi. C.44, 19-20. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
Çelebioğlu, Amil (1999). Türk Edebiyatında Mesnevi. İstanbul: Kitabevi Yay.
Ersoylu, Halil (1996). Kız Destanı Hazâ Hikâyet-i Kız Ma’a Cühûd. Ankara: TDK Yay.
Köktekin, Kazım (2007). Yûsuf-ı Meddah Varka ve Gülşah (İnceleme-Metin-Dizin). Ankara: TDK Yay.
Özçelik, Kenan (2008). Yûsuf-ı Meddâh ve Maktel-i Hüseyin (İnceleme-Metin-Sözlük. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: AÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Öztürk, Zehra (2007). "Osmanlı Döneminde Kıraat Meclislerinde Okunan Halk Kitapları", Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi TALİD, 5(9)
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | VARKA VE GÜLŞÂH (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Prof. Dr. Ayşe YILDIZ |
Görüntüle | ||
2 | HÂMÛŞ-NÂME (YÛSUF-I MEDDÂH ?) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
3 | DÂSİTÂN-I İBLÎS ALEYHİ’L-LA’NE (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Araş. Gör. Dr. enes ilhan |
Görüntüle | ||
4 | MAKTEL-İ HÜSEYN (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Araş. Gör. Dr. enes ilhan |
Görüntüle | ||
5 | HİKÂYET-İ KIZ U CÜHÛD / KIZ MEVLİDİ / KIZ DESTÂNI (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Prof. Dr. Ahmet İÇLİ |
Görüntüle | ||
6 | DÂSİTÂN-İ KÂDI VÜ UĞRI (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Doç. Dr. Mehmet Akif Gözitok |
Görüntüle | ||
7 | KISSA-İ YÛSUF (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
8 | MUHAMMEDİYE (YÛSUF) | Kastamonulu Yûsuf | Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KAVAKLIYAZI |
Görüntüle | ||
9 | ÂDÂBÜ’T‐TÂLİBÎN (YÛSUF) | Kastamonulu Yûsuf | Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KAVAKLIYAZI |
Görüntüle | ||
10 | REH-NÜMÂ (YÛSUF) | Kastamonulu Yûsuf | Dr. Öğr. Üyesi Ahmet KAVAKLIYAZI |
Görüntüle | ||
11 | GAZAVÂT-I İMÂM ALÎ İBN EBÎ TÂLİB KERREMA’LLÂHU VECHEHU HİKÂYET-İ YEMÂME / HİKÂYET-İ YEMÂME (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Araş. Gör. Dr. İlyas Kayaokay |
Görüntüle | ||
12 | DER-BEYÂN-I SEHÂVET-İ İMÂM ALÎ KERREMA’LLÂHU BABA AMR’ÜN NÂN İÇÜN GAVGÂ İTDÜGİDÜR / SEHÂVET-İ İMÂM ALÎ (YÛSUF-I MEDDÂH) | Yûsuf-ı Meddâh, Yûsufî, Şâzî | Araş. Gör. Dr. İlyas Kayaokay |
Görüntüle | ||
13 | VAHDET-NÂME (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Prof. Dr. Mehmet Sarı |
Görüntüle | ||
14 | GARÎB-NÂME (ÂŞIK) | Âşık Paşa, Âşık | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
15 | U’CÛBETÜ'L-GARÂYİB FÎ NAZMİ’L-CEVÂHİRİ’L-ACÂYİB (BAHÂ) | Bahâ, Bahâeddîn ibn Abdurrahmân-ı Magalkaravî | Prof. Dr. Mustafa Arslan |
Görüntüle | ||
16 | KISSA-İ İSKENDER (HAMZAVÎ) | Hamzavî | Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ |
Görüntüle | ||
17 | BAHRÜ'L-HAKÂYIK (HATÎBOĞLU) | Hatîboğlu | Prof. Dr. Vahit Türk |
Görüntüle | ||
18 | GÜLZÂR-I MA’NEVÎ / GÜLZÂR / DÎVÂN-I GÜLZÂR / KİTÂB-I GÜLZÂR (İBRÂHÎM TENNÛRÎ) | İbrâhîm Tennûrî | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
19 | GÜLŞEN-İ NİYÂZ (İBRÂHÎM TENNÛRÎ ?) | İbrâhîm Tennûrî | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
20 | [DÎVÂNÇE] (ÂŞIK) | İbrâhîm Tennûrî | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
21 | DÂSTÂN-I SÂHİB-KIRÂN (KIRŞEHİRLİ ÎSÂ) | ÎSÂ, Kırşehirli Îsâ | Dr. Öğr. Üyesi Musa Tılfarlıoğlu |
Görüntüle | ||
22 | DÂSTÂN-I DUHTER HİKÂYE-İ YAHUDÎ (KIRŞEHİRLİ ÎSÂ) | ÎSÂ, Kırşehirli Îsâ | Dr. Öğr. Üyesi Musa Tılfarlıoğlu |
Görüntüle |