Erzurumlu Osman Sirâceddin'in, Hz. Peygamber’in miracını anlatan eseri. Hayâl-i Bâl, aruzun "fâ‘ilâtün fâ‘ilâtün fâ‘ilün" kalıbı ve mesnevi nazım şekliyle yazılmış 405 beyitlik bir mirâciyedir. Klasik tertip hususiyetlerine riayet edilerek yazılmış eserin yazım sebebi bildirilmemiştir.

Üç ana bölümden müteşekkil eserin ilk kısmı besmele, hamdele, salvele bölümlerinden itibaren Allah'ın Hz. Peygamber’le görüşme isteğini Cebrâil’e bildirmesiyle başlar. Mirâcın önce gök ehline bildirilmesiyle melekler ve yıldızların bu kutlu misafiri karşılamak üzere yaptıkları hazırlıklar, Cebrâil’in Hz. Peygamber’i mirâcla müjdelemesi, mirâc öncesi Hz. Peygamber’in kalbinin Zemzem’le yıkanıp  Burak adlı binit üzerinde Harem-i Şerîf’ten Mescid-i Aksa’ya olan yolculuğu, burada bütün peygamberlere imam olup namaz kıldırması, ardından Cebrâil’in kanatları üzerinde birinci göğe kadar yükselişiyle oradaki meleklerin Hz. Peygamber’i karşılama sevinçleri anlatılmaktadır. Şair, eser boyunca kalemi kendisine muhatap kabul ederek onunla sohbet etmekte, kalemini kişileştirerek yer yer okuyucusuna bilgiler vermektedir:

İkinci bölümde, Cebrâil’le Hz. Peygamber’in birinci gökten yedinci göğe yükseldiği kısaca belirtilir. Cebrâil ve Hz. Peygamber'in Beyt-i Ma‘mûr’a varışları, meleklerin onları karşılamalarına yer verilir. Âlemleri seyrederek yolculuğa devam eden Cebrâil ve Hz. Peygamber Sidretü’l-Müntehâ’ya ulaşırlar. Burada dalları ve budakları meleklerle dolu bir ağaç görürler. Hz. Peygamber’i gören melekler uçarak salât ve selâmda bulunurlar. Onun nurunu görmekle sevince gark olan melekler, Hz. Peygamber’e ümmeti için Allah’tan hediyeler dilemesini söylerler. Bu hediyelerin bir kısmını dört halifesine ve ehl-i beytine, bir kısmını ashabına ve ümmetine taksim etmesi tavsiyesinde bulunurlar. Sidretü’l-Müntehâ’da bir perde zahir olur ve gelenin kim olduğu sorulur. Cebrâil, Allah’ın emri üzerine gelenin iki cihan serveri Hz. Muhammed olduğunu bildirir. Hz. Peygamber, yolculuğuna Refref’le devam eder. Şair, burada araya girerek kalemle yarım bıraktığı söyleşisine devam eder. Hz. Peygamber'in mirâc esnasında başından geçenleri kaleme anlatır. Yarım bıraktığı yerden mirâcı anlatmaya devam eden Sirâcî, Hz. Peygamber’in Allah’ın huzuruna vardığını ve kendisi ile ümmeti için bağışlanmayı dilediğini bildirir, böylece ikinci bölüm sona erer.

Üçüncü bölüm, eserin bir nevi hâtime kısmıdır. Allah, resulünün isteğini kabul edip ona ümmetinin mirâcının namaz olduğunu söyler. Allah’ın huzurundan ayrılan Hz. Peygamber’i, Sidretü’l-Müntehâ’da Cebrâil karşılar. Dönüş yolculuğuna çıkan bu iki dost önce, cenneti gezerler. Oradan cehenneme uğrar ve buradakilerin hâllerini seyrederler. Mirâcdan inişi anlatmayı bitirmeden Sirâcî, tekrar araya girer ve rindane bir tavırla, kaleme aşkın önemini vurgular. Hz. Peygamber, mirâc müjdesinin verildiği yere, Hz. Ali’nin kız kardeşi Ümmühânî’nin evine indirilir. Dünyevi bir zaman algısından uzakta cereyan eden hadiseler sonucunda, Hz. Peygamber mirâcdan döndüğünde yatağını hâlâ sıcak bulur. Hz. Peygamber’e salât ve selâm getiren Sirâcî, kendinden önce yasayanlar için Fatiha okunması talebinde bulunur. Anne ve babasına da rahmet olması temennisinde bulunan şair, mevlidi ve diğer şiirlerinde mahlası “Sirâcî”yi kullanırken mirâciyesinde asıl ismi “Osman”ı kullanır, ayrıca ebeveyninin adlarını da anar.

Eser, 1305/1887-88’de İstanbul’da Mahmud Bey Matbaası’nda basılmıştır. Eserin yeni harfli neşri 2013 yılında Ramazan Ekinci tarafından yapılmıştır. 

Şairin biyografisi için bkz. “Sirâcî, Osman Sirâceddin”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/siraci-osman-siraceddin